میراث مکتوب – نشریۀ آفاق الثقافه و التراث را مرکز جمعة الماجد للثقافة و التراث در امارات متّحدۀ عربی منتشر می کند. جمعة الماجد یکی از تاجران بزرگ عرب است که به گردآوری نسخ خطی، میکروفیلمها و تصاویر دیجیتالی از نسخ خطی در هر مکانی که ممکن باشد اقدام کرده و در نظر دارد کتابخانه ای بزرگ از مخطوطات اسلامی (فارسی، عربی، ترکی، اردو) در خاورمیانه تشکیل دهد. شیخ جمعة الماجد کتابخانه های بعضی از کشورهای حوزۀ فارسی زبان را با دستگاه های اسکنر و عکاسی تجهیز می کند و در مقابل یک نسخه از تمام نسخه های آن کتابخانه ها را دریافت می کند، کاری که زیبنده و شایستۀ ما بوده و باید پیشتر به گسترش روابط فرهنگی خود با کشورهای فارسی زبان برای تبادل تصاویر نسخ خطی اقدام می کردیم که نکردیم و اگر کردیم به همان تبادل تفاهمنامه های تشریفاتی، اکتفا کردیم. طبعاً به دلیل ضعف آگاهی ما از اهمیت این آثار، خرج کردن و تجهیز کردن کتابخانه های همزبانان خود را از حوزۀ وظایف فرهنگی خود دور می دانستیم و آنچه نباید بشود، اکنون شده است. اما مجله با زرق و برق و رنگی آفاق الثقافة و التراث، گاهی مقالات ارزشمندی در حوزه معرفی میراث مکتوب اسلامی با تکیه بر شعر و ادب عربی و گاه نسخ خطی نویافته در کتابخانه های کشورهای اسلامی منتشر می کند. از جمله مقاله ای است که در آن نویسنده به موضوع سرقتهای غربیها از آثار و منابع دانش پزشکی دورۀ اسلامی پرداخته است. ابتدا مروری می کنیم به مطالب این شماره و سپس بخشهای از این مقاله را درج می کنیم:
میانه روی در اسلام، رمز نفوذ در بین مردم
بشارت در تورات و قرآن
تأثیر فرهنگ اندلس بر رنسانس غرب
نگاهی به تاریخ آموزش زن جزایری در دورانهای گذشته
صبغۀ داستانی در شعرعامیانه
نوآوریهای مسلمانان در زمینه جراحی و اثر پذیری غربیها از آن
مقالۀ اخیر که به بحث در بارۀ نوآوریهای مسلمین در زمینۀ دانش جراحی می پردازد، نخست چند مورد از انتحال دانشمندان غربی از کتب و منابع علمای مشرق زمین را برمی شمارد. نویسنده در آغاز مقالۀ خود می نویسد: بدیهی است که کسی نمی تواند ادعا کند که علوم مختلف تنها به همت و قدرت و اندیشۀ یک قوم و ملتی، درست و یا در روزگاری واحد و معین کشف شده است، بلکه این همه شکوفایی و ظهور علمی، حاصل تلاش و اهتمام تمدنهای مختلف و در اعصار گوناگون نسلی بعد از نسل دیگر بوده است. منتها به گواهی تاریخ مردمان مشرق زمین در گسترش تمدن بشری پیشگام بوده اند. طبعاً نمی توان تمدن با شکوه یونان را نادیده گرفت که آثار علمی بسیار برای تمدن اسلامی به یادگار گذاشت و آن وقتی بود که بنا به علل و اسبابی، چرخ پرکار تمدن یونانی کم کم از کار افتاد و به مدد ظهور بیت الحکمه در بغداد، دانش یونانی در دست دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان فعال در بیت الحکمه به عربی ترجمه گردید و بدین طریق دانش یونانی با نقد و تهذیب و شرح و اضافاتی برای دنیای غرب قابل بازیابی و بهره برداری قرارگرفت.
لیکن برخی از روی جهل و بعضی از سرعمد، این دانشها را به نام کرده، آیین امانت داری را مراعات ننموده و شوربختانه نام خود را برآن علوم به عنوان مبتکر و پیشگام درج کردند. طبعاً به این نحو رفتار غیر حرفه ای انتحال گفته می شود. اینان گاه منابع عربی را ترجمه و به ارسطو و جالینوس و دیگران نسبت می دهند. از نمونه های انتحال کتب علمی مسلمین، می توان به برخی آثار طبّی اشاره کرد. مایکل سروت (1511م) اهل اسپانیا، کتاب مشهور ابن نفیس(الشامل فی الطب) را به نام خود ثبت کرد. دامنۀ این جریان تا اواخر قرن 16 میلادی حتی به آلمان و فرانسه و ایتالیا هم کشید. لئون هارت فوکس (1566م) از دانشگاه توبینگن از جمله افرادی است که دانش مسلمانان را زیر سؤال برده و خود از کتب آنان مطالبی را انتحال کرده است. همچنین به گفته فؤاد سزگین، پاراسلسوس (1541م) کسی است که در انتحال از کتب علمی مسلمانان شهره است. از جمله کسانی که با به نام زدن کتب دانشمندان مسلمان برای خود اعتباری کسب کرد، کنستانتین آفریقایی(1017م) بود که وقتی با همکاری یوحنا فلانیوس دست به ترجمه الصناعة الطبیه علی بن عباس مجوسی و کتاب عشر مقالات فی امراض العین حنین بن اسحاق عبادی زد، هر دو کتاب را به اسم خود نمود و از مؤلفان اصلی آنها یادی نکرد.
