میراث مکتوب-«روزنامۀ خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» به کوشش مجید عبدامین و نسرین خلیلی منتشر شد.
گردآورندگان کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» از ربیع الاول سال ۱۳۰۹ تا صفر المظفر ۱۳۱۰ هجری قمری به انضمام سفرنامۀ عراق عجم را بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی منتشر کردند.
در پشت جلد کتاب چنین می‌خوانیم: «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین شاه» از ربیع الاول ۱۳۰۹ تا صفر المظفر 1310 به انضمام سفرنامه عراق عجم که برای نخستین بار در کتاب حاضر انتشار می‌یابد شامل شرح وقایع تاریخی از جمله ماجرای سرقت از تخت تاریخی و مرصع معروف به تخت طاووس، جریان شورش و شرح دستگیری و سرکوب قیام سیدمحمد کلاردشتی، گزارشی از شروع بیماری‌های آنفولانزا و وبای جهانی و همچنین به نام مردمی معروف به قیام رژی تنباکو است».
گردآورندگان در مقدمه اشاره به سنت نگارش روزنامه وقایع یومیه نوشته‌اند: «این سنت به سبک و سیاق امروزی آن، در طی دو قرن اخیر و ابتدا از طریق آشنایی رجال کشور با فرهنگ اروپایی به ایران راه یافته است. تعداد قابل توجهی از رجال دوره قاجاریه، وقایع روزانه خود را در قالب روزنامه یومیه و یا کتاب خاطرات به رشته تحریر درآورد‌ه‌اند که از بین آنها می‌توان محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه، حاج عزالممالک اردلان، حاج مخبرالسطنه هدایت، عین‌السلطنه سالور، غلامعلی‌خان عزیزالسلطان، میرزا طاهر بصیرالملک شیبانی و برخی دیگر اشاره کرد».
از منظر عبدامین و خلیلی، بخش مهمی از تاریخ معاصر کشور به دورۀ قاجاریه اختصاص دارد که خوشبختانه در طی دو دهه اخیر بیش از پیش مورد توجه پژوهشگران و علاقه‌مندان عرصۀ تاریخ معاصر قرار گرفته است. لیکن همواره مطالبی که توسط شخص پادشاه – به عنوان شخص اول مملکت – نگاشته شده است، از اهمیت خاص و ویژه‌ای برخوردار بوده است. چرا که آشنایی با افکار، روحیات، عادات و روندهای تصمیم‌گیری وی به درک بهتری از حوادث آن دورۀ تاریخی کمک می‌نماید، و شاید یکی از دلایل علاقه‌مندی پژوهشگران حوزۀ تاریخ به روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین شاه نیز از همین منظر باشد.
کتاب حاضر حاصل بازخوانی و تصحیح یکی از چندین آلبوم موجود در مرکز اسناد تاریخی کاخ گلستان است که در آن، ناصرالدین شاه به شرح خاطرات روزانۀ خود در دورۀ زمانی ۱۳۰۹ الی۱۳۱۰ قمری می‌پردازد. این مجموعه آلبوم‌ها اختصاص دارد به وقایع از ربیع الاول سال ۱۳۰۸ تا ذیقعده سال ۱۳۱۳ قمری که در قالب پنج آلبوم صحافی گردیده است. وقایع کتاب حاضر از اواسط ربیع‌الثانی ۱۳۰۹ قمری آغاز می‌شود و در اواخر صفرالمظفر ۱۳۱۰ پایان می‌پذیرد. کتابت این آلبوم توسط شخص شاه و برخی از نزدیکانش همچون حاج ابوالحسن‌خان فخرالملک، میرزا مهدی‌ها غفاری آجودان مخصوص، میرزا احمدخان مسیر حضور صورت گرفته است.
کتاب «روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه» با شرحی از مسافرتی کوتاه به شهرستان علی‌شاه‌عوض تهران شروع شده و چنان به زیبایی به شرح و بسط وقایع این چند روز می‌پردازد که بیشتر حال و هوای یک رمان ادبی را برای خواننده تداعی می‌کند تا یک روزشمار تاریخی؛ اما بلافاصله و با استادی و به شیوه‌ای خاص که مختص قلم توانا و پرنویس شخصی است که تقریباً در تمام طول حیات خویش به ثبت و نگارش خاطرات روزانه خود مشغول بوده است، خواننده را به متن وقایع روزانه برده و چنان درگیر حوادث روزمره می‌کند که دیگر به آسانی توان دل کندن از ادامه مطلب را در خود نمی‌یابد.
گردآورندگان درباره چگونگی تصحیح این نسخه نوشته‌اند: «رسم‌الخط نسخه با رسم‌الخط امروزی متفاوت بوده و همچنین متن اصلی فاقد علائم سجا‌ندی و عدم رعایت قواعد پاراگراف‌بندی بوده که در بازنویسی، کلیه این موارد، بدون استفاده از علامت افزوده[] رعایت گردیده است. کلماتی همچون: برخواستم، خاندم، نهار، و از این دست، به رسم الخط متعارف کنونی: برخاستم، خواندم، ناهار، تغییر یافته است».
بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار‌یزدی کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» را در ۵۰۱ صفحه به قیمت۶۹ هزار تومان منتشر کرده است.
مریم مرادخانی