میراث مکتوب- مراسم نکوداشت احمد سمیعی گیلانی به مناسبت صدسالگی وی، امروز شنبه ۱۱ بهمن‌ماه ۱۳۹۹، در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. در این مراسم که به‌صورت محدود و با سخنرانی شماری از همکاران و دوستداران استاد برگزار شد، رضا داوری اردکانی، غلامعلی حداد عادل، محمود شالویی، جعفر شجاع کیهانی، فتح‌الله مجتبائی، احمد مسجدجامعی، حسین معصومی همدانی، علیرضا نیکویی، محمد ذبیحی و حمیدرضا خادمی سخنرانی کردند.
احمد سمیعی گیلانی، زاده ۱۱ بهمن‌ماه ۱۲۹۹، مترجم، نویسنده و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
از جمله آثار وی می‌توان به هزیمت یا شکست رسوای آمریکا، ویلیام لوئیس و مایکل له‌دین (ترجمه ـ ۱۳۶۰)، ساخت‌های نحوی، نوآم چامسکی (ترجمه ـ ۱۳۶۲)، آیین نگارش (۱۳۶۶)، دیدرو، پیتر فرانس (ترجمه ـ ۱۳۷۳)، سالامبو، گوستاو فلوبر (ترجمه ـ ۱۳۷۴)، شیوه‌نامهٔ دانشنامهٔ جهان اسلام (۱۳۷۵)، نگارش و ویرایش (۱۳۷۸) اشاره کرد.
در ادامه متن سخنرانی جعفر شجاع کیهانی، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، که در این مراسم ارائه شده، می‌خوانید.
رومن رولان در مقدّمه اثر خود، زندگانی بتهوون، می نویسد:”هوای اطراف ما سنگین است. دنیا در تنگنای خودخواهی های احتیاط کارانه و پست می میرد. دنیا به خفقان افتاده است. پنجره ها را بگشاییم. هوای آزاد را باز گردانیم و در انفاس قهرمانان نفس بکشیم.”
ما این بخت را یافته ایم تا در هوای قهرمان فرهنگ خود، استاد احمد سمیعی(گیلانی)، نفس بکشیم. امّا راجع به استاد سمیعی چه می توان گفت که اهل فرهنگ آن را ندانسته باشند! از فضل و اِشراف او به متون ادب فارسی! از قلم و ویرایش استادانه و پاکیزگی نثر خوش آهنگش! یا از ترجمه دقیق و خوش خوان ِ آثاری که به جامه زربفت زبان فارسی در آورده اند!
این همه را البتّه،استادان، آشنایان و علاقه مندان به زبان و ادب فارسی نیک می دانند و هر چه گفته آید مصداق اَظهر مِن الشّمس و روشنتر از آفتاب است.
در این مجال اندک، به توفیق سالها شاگردی، نمونه وار، مایلم ممیّزاتی از شأن، شخصیّت و خصال بزرگ استادم عرض کنم که ” آنجا که خصال بزرگ وجود دارد، انسان بزرگ وجود دارد”.
نخست، شوق استاد در تحصیل همیشگی آموزه ها و تحقیقات جدید و نو است. زندگی در لحظه و اغتنام فرصت مرام حقیقی اوست. به قول خود استاد : آدمی باید کسب کند، بیاموزد، ورودی اطّلاعات داشته باشد تا حرفش، درسش و اظهار نظرش تکرار و ملال آور نباشد.
دیگر، منطق و اصول ذهنی نگاه استاد را در مواجهه با مسائل علمی و اجتماعی، مطبوع، منسجم و سرراست و از حاشیه پردازی دور کرده است. این ویژگی را چه در قلم و چه در زندگی ایشان می توان دید و دریافت.
پرهیز از تفاخر فضلایی، دیگر خصیصه بارز در استاد سمیعی است. صمیمانه و بی دریغ می آموزد. خود را به رخ مخاطب نمی کشد و پرسشگر را اعتبار و جرأت می بخشد.
کم گویی و گزیده گویی جان مایه و سرشتِ اندیشه ورزی استاد است. به قول استادش، شادروان بدیع الزّمان فروزانفر، که در وصف شاگرد ممتازش گفته بود:” آن جوانک ِسِکّیت صُموت بهترین نمره را در امتحان گرفت.”
ذهن اندیشه ورز استاد سمیعی با جهان نگری پهناور او دستمایه ای غنی و خلّاق به او بخشیده است. شاید! نه، یقینا، خواندن رمان، که ساعات عمرش را غنا بخشیده و او را “فارغ از دلمشغولیهای بیقدر، در جهانی آرمانی و اثیری برده و شهباز ِ خیال او را در افقهای گسترده و ناشناخته پرواز داده است”، طیفی از مضامین و تداعیهای معنا را در ” خلوت فکر”او بارور کرده و سبب “زایش فکر” در او شده است.
استاد سمیعی کنشگری است منتقد و به معیارهای اصیل ِفرهنگی و اجتماعی، سخت پایبند. هر جا سنجه های فرهنگی و ضوابط اخلاق علمی به آفات و خطر دچار شدند، قلم استاد تند و تیز و نیشدار به کاغذ لغزیده است. نمونه این قلم او را می توان در یادداشتهای سردبیر در نامه فرهنگستان یا در نشر دانش دید و دریافت.
سجایای استاد، که او را در گذار صد سالگیبیش بادادر زندگی پر شکیبش ممتاز کرده، سرشار از سپاس است که به این قلم و مجال اندک بس نمی آید جز آنکه نشانه ای باشد از حق شناسی و حق سپاسی شاگردی کوچک.
بی شک، این قلم و حضور استادان، شاگردان، ارادتمندان و آشنایان حاضر در این محفل، و مشتاقان و ارادتمندان بسیاری دیگر به استاد احمد سمیعی(گیلانی) که بنابر محدودیّت بلای کرونا، فرصت و رخصت حضور نیافتند، ادای حرمتی است به فرهنگ، زبان و ادبیّات فارسی.
بسی پای دار ای درخت هنر
که هم میوه داری و هم سایه ور
جعفرشجاع کیهانی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، یازدهم بهمن 1399