میراث مکتوب- این مراسم رونمایی به مناسبت فرارسیدن سالروز شهادت امام حسن عسکری (ع)، 20 شهریورماه 1403، با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در محل اتاق کنفرانس کتابخانه مرکزی این آستان مقدس برگزار شد.
کتابخانه آستان قدس رضوی دارای 4 هزار نسخه خطی با محوریت موضوع «تفسیر» است که این نسخه خطی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)، از جمله این آثار است.
95 نسخه خطی از تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) در کتابخانه‌های کشور وجود دارد که 26 نسخه خطی آن در کتابخانه آستان قدس رضوی، نگهداری می‌شود.
قدیمی‌ترین نسخه خطی تفسیر منسوب به این امام همام در کتابخانه رضوی، در سال 975 قمری کتابت شده است که در این مراسم رونمایی شد. این اثر از نظر تاریخ کتابت، ششمین نسخه خطی کهن موجود در کتابخانه‌های کشور نیز به شمار می‌آید.
نگاه متفاوت علما به نسخه
محمد وفادار مرادی، محقق و کارشناس نسخ خطی در این مراسم بیان کرد: در این نسخه خطی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)، تا آیه 282 سوره بقره تفسیر شده و نکاتی درباره فضائل اهل بیت (ع)، مصائب دشمنان اهل بیت (ع)، آداب قناعت و مباحث دیگر، ذکر شده است.
وی با بیان اینکه شیخ صدوق، اولین فردی است که این تفسیر را نقل می‌کند، گفت: برخی از علمای بزرگ از جمله شیخ صدوق، قطب راوندی و ابن شهر آشوب تا شهید اول، شهید ثانی، مجلسی اول و شیخ حُر عاملی، تأیید می‌کنند که این تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) است.
وفادار مرادی افزود: البته علمای دیگری همچون غضائری، علامه حلی، میرداماد و…، نیز درباره منسوب بودن این اثر به امام حسن عسکری (ع) تردید داشتند.
وی تصریح کرد: در طول تاریخ، روایات و احادیث فراوانی وجود دارد که به چند نفر منتسب شده و تردیدهایی درباره آن‌ها به ما رسیده است. بی‌شک بررسی این آثار نیاز به استفاده از علم درایه، علم رجال، حدیث‌شناسی و علم سلسله اسناد، دارد که علما تحقیقات کاملی در این مورد داشته و دارند و رفع شبهات بسیاری از این مسئله می‌کنند.
معرفی صحیفه عسکریه
وفادار مرادی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه امام حسن عسکری کمتر از 30 سال عمر کردند، گفت: این امام همام در دوران امامت خود به‌طور مداوم در شهر سامرا در حصر و تحت نظر حاکم وقت بود، اما اقدامات علمی ارزشمندی را انجام دادند.
وی ادامه داد: همچنین این امام همام، «شبکه وکلا» را تأسیس کرده که در رأس آن محمد بن عثمان عمری، فعالیت می‌کرد. این شبکه از یک سو، مدیریت امور مالی شیعیان و از سویی دیگر، مسئله علمی حضرت را برعهده داشت.
این کارشناس نسخ خطی بیان کرد: «صحیفه عسکریه»، از جمله آثار علمی است که از امام حسن عسکری (ع) به یادگار مانده و نسخه‌های خطی آن نیز در دسترس وجود دارد و حتی به زیور چاپ نیز آراسته شده است.
وی افزود: این کتاب مشتمل بر ادعیه فراوان، مناجات‌ها، الهی‌نامه‌ها و…، است که این امام بزرگوار به صحابه خود ابلاغ و آنان نیز این مطالب را می‌نوشتند.
همچنین حجت الاسلام سیدعلی سجادی‌زاده، عضو هیئت علمی گروه فقه دانشگاه علوم اسلامی رضوی در این مراسم با بیان نکاتی درباره اعتباربخشی آثاری همچون نسخه خطی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)، گفت: هر مطلب نقلی، از نظر معتبربودن نویسنده، خود کتاب و آنچه در کتاب آمده است، باید مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
منبع: کتابخانه آستان قدس رضوی