به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، یکصد و بیست و دومین نشست از سلسله نشست‌های علمی این مؤسسه با موضوع «یادبود دکتر محمدامین ریاحی» به مناسبت نود و هفتمین سالگرد تولد استاد، به صورت مجازی، و با سخنرانی دکتر ابوالفضل خطیبی، دکتر مریم مشرف، و الوند بهاری از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب برگزار شد.
الوند بهاری در این نشست، دربارۀ خدمات دکتر محمدامین ریاحی گفت: دکتر ریاحی هم با تصحیح متون مهمی از ادبیات منظوم و منثور فارسی به گردن ما حق دارد و هم با کتاب‌ها و مقالات ارزشمندی که دربارۀ شاعران و نویسندگان ادب فارسی به رشته تحریر در آورده است؛ بالاخص کارهایش دربارۀ فردوسی و شاهنامه و مقالاتش دربارۀ شعر حافظ که در کتاب «گلگشت در شعر و اندیشه حافظ» جمع شده است.
وی از بیستمین جلد «پژوهشهای ایرانشناسی؛ نامواره دکتر محمود افشار» با عنوان «آفرین‌نامه» منتشرشده از سوی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر محمد امین ریاحی منتشرشده از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مقاله دکتر ابوالفضل خطیبی با عنوان «مردی از تبار عشق و حماسه» منتشر شده در نشریۀ نامه فرهنگستان، مدخل دکتر محمدمین ریاحی به قلم دکتر ابوالفضل خطیبی در جلد سوم دانشنامه زبان و ادب فارسی و مصاحبه منتشرشده در کتاب ماه ادبیات (پاییز 1387) به عنوان منابع مفید برای آشنایی با دکتر محمدامین ریاحی نام برد.
بهاری در ادامه به معرفی مهمترین آثار دکتر ریاحی پرداخت و دربارۀ کتاب کسایی مروزی ایشان، گفت: این کتاب کم‌حجم حاصل تحقیقی دراز دامن در زمانی است که منبعی خطی و یا چاپی دربارۀ کسایی در دسترس نبوده و به عنوان کتاب درسی دانشگاه‌ها از سوی انتشارات علمی منتشر شده است.
وی گفت: دکتر ریاحی تقریباً تمام شعرهای موجود از کسایی، از تک‌بیت‌ها تا قطعه‌ها، شعرهای چندبیتی، و قصاید را آورده، تصحیح کرده و شرح داده‌اند و منابع آن‌ها را هم با دقت ذکر کرده و توضیحاتی دربارهٔ اختلاف نسخه‌ها داده‌اند و با مقدمه‌ای بسیار خواندنی به چاپ رسانده‌اند.
بهاری دربارۀ کتاب «گلگشت در شعر و اندیشه حافظ» نیز گفت: این کتاب مجموعه‌ای از چند مقالهٔ دکتر ریاحی دربارهٔ شعر حافظ است که می‌توان یکی از مهمترین آن‌ها را مقالهٔ «این رباعی‌ها از حافظ نیست»، دانست و مقالۀ بسیار جذابی نیز دربارۀ مصراع «دو یار زیرک و از باده کهن دو منی» دارند.
وی ضمن بیان این مطلب که دکتر ریاحی در این کتاب به بسیاری از مشکلات ریز لغوی اشعار حافظ پرداخته‌اند، افزود: توضیحاتی که ایشان دربارۀ اشعار حافظ داده‌اند با اتکا و استناد به نمونه‌های دقیقی از متون معاصر حافظ، پیش از حافظ و برخی متون جنبی مانند مفتاح المعاملات و جهان‌نامه است؛ که هر چند منابع اصالتا ادبی محسوب نمی‌شوند ولی به حل مشکلات ادبی کمک می‌کنند.
