میراث مکتوب – هدف اصلی انتشار این کتاب، معرفی سبکشناسی انتقادی است.
پرداختن به مفاهیم پایه در این رویکرد و ارائۀ ابزارهایی که منجر به تجزیه و تحلیل انتقادی سبک میشود و هدف دیگر تبیین روشی نو در مطالعهٔ سبک است به نام «سبکشناسی لایهای» است که در تز دکتری ایشان برای نخستین بار در مطالعات سبکشناسی فارسی به کار گرفته شد و مورد استقبال اساتید و سبکپژوهان قرار گرفت.
کتاب سبک شناسی انتقادی به مفاهیم پایه در سبک شناسی انتقادی و ابزارهای کارآمد در آن پرداخته و ویژگی های سبکی را بر پایۀ تحلیل گفتمان انتقادی؛ مقولههای قدرت و اقتدار، ایدئولوژی، گفتمان طبقاتی، گفتمان غالب، ارجاعات بینامتنی و ارجاعات بیناگفتمانی توصیف شده است.
مطالعه مؤلفههای سبکی در این کتاب به شیوه لایهای انجام پذیرفته و خردلایههای واژگانی، نحوی، کاربردشناسی و بلاغی را در بستر کلان لایه گفتمانی و بافت موقعیتی بررسی شده است.
نویسنده در این کتاب با مطالعه نامههای غزالی به این نتیجه رسیدهاست که نامه نگاری غزالی به مثابۀ یک کنش، ابزاری برای نظارت و کنترل است و دسترسی به گفتمان زاهدانه تقویت کننده موضع اقتدار نویسنده است.
نویسنده، سبک شناسی لایه ای را روشی می داند که در عملی نمودن رویکردهای مختلف سبک شناسی کارایی دارد؛ به نظر وی، در این روش مطالعۀ سبک براساس ساختار باز لایه ای متن به انجام میرسد و شیوه ای است که برطرف کنندۀ ضعف پژوهش های سبک شناسی فارسی است؛ در پژوهش های موجود در زبان فارسی (تاریخی سنتی و صورت گرا) ارتباط بین ویژگی های سبکی با بافت بیرونی متن مورد توجّه قرار نگرفته و به کارکرد یا نقش ویژگی های سبکی نیز پرداخته نشده است.
از طرف دیگر واحد تحلیل سبک در سبک شناسی سنتی در حد جمله متوقف مانده است و حال آنکه در «روش لایه ای» با توجه به ساختار باز لایه ای متن، نه تنها نوشتاری که در دست داریم، به عنوان واحد تحلیل در نظر گرفته می شود بلکه واحد تحلیل متن گسترش یافته، به کلان لایه ها رسیده و بر این مبنا مشخصه ها و تمایزات سبکی یک نوشتار، نویسنده، ژانر یا دوره را تعیین مینماییم.
درپر، در سبک شناسی لایه ای مطالعۀ ویژگی های سبکی هر متن در درون گونه (ژانر) خاص آن و در ارتباط یا در تقابل با دیگر متن های موجود در آن گونه و در سطحی بالاتر مطالعۀ ویژگی های سبکی هر گونه (ژانر) با گونه های متقابل یا مرتبط را ضروری می داند و نیز خود سبک پژوه را لایۀ متنی دیگری میداند که برمبنای دانش پیشینی و طرح واره های ذهنی خود با متن برخورد می کند و بر این مبنا رویکرد یا رویکردهای سبک شناسی مناسب جهت تعیین شاخصه های سبکی را برمیگزیند و ذهنیت او در تعیین و تشخیص شاخصه های سبکی اثرگذار است.
با این وجود عدم قطعیت در نتایج پژوهش های «سبک شناسی لایه ای» را نگران کننده نمی داند زیرا تعیین شاخصه های سبکی وابسته به بافت است.
پژوهش در سه حوزۀ سبک شناسی انتقادی، سبک شناسی لایه ای و توصیف و طبقه بندی ژانر نامه، داشتن دید انتقادی در بررسی پیشینه سبک شناسی فارسی و ارائه پیشنهادهایی در برون رفت از وضعیت کنونی، نظم منطقی پژوهش، انسجام و پیوستگی مطالب و ارائۀ پیشنهادهای پژوهشی ارزشمند در حوزۀ نامه های زبان فارسی و سبک شناسی انتقادی این پژوهش را اثری ارزشمند در حوزه سبک شناسی کرده است.
درپر: مریم، سبکشناسی انتقادی (سبکشناسی نامههای غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی)، تهران، علم، 336 صفحه، 1392.