در ادامۀ این مقاله نویسنده بحر طویلی از خدمات دانشمندان مسلمان به دانش پزشکی را بر می شمارد که در دنیای غرب کم سابقه بوده و نیز می کوشد تا تأثیر دانش پزشکی اسلامی به ویژه جراحی را بر تمدن اروپایی تبیین نماید.
شمارۀ 80 این فصلنامه به تاریخ 2012 دسامبر طبق معمول در قطع رحلی کوچک (دو رقعی) در 200 صفحه با کاغذ گلاسۀ رنگی همراه با خبرنامۀ اخبار المرکز که صرفا به درج اخبار دید و بازدید های فرهنگی از این مرکز اختصاص می یابد منتشر شده است.
میانه روی در اسلام، رمز نفوذ در بین مردم
بشارت در تورات و قرآن
تأثیر فرهنگ اندلس بر رنسانس غرب
نگاهی به تاریخ آموزش زن جزایری در دورانهای گذشته
صبغۀ داستانی در شعرعامیانه
نوآوریهای مسلمانان در زمینه جراحی و اثر پذیری غربیها از آن
مقالۀ اخیر که به بحث در بارۀ نوآوریهای مسلمین در زمینۀ دانش جراحی می پردازد، نخست چند مورد از انتحال دانشمندان غربی از کتب و منابع علمای مشرق زمین را برمی شمارد. نویسنده در آغاز مقالۀ خود می نویسد: بدیهی است که کسی نمی تواند ادعا کند که علوم مختلف تنها به همت و قدرت و اندیشۀ یک قوم و ملتی، درست و یا در روزگاری واحد و معین کشف شده است، بلکه این همه شکوفایی و ظهور علمی، حاصل تلاش و اهتمام تمدنهای مختلف و در اعصار گوناگون نسلی بعد از نسل دیگر بوده است. منتها به گواهی تاریخ مردمان مشرق زمین در گسترش تمدن بشری پیشگام بوده اند. طبعاً نمی توان تمدن با شکوه یونان را نادیده گرفت که آثار علمی بسیار برای تمدن اسلامی به یادگار گذاشت و آن وقتی بود که بنا به علل و اسبابی، چرخ پرکار تمدن یونانی کم کم از کار افتاد و به مدد ظهور بیت الحکمه در بغداد، دانش یونانی در دست دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان فعال در بیت الحکمه به عربی ترجمه گردید و بدین طریق دانش یونانی با نقد و تهذیب و شرح و اضافاتی برای دنیای غرب قابل بازیابی و بهره برداری قرارگرفت.
لیکن برخی از روی جهل و بعضی از سرعمد، این دانشها را به نام کرده، آیین امانت داری را مراعات ننموده و شوربختانه نام خود را برآن علوم به عنوان مبتکر و پیشگام درج کردند. طبعاً به این نحو رفتار غیر حرفه ای انتحال گفته می شود. اینان گاه منابع عربی را ترجمه و به ارسطو و جالینوس و دیگران نسبت می دهند. از نمونه های انتحال کتب علمی مسلمین، می توان به برخی آثار طبّی اشاره کرد. مایکل سروت (1511م) اهل اسپانیا، کتاب مشهور ابن نفیس(الشامل فی الطب) را به نام خود ثبت کرد. دامنۀ این جریان تا اواخر قرن 16 میلادی حتی به آلمان و فرانسه و ایتالیا هم کشید. لئون هارت فوکس (1566م) از دانشگاه توبینگن از جمله افرادی است که دانش مسلمانان را زیر سؤال برده و خود از کتب آنان مطالبی را انتحال کرده است. همچنین به گفته فؤاد سزگین، پاراسلسوس (1541م) کسی است که در انتحال از کتب علمی مسلمانان شهره است. از جمله کسانی که با به نام زدن کتب دانشمندان مسلمان برای خود اعتباری کسب کرد، کنستانتین آفریقایی(1017م) بود که وقتی با همکاری یوحنا فلانیوس دست به ترجمه الصناعة الطبیه علی بن عباس مجوسی و کتاب عشر مقالات فی امراض العین حنین بن اسحاق عبادی زد، هر دو کتاب را به اسم خود نمود و از مؤلفان اصلی آنها یادی نکرد.
در ادامۀ این مقاله نویسنده بحر طویلی از خدمات دانشمندان مسلمان به دانش پزشکی را بر می شمارد که در دنیای غرب کم سابقه بوده و نیز می کوشد تا تأثیر دانش پزشکی اسلامی به ویژه جراحی را بر تمدن اروپایی تبیین نماید.
شمارۀ 80 این فصلنامه به تاریخ 2012 دسامبر طبق معمول در قطع رحلی کوچک (دو رقعی) در 200 صفحه با کاغذ گلاسۀ رنگی همراه با خبرنامۀ اخبار المرکز که صرفا به درج اخبار دید و بازدید های فرهنگی از این مرکز اختصاص می یابد منتشر شده است.
1 – مظهر، جلال؛ تمدن اسلام و تأثیر آن در بالندگی جهان، ص 486
برای ملاحظه شرح آثار او به این دانشنامه آزاد اینترنتی مراجعه فرمایید