میراث مکتوب- کتابخانه دیجیتال خاورمیانه (Digital Library of the Middle East – DLME) با هدف فراهم‌سازی دسترسی آزاد و رایگان به میراث فرهنگی خاورمیانه و شمال آفریقا آغاز به کار کرده است. این پلتفرم با گردآوری و یکپارچه‌سازی مجموعه‌های متنوع از کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسنادی معتبر جهان، امکان مشاهده و مطالعه آثار تاریخی و فرهنگی را برای پژوهشگران، استادان، دانشجویان و علاقه‌مندان فراهم می‌کند.
پلتفرم DLME توسط تیمی از شورای کتابخانه‌ها و منابع اطلاعاتی (CLIR)و کتابخانه‌های دانشگاه استنفورد توسعه یافته است و بر پایه چارچوب‌های متن‌باز اسپوت‌لایت (Spotlight)و بلک‌لایت (Blacklight)ساخته شده است. این سامانه از استاندارد بین‌المللی قابلیت همکاری تصویر (IIIF)پشتیبانی می‌کند و کاربران می‌توانند منابع را از طریق نمایشگر میرادور (Mirador)به‌صورت تعاملی و با کیفیت بالا مشاهده کنند.
در میان مشارکت‌کنندگان کلیدی این طرح، فدراسیون کتابخانه دیجیتال (DLF)و ائتلاف آثار باستانی (Antiquities Coalition)حضور دارند. فدراسیون کتابخانه دیجیتال به‌عنوان شبکه‌ای جهانی از متخصصان، بر توسعه فناوری‌های کتابخانه‌ای، عدالت اجتماعی و دسترسی عمومی تمرکز دارد. در مقابل، ائتلاف آثار باستانی با ارائه راهکارهای نوآورانه در زمینه فهرست‌برداری، مستندسازی و دیجیتال‌سازی مجموعه‌ها، نقش مهمی در مبارزه با قاچاق و تجارت غیرقانونی آثار فرهنگی ایفا می‌کند.
آمار منابع بر اساس زبان در DLME
- عربی: 47,583
- انگلیسی: 40,551
- عبری: 15,013
- عربی-یهودی: 13350
- سومری: 7,243
- اکدی: 5,466
- فارسی: 4,717
- فرانسوی: 2,694
- ترکی عثمانی (1500–1928): 2,080
- آرامی رسمی/شاهنشاهی (700–300 ق.م) : 1930
مهم‌ترین مجموعه‌های موضوعی در DLME
- موزه خاور نزدیک (Penn) 40764
- مجموعه قنیزه قاهره (Cambridge) 22232
- موزه بابلی (Penn) 21544
- اسناد خلیج (کتابخانه بریتانیا) 17,259
- مجله الادب (دانشگاه آمریکایی بیروت) 16,285
- مجموعه عکاسی اسلامی و آسیای جنوبی استوارت کری ولش: 14,104
- تصاویر مؤسسه فرانسوی باستان‌شناسی شرق(IFPO) 13869
- آرشیو گرترود بل (دانشگاه نیوکاسل): 11,976
- موزه مصر (Penn) 11940
- جنبش سبز ایران (UCLA) 9786
مهم‌ترین مؤسسات و دانشگاه‌های مشارکت‌کننده در DLME
- موزه پنسیلوانیا 74,248 (Penn Museum)
- کتابخانه دانشگاه کمبریج: 22,303
- دانشگاه آمریکایی قاهره: 20,860
- دانشگاه آمریکایی بیروت: 20,048
- دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس (UCLA) 17316
- کتابخانه ملی قطر: 17,259
- کتابخانه دانشگاه هاروارد: 14,947
- بایگانی مؤسسه فرانسوی باستان‌شناسی شرق (IFPO) 13869
- دانشگاه نیوکاسل: 11,976
- موزه تاریخ طبیعی ییل (Yale Peabody Museum) 8820
شناسه مجموعه‌ها (Collection ID)
هر مجموعه در DLME دارای یک شناسه یکتا است که برای شناسایی دقیق، بازیابی و ارجاع به منابع استفاده می‌شود. این شناسه‌ها امکان دسترسی سریع و دقیق به مجموعه‌ها را برای پژوهشگران و کاربران فراهم می‌کنند.
عضویت کتابخانه‌ها و موسسات
کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز آموزش عالی می‌توانند با ارائه مجموعه‌های دیجیتال خود به DLME عضو شوند. مراحل عضویت شامل تماس با تیم DLME، ارائه اطلاعات مجموعه‌ها، توافق‌نامه همکاری برای انتشار داده‌ها و ادغام منابع در سامانه است. عضویت این امکان را فراهم می‌کند تا مجموعه‌ها در سطح بین‌المللی دیده شوند و از استانداردهای بین‌المللی نمایش و دسترسی بهره‌مند شوند.
حامیان مالی
کتابخانه دیجیتال خاورمیانه با حمایت مالی سخاوتمندانه از سوی بنیاد اندرو دبلیو ملون، بنیاد وایتینگ، شورای منابع کتابخانه و اطلاعات (CLIR)، فدراسیون کتابخانه دیجیتال (DLF)و کتابخانه ملی قطر راه‌اندازی شده است. این حمایت‌ها نقش مهمی در توسعه و پایداری پلتفرم DLME داشته است.
کتابخانه دیجیتال خاورمیانه با ارائه این خدمات، نه تنها بستری نوین برای حفاظت از میراث فرهنگی در معرض تهدید فراهم کرده، بلکه امکان دسترسی گسترده به دانش و منابع تاریخی را در سطح بین‌المللی ممکن ساخته است.
وبگاه رسمی کتابخانه دیجیتال خاورمیانه: https://dlmenetwork.org
تهیه و تنظیم: راضیه یوسفی‌نیا، کارشناس مسئول بخش مجموعه‌سازی
منبع: کتابخانه مجلس