میراث مکتوب – به مناسبت فرا رسیدن چهلمین روز درگذشت استاد فقید دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی، مراسم بزرگداشتی با حضور استادان، دانشجویان و شخصیت های علمی و فرهنگی روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه در تالار فردوسی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد.
دکتر محمدحسین امید، سرپرست دانشگاه تهران ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این جلسه گفت: بنده شخصاً از سال ها پیش به واسطۀ همکاری با بنیاد آثار جمال‌زاده با باستانی پاریزی آشنا شدم. علاقۀ وافر استاد باستانی به دانشگاه تهران یکی از ویژگی های شاخص او بود که بارها شاهد آن بودم و در مقطعی که طرح توسعۀ دانشگاه تهران پیش آمد، او با قلم خود چنان از این موضوع و طرح دفاع کرد که کسانی که با این طرح مخالف بودند با وی همراه شدند. این عشق و علاقه او به دانشگاه تهران وصف ناپذیر و ستودنی است و بنده به واسطۀ همین موضوع ارادتم به وی افزایش پیدا کرد.
وی در پایان بیان کرد: استاد باستانی هفتاد سال از عمر پربرکت خود را در راه تحقیق، تألیف و تدریس صرف کردند و یاد و نام و راه باستانی پاریزی در بین دانشجویان، استادان و علاقه مندان وی باقی خواهد ماند و خاطرۀ او هیچ‌گاه در ذهن ما پاک نخواهد شد.
لطافت ادبی در آثار استاد باستانی
سپس دکتر حسن زندیه، مدیر گروه تاریخ دانشگاه تهران با گرامیداشت یاد باستانی پاریزی بیان کرد: استاد پاریزی تبلور و تجلی عینی واژۀ معلم و قلۀ رفیع فرزانگی بود. او در خانواده ای دیندار و حق شناس دیده به جهان گشود و در محضر پدر خود نخستین گام را در وادی علم و دانش برداشت. طریقۀ ادب‌گرایی استاد باستانی پاریزی، لطافت ادبی و غایت پژوهشی چنان به هم آمیخته بود که در تمام آثارش هویدا بود و مشام جان خواننده را می نواخت.
مدیر گروه تاریخ دانشگاه تهران در ادامۀ سخنانش دربارۀ شخصیت باستانی پاریزی تصریح کرد: پاریزی جوهر ذات خود را چنان آشکار کرد که ادیبان و تاریخ پژوهان در حضرت دانشش می‌نشستند و عارف و عامی به جایگاه رفیعش سر تعظیم فرود می‌آوردند و یاد و خاطرۀ عزیزش هیچ‌گاه در حافظه فرهنگی جامعه ایران پاک نخواهد شد. به راستی استاد باستانی پاریزی تجسم غیرت و حمیت یک دانشمند ایرانی اصیل بود که عمر گرانمایه و به تعبیر خودش فاصله دو عدم را بر سر تاریخ درنوردید و بر هر ایرانی غیور بایسته است که یاد این بزرگان را گرامی دارد.
دکتر زندیه در پایان بیان کرد: تکریم از استاد باستانی پاریزی تکریم ایران، تاریخ، فرهنگ و ادب ایران است.
دفاع باستانی پاریزی از دکتر حسین نصر
سخنران بعدی این مراسم حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی، مدیرمسئول روزنامۀ اطلاعات بود. وی دربارۀ شخصیت استاد باستانی پاریزی بیان کرد: من طی سال های بسیاری با استاد همنشین بودم، به صراحت می‌دیدم که استاد باستانی پاریزی با شهامت هرچه تمام تر از افراد و بزرگانی مانند دکتر حسین نصر که بر آن ها جفا رفته بود دفاع می‌کرد.
وی افزود: به مناسبت ۸۰ سالگی استاد باستانی پاریزی، روزنامۀ اطلاعات تصمیم داشت مجموعۀ ماندگاری را عرضه کند و ما زمانی‌که مشغول حاضر کردن جلد نخست آن بودیم به سراغ استاد باستانی رفتیم و وی نیز مانند همیشه، از نوشتن در روزنامه استقبال کرد.
باستانی پاریزی از نسلی است که جایگزین ندارند
در ادامه غلامرضا ظریفیان، استاد تاریخ دانشگاه تهران در یادداشتی به خاطرات خود با استاد باستانی پاریزی اشاره کرد و گفت: بنا به اقتضای کارم هر روز به دانشگاه تهران می‌آمدم اما گروه تاریخ با حضور استاد باستانی حال و هوای دیگری داشت. وی چنان پذیرنده، دریا دل و متواضع بود که اگر نکته تازه ای می‌شنید به سرعت یادداشت بر می داشت و با حافظۀ بی نظیر و چاشنی های طنزگونه و با صراحت و صداقت زوایای مختلفی از موضوعی را که مطرح شده بود ارائه می‌کرد. اغراق نیست اگر بگویم در کنار هر همنشینی با او نکته‌ای و اطلاعات کم نظیری را بر ما می‌افزود. دانش وافر را با فروتنی، تواضع و لطافت طبع و مهربانی و طنز نافذ در وجود ما جاری می‌ساخت. او به حق استاد و معلم بود و مهم‌ترین ویژگی یک معلم که شاگردپروری و تربیت است در او به وضوح یافت می‌شد؛ چیزی که امروز در دانشگاه‌های ما مورد غفلت قرار گرفته است.
