میراث مکتوب- دفتر دوم کتاب «تاریخ شفاهی کتاب؛ گفتوگو با ناشران و کتاب‌فروشان» توسط نصرالله حدادی تدوین و از سوی خانه کتاب منتشر شد.
به گفتۀ نصرالله حدادی در مقدمۀ این اثر، این کتاب شامل گفتوگو با بیست تن از ناشران قدیمی عرصۀ نشر کشور و یک یادبود از ناشری نجیب و قدیمی، زنده‌یاد ناصر مشفق و انتشارات صفی‌علیشاه، مجموعا بیست‌ویک ناشر و کتابفروش است.
این پژوهشگر حوزۀ کتاب در ادامۀ مقدمه خود بر دفتر دوم این کتاب می‌نویسد: «به هنگام گفتوگو با دوستان ناشر در دفتر اول، خیال داشتم با مرحوم مشفق گفتوگو کنم، که فرصتی فراهم نیامد و فترت یک‌ساله و اندکی دلسردی نگارنده به خاطر مسائل پیش‌آمده بعد از چاپ اول و آغاز گفت‌وگوها برای دفتر دوم، آن‌گونه شد که مرحوم مشفق کمتر در محل انتشارات صفی‌علیشاه حاضر می‌شد و تنها یکبار موفق به دیدار ایشان شدم و آثار نسیان و فراموشی را آشکارا در آن ملاقات در چهرۀ مرحوم مشفق یافتم. سفر آن مرحوم به آمریکا، این اندک فرصت را نیز از بین برد و با خبرِ شنیدن درگذشت ایشان، افسوسم چندین برابر شد و خوشبختانه با او در کتاب هفته گفت‌وگویی را به عمل آورده بودم که همراه با نوشتۀ فرزند بزرگوارشان، در انتهای کتاب ملاحظه می‌فرمایید».
حدادی با اشاره به اینکه تمامی گفت‌وگوها در سرای اهل قلم خانه کتاب به عمل آمده، نوشته است: «اصل این کار را بر بی‌طرفی نهادیم و تمامی سؤال‌های مطروحه را قبل از هر گفتوگو در اختیار این عزیزان گذاردم و تأکید کردم بر هر سؤالی که میل ندارید، بپرسم، خط قرمز بکشید و اگر سؤالی به ذهنتان خطور می‌کند که باید بپرسم، مطرح بفرمایید».
گفتوگو با محمدرضا جعفری، مؤسس نشر نو از جمله گفتوگوهای این کتاب است. محمدرضا جعفری فرزند عبدالرحیم جعفری مؤسس نشر امیرکبیر است که به گفتۀ حدادی بعد از قریب چهار دهه امروز همان راهی را می‌رود که عبدالرحیم جعفری رفته است.
محمدرضا جعفری در این گفتوگو با اشاره به تأسیس نشر امیرکبیر توسط پدرش به نقل خاطراتی از وی و اقداماتش در نشر امیرکبیر پرداخته است.
گفت‌وگوی دیگر دفتر دوم با داوود موسایی مؤسس انتشارات فرهنگ معاصر است. جلسه اول این گفتوگو مرداد ماه ۱۳۹۶ بوده است. داوود موسایی نوجوان بود که پا به عرصۀ کتاب و کتابفروشی نهاد. او عقیده دارد «دست روزگار» او را به این کار کشانده است. او راه و رسم کتابفروشی را از مرتضی عظیمی، اولین استادکارش و نیز محمد نیکدست آموخته است. زندگی پر فراز و نشیب داوود موسایی از سال ۱۳۴۵ تا به امروز، تجربه‌ای گران‌قدر را برای او رقم زده است.
بنا به نوشتۀ حدادی، مؤسسۀ انتشارات فرهنگ معاصر، حاصل این زندگی پر فراز و نشیب، دانش خود‌آموخته و بیش از نیم قرن تجربۀ اوست. پنجاه سالی که تماماً در عرصۀ کتاب سپری شده، از صحافی و چاپ تا کتاب‌آرایی در مؤسسۀ انتشاراتی فرهنگ معاصر به بهترین شکل بروز و ظهور یافته و وجود ده‌ها عنوان «کتاب سال» از منشورات این انتشارات، مؤید این امر است. «داوود موسایی» همواره در فرهنگ معاصر در پی کار جمعی بوده، روشی که در ایران کمیاب و انجام آن دشوار است و تبلور این اندیشه را به خوبی در مجموعۀ پرشمار «فرهنگ»های مؤسسۀ فرهنگ معاصر می‌توانم مشاهده کنیم.
گفتوگو با احمد افجه‌ای مدیر کتابفروشی سیروس، علیرضا گنج‌دانش انتشارات گنج دانش، سید رضا یکرنگیان انتشارات خجسته، بیت‌الله راد‌خواه انتشارات تهران-تبریز، جمشید اسماعیلیان انتشارات پرتو (اسماعیلیان)، ابوالقاسم اشرف‌الکتابی انتشارات اشرفی، بیوک چیت‌چیان انتشارات مرتضوی از جمله گفتوگوهای دفتر دوم است که پیش‌روی خوانندگان و علاقه‌مندان تاریخ شفاهی قرار گرفته است.
در ادامۀ این اثر نصرالله حدادی، گفتوگوهای خود با سید‌جلال کتابچی (خاندان کتابچی) انتشارات اسلامیه، سید‌مجتبی کتابچی (خاندان کتابچی) انتشارات علمیه اسلامیه، مرتضی آخوندی انتشارات دارالکتب اسلامیه، مهدیه مستغنی (خاندان زهرایی) انتشارات کارنامه، محمدرضا ناجیان‌اصل انتشارات رسا، محمد نیکدست انتشارات پیام، بخش دیگری از گفت‌وگوهایی است که پیاده‌سازی و تدوین شده و در اختیار خوانندگان قرار گرفته است.
خوانندگان در ادامۀ مطالعۀ دفتر دوم «تاریخ شفاهی کتاب» با سرگذشت بنگاه‌های انتشاراتی دیگری آشنا می‌شوند که بدین قرار است: سعید اقبال کتابچی انتشارات اقبال، مهرداد کاظم‌زاده انتشارات مازیار، علی زوار انتشارات زوار، غلامرضا امامی انتشارات موج و پندار، بهروز عطایی انتشارات عطایی. در پایان کتاب نیز یادی از مرحوم ناصر مشفق مؤسس انتشارات صفی‌علیشاه شده و یادداشت فرزند وی منتشر شده است.
دفتر دوم «تاریخ شفاهی کتاب؛ گفتوگو باناشران و کتاب‌فروشان» حاصل گفتوگوهای نصرالله حدادی با ناشران پیشکسوت است. این کتاب در هزار و شصت و چهار صفحه و به بهای یکصد و بیست و پنج هزار تومان از سوی خانۀ کتاب راهی بازار کتاب شده است.
مریم مرادخانی