– آخرین کاری که مردم از علی آل داوود در بیست و ششمین نمایشگاه کتاب تهران خواهند دید و خواند چه خواهد بود؟
«خلیج فارس و خوزستان» که با استفاده از مجموعه مقالات مرحوم شیخ الاسلامی بهبهانی در این حوزه نوشته شده است، عنوان آخرین کتاب چاپ شده از من است. این کتاب توسط دائرهالمعارف بزرگ اسلامی منتشر شده است و در نمایشگاه کتاب امسال عرضه خواهد شد.
– چطور شد که به فکر استفاده از مقالات مرحوم شیخ الاسلامی بهبهانی برای چاپ چنین کتابی افتادید؟
مرحوم شیخ الاسلامی بهبهانی که قبل از انقلاب نماینده شهر بهبهان درمجلس بود، یک متخصص طراز اول خلیج فارس شناسی محسوب می شود. ایشان در این حوزه بسیار تحقیق کرده اند و مقالات بسیاری نوشته اند که تعداد معدودی از مقالات وی در مجله کانون وکلا، قبل از انقلاب و مجله وزارت خارجه چاپ شده بود و بعد از آن زمان در هیچ مجله دیگری چاپ نشد. بعد از تاسیس مرکز دائره المعارف، کتابخانه مرحوم شیخ الاسلامی بهبهانی که شامل کتاب های خطی و چاپی شاخص و ارزشمندی بود به همراه مقالات و دست نویس های ایشان توسط پسر ایشان به دائره المعارف اهدا شد. این کتابخانه شامل ۷۰۰ جلد کتاب خطی و نزدیک به ۳۰۰۰ جلد کتب چاپی بود. ایشان مجموعه ای از اسناد، نامه ها و مقالاتی داشتند که هنوز به صورت دست نویس باقی مانده بود. این مقالات که مربوط به تحقیقات و ترجمه های ایشان درباره حوزه جنوبی خلیج فارس بود حجم زیادی داشت که هیچ کدام هنوز چاپ نشده اند.
یکی از شروط واگذاری کتابخانه شیخ الاسلامی بهبهانی به مرکز دائره المعارف این بود که کارهای ایشان توسط محققان این مرکز ویرایش و چاپ بشود. این کار چند سالی صورت نگرفت تا اینکه دکترایرج افشار، زمانی که در قید حیات بودند از من خواستند تا کار ویرایش و چاپ مقالات ایشان زیر نظر من صورت گیرد.
– کار جمع آوری کتاب را به تنهایی انجام دادید؟
قراری که با آقای افشار گذاشتیم این بود این کار در دو بخش انجام شود بخشی که جنبه تاریخی و جغرافیایی دارد با ویرایش من منتشر شود و آن بخشی که مربوط به تاریخ معاصر ایران در ۷۰ سال اخیر می شود توسط کاوه بیات انجام شود. نزدیک به ۵ سال است که کار شروع شده است و به خاطر پراکنده بودن مقالات کار اتمام آن قدری طولانی شده است. جلدی که هم اکنون آماده شده ویژه مجموعه مقالاتی است که درباره خلیج فارس و اختصاصا خوزستان نوشته شده است.
کتاب «خلیج فارس و خوزستان» حدود ۵۶۰ صفحه دارد که قرار است با تصاویری از نسخه های خطی استفاده شده در متون آن، در نمایشگاه کتاب عرضه شود.
– جلدهای دیگر کتاب شامل چه مباحثی است و چه زمانی منتشر می شود؟
جلد دوم و سوم این کتاب که بیشتر به نوع و سبک زندگی ایلات و عشایر این حوزه اختصاص دارد، توسط آقای کاوه بیات که در این حوزه تخصص دارند، مراحل انتشار را می گذراند اما برای عرضه به نمایشگاه نمی رسد.
– برهه تاریخی اطلاعات و تحقیقات و پژوهش های تاریخی کتاب شامل چه دورانی می شود؟ و این برهه چه ویژگی های خاصی را دربر میگیرد؟
مقالات شیخ الاسلامی بهبهانی تاریخ خلیج فارس را از قدیمی ترین ایام مورد بررسی قرار داده است. اسم هایی که از ابتدا داشته تا به امروز و علت نام گذاری ها را مورد تحقیق قرار داده است. از ویژگی های این مقالات این است که برای اولین بار، به صورت تاریخی به بخش مناطق جنوبی مجاور خلیج فارس پرداخته می شود، بخشی که شامل قطر، بنادر و جزایر بحرین، کویت و عمارات و جزایر آن می شود. این بخش در ۷۰ گذشته یک حوزه محروم بود که مردم آن دارای امکانات اندکِ بدوی بودند، از این رو کمتر شناخته شده است. اما شیخ الاسلامی بهبهانی تحقیقات مفصلی در این حوزه دارد. ایشان حتی جزئیاتی مانند تعداد افراد ساکن در هر روستا و قریه را، یا میزان علاقه مندی مردمهرمنطقه به دولت و ارتباط آنها با دیگر شهرها را هم آورده است.
– در رابطه با ترجمه ای از کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی که در دست انتشار دارید توضیح دهید و اینکه چرا به سراغ این کتاب رفته اید؟
این ترجمه یک کتاب مختصر ۱۰۰ صفحه ای است که درباره زندگی حاجی بابای اصفهانی نوشته شده است. کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی یک کتاب معروف است که تا به حال با ترجمه میرزا حبیب اصفهانی چاپ می شده است. اما من یک ترجمه جدیدی از کتاب سرگذشت حاجی بابای اصفهانی پیدا کردم که فقط شامل ۱۱ فصل اول آن می شود. این ترجمه از محمد حسن خان اعتماد السلطنه است که در سال ۱۳۰۸ قمری، اواخر دوره ناصرالدینشاه و قبل از میرزا حبیب، کتاب را ترجمه کرده است.
– این دو ترجمه چه تفاوت هایی با هم داشتند که شما را به چاپ دوباره آن ترغیب کرد؟
در مقایسه ای که من بین این دو ترجمه داشتم متوجه شدم که ترجمه اعتماد السلطنه بسیار مفصل تر است و میرزا حبیب اصفهانی خیلی از بخش های آن را حذف کرده است. من یازده فصل نخست را تصحیح کرده ام و با یک مقدمه مفصل توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار است منتشر شود.
– اثر جدید دیگری برای نمایشگاه کتاب دارید؟
مجموعه مقالات من با نام «هفت شهر کتاب» از انتشارات امیر کبیر در حال چاپ است که در نمایشگاه عرضه خواهد شد. این کتاب حاوی ۶۰ مقاله تاریخی، ادبی و حقوقی است.
مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی