میراث مکتوب- چهارشنبه اول تیرماه، توفیق رفیق گشت و بخت همراه شد و برای شرکت در نشست رونمایی از چاپ دومِ کتاب “آذربایجان و شاهنامه” به ارومیه، شهر صفی‌الدین ارموی، میرجلال‌الدین ارموی، طرزی افشار و … و امروز سجاد آیدنلو، به دعوت عزیزان فرهنگ‌دوست، مسافرت کردیم و با جوانانی غیور و شیفتۀ “ایران و آذربایجان”، آشنا شدیم. درباره این نشست، دو روز قبل در صفحه اینستاگرامیِ خود به تفصیل نوشتم و متن کامل سخنرانی‌ام در صفحه اینستاگرامی میراث مکتوب به نشانی mirasmaktoob در دسترس است.
در این دوسه روز، دیدارهای خوبی با برخی دوستان و مدیران فرهنگی از جمله جناب قلی‌زاده‌علیار، نویسنده و فعال فرهنگی و مدیر بخش ادبیات حوزه هنری، و آقای ملکی، از کارشناسان زحمت‌کش و دلسوز شعبه ایران‌شناسی ارومیه، به همراه دکتر آیدنلو و دکتر طباطبایی داشتیم. چه کارهای خوبی انجام داده بودند و در واحد ایران‌شناسی، برغم محدودیت‌ها و کمی امکانات، چندین پایان‌نامه به تاریخ و جغرافیای شهر اختصاص یافته و بعضاً چاپ شده بود. اسناد زیادی جمع‌کرده بودند که همه دالّ بر رواج زبان فارسی و ایران‌دوستی مردم در دهه‌های گذشته در این منطقه بود و دوستان، بعضاً از بی‌مهری‌های برخی مسئولان شهر، گلایه‌مندی‌هایی داشتند که در جای خود با مسئولان مطرح خواهم کرد. نشست پربار رونمایی کتاب، که در شهر بین مردم بازتابِ گسترده‌ای یافته بود، موجب شد گروه اندک قوم‌گرایِ فریب‌خورده به انزوا کشیده شود. پس از مراسم، به دعوت دوستان و عزیزان، میهمان ضیافت مهرآمیز آنان شدیم و شگفتانه‌ای برای بنده تدارک دیده بودند و آن مراسم جشن تولد بنده دوم تیری بود. کیک و شمعی آوردند و کفی زدند و… محفل انسی به یادگار گذاشتند. اسباب خجالت این بنده شد که خود را لایق این بنده‌نواری‌ها نمی‌دیدم و جز تشکر کاری دیگر نمی‌توانستم کردن.
صبح روز پنجشنبه با دوست دانشمندم جناب دکتر سیدهادی طباطبایی، مدرس دانشگاه و متخصص تاریخ علم، به دیدن اماکن فرهنگی شهر مانند مسجد جامع، مسجد سردار، بازار قدیم و برج سه‌گنبد رفتیم. بنای مسجد جامع مربوط به دوره سلجوقی است. آثار و نشانه‌های بازسازی شده این مسجد در دوره‌های ایلخانی و صفوی مشهود است. جالب اینکه ۱۵۰ نسخه خطی در این مسجد نگهداری می‌شود که یکی از فضلا در حال فهرست‌نویسی آن است. مقصد بعدی کلیسای ننه‌مریم بود. با کشیش رامون دانیال که قبلاً با ایشان آشنایی داشتم، گفت‌وگو کردیم.
کلیسای حضرت مریم مقدس یا ننه مریم ارومیه از کلیساهای بسیار مقدس جهان مسیحیت شرق است که بنا بر برخی اسناد تاریخی، مزار حداقل یکی از سه ستاره‌شناس ایرانی است که در زمان تولد حضرت مسیح به بیت المقدس رفته بودند. بنابراین زمان ساخت اولیه این کلیسا به قرن اول مسیحیت برمی‌گردد. در این کلیسای قدیمی یک نسخه کهن نگهداری می‌شود که کتاب «خودرا» نام دارد و از کتابهای بسیار مهم جهان مسیحیت است و در آن مجموعه دعاهای هر روز (۳۶۵ روز) از آیین کلیسای شرق در قرن هفتم جمع‌آوری شده است. این نسخه خطی در قرن ۱۷ میلادی در یکی از روستاهای اطراف ارومیه به خط آرامیِ شرقی کتابت شده و عناوین با شَنگرف (قرمز) نوشته شده است. نسخه کامل است و شبیه خط کوفی حجازی بود که (به قولی) خط کوفی از این خط آرامی مشتق شده است.
جناب کشیش دانیال هم این نسخه را بخوبی می‌خواند و درباره مضامین دعاها توضیح می‌داد.
در این سفر سه روزه، دوستانی محبت کردند و کتابهایی اهدا نمودند.
دکتر آیدنلو نسخه‌ای از چاپ دوم کتابش را مرحمت کرد که حدود چهل صفحه به آن افزوده‌اند و به سؤال‌های زیادی پاسخ گفته‌اند. جناب سعید سلیمان‌پور شاعر طنزپرداز ارومیه، نسخه‌ای از مجموعه شعر طنز خود با عنوان “واژه در دست تعمیر!” را مرحمت فرمودند. سعید طرزمی که برای حضور در نشست، از تبریز آمده بود، نسخه‌ای از کتاب جدید خود با عنوان “کیمیای سخن” مشتمل بر مجموعه گفت‌وگوها با استادان ادب‌دوست آذربایجانی درباره شاعران بزرگ ایران زمین مثل فردوسی و سعدی و حافظ و … را لطف فرمودند. در مجموع، سفر پر باری بود و گفت‌وگوهای بسیاری با علاقه‌مندان به فرهنگ ایران و ادب فارسی، نیز درباره چالش‌های جاری در آذربایجان و جریان نفوذ بدخواهان و فریب‌خوردگان و … صورت گرفت. به امید روزی که هیچگاه در این خطه غیور پرور، شاهد دودستگی و تفرقه بین اقوام شریف ایرانی نباشیم و همه، همدل و یک‌صدا، برای ایران، دل‌بسوزانیم و جانفشانی کنیم.
اکبر ایرانی
مدیرعامل مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
