میراث مکتوب- فرهنگستان زبان و ادب فارسی امسال نود ساله شد. این نهاد کهنسال درآغاز «فرهنگستان ایران» (فرهنگستان اول، ۱۳۱۴)، سپس «فرهنگستان زبان ایران» (فرهنگستان دوم، ۱۳۴۹) و سرانجام «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» (فرهنگستان سوم، ۱۳۶۹) نامیده شده است. اندکی پس‌از آغاز برابرگزینی برای واژه‌های بیگانه در فرهنگستان ایران، برخی از سرآمدان ادبی و فرهنگی آن روزگار مانند صادق هدایت و عباس اقبال آشتیانی به مخالفت با مصوبات فرهنگستان برخاستند. گاهی نوواژه‌هایی مانند «دانشگاه»، «دانشکده»، «دانش‌آموز»، «واژه»، «پزشک» و «پایان‌نامه» را به ریشخند گرفتند و بر این باور بودند که نمی‌شود، به جای «تحت‌البحری»، گفت و نوشت «زیردریایی» چون در زبان فارسی جا نخواهد افتاد، و گاه این برابرگزیده‌ها را «من‌درآری» و «جنایت ادبی» خواندند، اما این واژه‌ها چنان در زبان فارسی جا افتاده و جزئی از سرمایۀ این زبان شده‌اند که گویی سده‌ها در زبان فارسی روایی داشته‌اند. هدایت در مقالۀ «فرهنگ فرهنگستان» به هجو برخی از واژه‌های مصوب فرهنگستان ایران پرداخت که سال ۱۳۱۹ در دفتر هفتم از مجموعۀ «واژه‌های نو» چاپ شده بود. او به قیاس «باشگاه» که دربرابر «کلوپ» ساخته شده بود، برای «کافه» و «قبرستان»، «داشگاه» و «لاشگاه» را جعل کرد و معتقد بود که استادان فرهنگستان «دست نویسندۀ کتاب دساتیر را در جعل لغت از پشت بسته‌اند.» پس، همان‌گونه که فرهنگستان عمری نودساله دارد، مخالفت کردن با مصوبات آن در بخش واژه‌گزینی و ریشخند کردن نوواژه‌ها نیز عمری کمابیش نودساله دارد.
در ادامۀ سنّت ناپسند ریشخند کردن نوواژه‌ها، در یکی دو دهۀ گذشته نیز برخی از اهل طنز و صاحبان ذوق، با برساختن برابرهایی برای واژه‌های بیگانه، آن‌ها را به فرهنگستان نسبت داده‌اند. نمونۀ این برساخته‌ها «درازآویز زینتی» در برابر «کراوات» یا «کش‌لقمه» در برابر «پیتزا» است. فرهنگستان بارها جعلی بودن این واژه‌ها را اعلام کرده است، اما شوربختانه حتی برخی از نخبگان جامعه هنوز بر این گمان‌اند که این واژه‌های جعلی ساختۀ فرهنگستان است. در چند ماه گذشته نیز فردی، با اندکی ذوق و البته آگاهی اندک‌تری از زبان فارسی، به برساختن چند واژه در برابر برخی از واژه‌های پزشکی، مانند «آنژیوکت: جوال‌دوز رگ‌گشا»، «آمبولانس: ارابۀ بیماربری» و «آژیر: فانوس فغان‌کش» دست زد و آن‌ها را به فرهنگستان نسبت داد. یکی از نشانه‌های دروغین بودن این فهرست هم برابرگزینی برای واژۀ «فارسی» آژیر است!
فرهنگستان زبان و ادب فارسی اکنون دوازده گروه پژوهشی دارد که گروه «واژه‌گزینی» یکی از آن‌هاست، اما اغلب مردم گمان می‌کنند که تنها فعالیت پژوهشی فرهنگستان همین واژه‌گزینی است؛ چنین نیست. در همین گروه هم، برخلاف گمان عموم مردم، کار اصلی واژه‌گزینی را استادان طراز اول و شناخته‌شدۀ رشته‌های مختلف در قالب کارگروه‌های تخصصی واژه‌گزینی برعهده دارند و وظیفۀ پژوهشگران و کارشناسان فرهنگستان بیشتر راهبری این کارگروه‌ها است تا برابرنهادهای پیشنهادی هر کارگروه مطابق «اصول و ضوابط واژه‌گزینی» باشد.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی واژه‌های مصوب هر سال را در قالب فرهنگ واژه‌های مصوب سال چاپ می‌کند. همچنین، هرگاه واژه‌های مصوب هر رشته به عدد هزار برسد، آن‌ها را در فرهنگ جداگانه‌ای در قالب هزارواژه‌های تخصصی منتشر می‌کند. شمار این هزارواژه‌ها اکنون به ۳۷ جلد رسیده است. همۀ برابرهای تصویب‌شده برای واژه‌های بیگانه (بیش‌از ۶۵ هزار واژه) در بخش «واژه‌های مصوب» وبگاه فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دسترس است و علاقه‌مندان می‌توانند برای اطمینان از مصوب بودن برابر هر واژۀ بیگانه این بخش را نگاه کنند.
منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی