میرث مکتوب- دیوان سید حسن غزنوی به تصحیح عباس بگجانی و به همت انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، در 606 صفحه منتشر شد.
سید حسن غزنوی مشهور به سید اشرف از شاعران توانمند سدۀ ششم هجری است که به سبب زندگی در یکی از پربارترین دورههای شعر فارسی چنانکه باید شناخته نشده است. دورهای که در آن شاعران بزرگی چون سنایی، خاقانی و نظامی مجال هنرنمایی را بر دیگر شاعران تنگ کرده بودند. با این همه سید حسن نزد معاصرانِ خود محترم بود و شاعران و تذکرهنویسانِ پس از او نیز این گویندۀ زبردست را ستودهاند. سوزنی سمرقندی (م. حدود 562ق) و اثیرالدین اخسیکتی (م. حدود 570-577ق) ابیاتی از او را در شعر خود به کار گرفتهاند. جمالالدین عبدالرزاق (م. 588ق) به استقبال بسیاری از قصاید او رفته و سید حسن را در کنار رشید وطواط و انوری از شاعرانی دانسته است که در شکوفایی شعر او مؤثر بودهاند. پسر او کمالالدین اسماعیل (مقتول 635ق) شماری از قصاید سید حسن را استقبال کرده و «لطف طبع و خوشسخنی» او را ارج نهاده است. حتی شاعری مانند مولانا جلالالدین (م. 672ق) اشعاری از او در ذهن داشته که چندجا در میان شعر و گفتههای خود آورده و گاه مضامین آنها را به شعر درآورده است. تذکرهنویسان نیز غالباً شعر و شخصیت سید حسن را ستودهاند و گاه او را صاحب کرامات و مقامات عرفانی دانستهاند.
دیوان سید حسن نخستین بار در سال 1328 به تصحیح استاد محمّدتقی مدرّس رضوی و بار دیگر در سال 1362 با برخی اصلاحات جزئی به اهتمام استاد محمّد روشن منتشر شد. چاپ استاد مدرّس اشکالاتی دارد که خود او بیش از همه از آنها آگاه بوده و چند جا به این نکته اشاره کرده است. این اشکالات در چند حوزة ذیل قابل بررسی است: شیوة تصحیح (مشخص نبودن نسخۀ اساس و ترتیب استفاده از سایر نسخهها، مشخص نبودن منبع ابیات و اشعار، نقص نسخهها)؛ نسخهبدلها (ذکر نسخهبدلها بدون رمز نسخه، عرضۀ ناقص نسخهبدلها، ترجیح حاشیه بر متن، یکسانی حاشیه و متن)؛ صورتهای نادرست؛ افتادگیها (اشعار، ابیات)؛ اشکالات کلّی (تکرار ابیات و اشعار، غلطهای چاپی، نداشتن تعلیقات و نقص در نمایههای پایانی، استفاده از منابعی با چاپهای غیرعلمی). استاد مدرس یکی از دلایل چاپ این دیوان را با همۀ نقائص آن، مجهولالقدر ماندن سید حسن دانسته و اظهار امیدواری کرده است که بعدها کسانی شیفتۀ شعر این سرایندۀ ارجمند شوند و با یافتن نسخههای کهنتر و کاملتر تصحیح تازهای از آن ارائه کنند. تصحیح تازۀ دیوان سید حسن تلاشی است در راه تحقّق این آرزوی استاد.
نسخههای خطی دیوان سید حسن و جُنگها و سفینهها، مهمترین منابع تصحیح تازهاند که مصحّح آنها را به سه گروه تقسیم کرده است:
1. نسخههای اصلی
کتابخانۀ ملی، شمارۀ 2227، مورّخ 1252ق.
کتابخانۀ موزۀ بریتانیا، شمارۀ 4514، مورّخ 1019ق.
کتابخانۀ آستان قدس، شمارۀ 4673، مورّخ 1012ق.
کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 7886، سدۀ 11ق.
2. نسخههای معین
خلاصةالاشعار، کتابخانۀ آیتالله مرعشی، شمارۀ 6946، مورّخ 998ق.
خلاصةالاشعار، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 272، مورّخ 1007ق.
کتابخانۀ نورعثمانیۀ ترکیه، شمارۀ 3810، سدۀ 11ق.
کتابخانۀ ملک، شمارۀ 5307، سدۀ 11ق.
کتابخانۀ ملک، شمارۀ 4963، سدۀ 11ق.
کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 2326، سدۀ 11ق.
مجمعالقصاید، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 4480، سدۀ 11ق.
کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 5976، سدۀ 11ق.
کتابخانۀ کاخ گلستان، شمارۀ 574، سدۀ 12ق.
کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 5943، 1255ق.
3. جنگها و سفینهها
جنگ، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 2449، سدۀ 8ق.
جنگ گنجبخش، کتابخانۀ گنجبخش پاکستان، شمارۀ 14456، سدۀ 8ق.
نزهةالمجالس، کتابخانۀ سلیمانیۀ ترکیه، شمارۀ 1667، مورّخ 741ق.
جنگ یحیی توفیق، کتابخانۀ یحیی توفیق ترکیه، شمارۀ 1741، مورّخ 745ق.
جنگ لالا اسماعیل، کتابخانۀ لالا اسماعیل ترکیه، شمارۀ 487، مورّخ 754ق.
جنگ چلبی عبدالله، کتابخانۀ چلبی عبدالله ترکیه، شمارۀ 280، مورّخ 763ق.
انیسالخلوه و جلیسالسلوه، کتابخانۀ ایاصوفیای ترکیه، شمارۀ 1670، مورّخ 800ق.
مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف، کتابخانۀ موزۀ بریتانیا، شمارۀ 4110، مورّخ 803ق.
مجموعۀ بایزید ولیالدین، کتابخانۀ بایزید ولیالدین ترکیه، شمارۀ 1670، سدۀ 9ق.
سفینۀ سعداللهی، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 534، سدۀ 10ق.
جنگ، کتابخانۀ ملک، شمارۀ 5319، سدۀ 10ق.
جنگ، کتابخانۀ آستان قدس، شمارۀ 4493، 1055ق.
جنگ، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 651، سدۀ 12ق.
با بررسی این منابع حدود پنجهزار بیت از اشعار سید حسن به دست آمده که شامل 111 قصیده، 86 غزل، 16 ترجیعبند، 1 ترکیببند، 32 قطعه و 311 رباعی است. برخی از این اشعار نویابند و در تصحیح قبلی دیده نمیشوند.
تألیف مقدمهای نسبتاً مفصل، توضیح واژههای نامأنوس و برخی ابیات دشوار در تعلیقات و ارائۀ نمایههای مختلف از دیگر کارهایی است که مصحّح برای شناساندن بهتر سیّد حسن و شیوۀ شاعری او انجام داده است.