وی ادامه داد: باستانی پاریزی مورخ تاریخ مردم و از معدود کسانی بود که توانست جامعه غیر دانشگاهی را با تاریخ آشنا کند و به راستی داریوش شایگان درباره وی می‌نویسد او از نسلی است که جایگزین ندارد. باستانی پاریزی به شیرینی و هنرمندی هر چه تمام تاریخ را به ما آموخت و یاد داد که برای زندگی در جهان امروز، دیروز خود را برای فهم امروزمان بازخوانی کنیم. او قدرتی شگرف در بازنویسی حکایات به عنوان شیوه ای از تاریخ داشت و بخش گسترده‌ای از تاریخ مدیون اوست. باستانی‌پاریزی به تعبیر زیبای شفیعی‌کدکنی فریاد لحظه‌های تاریخ است.
ظریفیان سپس به ویژگی های باستانی پاریزی اشاره کرد و گفت: شجاعت علمی در عقاید، یافته‌ها و باورهای باستانی‌پاریزی، آزاداندیشی او، تحمل آراء دیگران، اخلاق علمی و نقد مثبت آرای دیگران، نسبت ندادن آرای دیگران به خود، تنوع آثار، تعلق ویژه به زادگاه، دوری از هر گونه تصنع و تکلف و دامنه وسیع اطلاعات از جمله ویژگی‌های استاد باستانی پاریزی بود.
ایران وامدار باستانی پاریزی است
در ادامه این همایش، حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد حجتی کرمانی، عضو هیئت امنای مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی به چهار ویژگی باستانی پاریزی اشاره کرد و گفت: غیبت نکردن، تحقیر نکردن، مشوق بودن برای شاگردان و تمام افرادی که با وی همکاری داشته اند و در نهایت آثار محققانه و شیرین و پر از طنز نغز باستانی از ویژگی هایی است که معمولاً کمتر به آن ها اشاره شده است.
وی در ادامه گفت: ایران وامدار باستانی پاریزی است و اغراق نیست اگر بگوییم تاریخ جهان در شرق و غرب وامدار باستانی پاریزی است چراکه او آن چه توانست در حق تاریخ ادا کرد و اکنون وظیفۀ خطیر ما بازماندگان است که حق این پیر پرفضیلت تاریخ را ادا کنیم.
وی با بیان این که برخی از اندیشمندان قدر آثار او را نمی‌بینند، گفت: باستانی پاریزی انسانی آکادمیک نبود که آثار و نوشته های خود را زرق و برق دار بنویسد او ساده می‌نوشت اما فنآوری تاریخی او و نکته های بی‌نظیر تاریخی او لابه‌لای این طنز ها گم می شد و به همین دلیل است که بسیاری از اندیشمندان، حق استاد را نمی‌توانند ادا کنند.
باستانی پاریزی پدر تاریخ کرمان بود
در ادامه این مراسم محمدعلی گلابزاده، مدیر سابق مرکز کرمان شناسی گفت: باستانی پاریزی معلم فرزانه‌ای بود که ۶۰ سال معتکف کعبۀ عشق و دانش بود. بزرگمردی که نام و یادش برای همیشه جاودان ماند چرا که جانمایۀ حیات باستانی، عشق به وطن و سرزمین ایران بود و تا آخرین لحظه خود بر این آرمان و عقیده خود پا بر جا ماند. او نه تنها استوانۀ تاریخ ایران بلکه پدر تاریخ کرمان بود. اگر چه دامان کرمان در طول سالیان بسیار همواره مهد زنان و مردان بزرگی چون ابوحامد افضل کرمانی، ناصرالدین منشی کرمانی، حمیدالدین کرمانی و شخصیت‌های دیگری بود اما استاد باستانی پاریزی در این میان بسیار درخشید و در تاریخ کرمان جاودانه شد.
جایگزینی برای استاد باستانی پاریزی نخواهد بود
در این مراسم همچنین پیام علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم قرائت شد. در پیام علی جنتی آمده است: «استاد باستانی پاریزی، بزرگمردی بوده است که آثار گرانبهایش بر تارک ایران زمین برای همیشه خواهد درخشید و هیچ جایگزینی برای او نخواهد بود، او را پژوهشگر سترگ روزگار معاصر دانسته که به جای این‌که همچون دیگر تاریخ‌نگاران روایتگر تنها فتوحات و شکست‌های مردان تاریخ باشد، زندگی مردم و تاریخ تلخ ایران زمین را در کام خوانندگان ایرانی شیرین ساخته است. به دلیل همین ویژگی‌های استاد باستانی بوده است که مخاطب آثارش نه تنها پژوهشگران بلکه عامه مردم بوده‌اند. وی شناسنامه تاریخ ایران و کرمان را از آن خود کرده است.»
یادآور می شود دکتر مهدی ماحوزی، علی دهباشی مدیرمسئول مجلۀ بخارا، روزبه زرین‌کوب عضو هیئت علمی بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی، ایرج ناصری تنهاتن، استاد تاریخ دانشگاه تهران، حسن نیکبخت و سید جواد میرهاشمی از دیگر سخنرانان این مراسم بودند که خاطراتی را از استاد باستانی پاریزی بیان کردند.
در پایان این مراسم حمید باستانی، پسر دکتر محمدابراهیم باستانی از وزارت ارشاد برای چاپ کتاب «از پاریز تا پردیس» قدردانی کرد و از مسئولان دانشگاه تهران، دانشجویان، استادان، انجمن علمی تاریخ، مهدی نیکبخت و سید جواد میرهاشمی (مستندساز استاد پاریزی) سپاسگزاری کرد و دو لوح را به نشان سپاس با عکس و دستخط استاد پاریزی به نمایندۀ وزارت ارشاد و غلامرضا ظریفیان اهدا کرد.