بهاری مقالۀ «باد جوی مولیان» را یکی دیگر از مقالات جذاب این مجموعه دانست و گفت: دکتر ریاحی در این مقاله، با استفاده از تضمین حافظ از مصراعی از رودکی، توضیح داده‌اند که چرا ضبط «باد جوی مولیان» بر ضبط مشهور «بوی جوی مولیان آید» ارجحیت دارد.
وی دربارۀ نزهة المجالس نیز گفت: این کتاب مجموعۀ بیش از 4 هزار رباعی از شاعران قرن چهارم تا هفتم است که شاعران آن بیشتر اهل منطقه اران و آذربایجان بوده‌اند و دکتر ریاحی در پرداختن به این کتاب هدف ملی هم داشته‌اند و می‌خواسته‌اند پیشینهٔ زبان فارسی و شعر فارسی در آذربایجان را نشان دهند.
این پژوهشگر افزود: دکتر ریاحی دربارهٔ زبان فارسی در آذربایجان، پارسی‌گویان آذربایجان و اینکه آذربایجان نگین درخشان خاک ایران و از دیرباز مهد زبان و ادبیات فارسی و ایران دوستان بوده کارهای بسیاری انجام دادند.
بهاری در بخشی دیگر از این نشست ضمن بیان این مطلب که دکتر ریاحی در کنار فعالیت‌های فرهنگی از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز غافل نبوده، اظهار کرد: ایشان از آغاز جوانی بلکه از اواخر نوجوانی همزمان با وقایعی که از شهریور 1320 شروع شد و دامنۀ آن در 1321 گسترش یافت و در ماجراهای فرقهٔ دموکرات در آذربایجان در سال‌های 1324 تا 25 به اوج خود رسید، همگام با بسیاری از مردم آذربایجان با دشمنان وطن مبارزه کرد و در راه ایران خود را به خطر انداخت.
وی ضمن اشاره به انتشار سروده‌های میهنی و نوشته‌های میهن‌پرستانۀ دکتر ریاحی در مطبوعات در آن سال‌ها و انتشار کتاب شعر کوچکی در سال 1325 از وی، در شرایطی که بازی اقلیت و اکثریت مجلس، کشور را به پرتگاه نسبی کشانده بود، چند بیت از اشعار این کتاب را خواند:
خسته شد جان من از درد وطن درمان کجاست
ملک ایران گشت ویران رحمت یزدان کجاست
لشکر افراسیاب فتنه ایران را گرفت
بهر دفع این مسائل رستم دستان کجاست
روزگار سفله‌پرور داد ایران را به باد
آن همه فرّ و شکوه و خرگه و ایوان کجاست
دشمنان گویند با ما عهد و پیمان بسته‌اند
لیک در فرهنگ اینان عهد کو پیمان کجاست
کهنه جاسوسان دم از میهن‌پرستی می‌زنند
لیک هنگام عمل بین پاکی دامان کجاست
اندرین ویرانه میهن‌دوستی دیوانگیست
من شدم دیوانه یاران بند یا زندان کجاست
جان مشتاقان ریاحی سوخت از عشق وطن
تا فدا سازیم جان را بازگو میدان کجاست
وی در ادامه در خصوص دیگر فعالیت‌ها و خدمات دکتر ریاحی گفت: ایشان از آغاز دهه 1340 رئیس ادارۀ نگارش وزارت فرهنگ یا همان وزارت آموزش و پرورش بودند و مدتی نیز به عنوان رایزن فرهنگی در ترکیه حضور داشتند و در آنجا به تدریس ادبیات فارسی نیز می‌پرداختند.
بهاری ادامه داد: ایشان اولین سردبیر کیهان فرهنگی بودند و سردبیری نشریات مهرگان، سیمرغ و مجلۀ آموزش و پرورش را نیز به عهده داشتند، اما شاید مهمترین کار دکتر ریاحی، که تأثیر آن تا روزگار ما باقی مانده، سر و سامان دادن به کتاب‌های درسی مدارس بود و شرح این فعالیت خود را در مقاله‌ای در شمارۀ دوم مجلۀ بخارا سال 1377 آورده‌اند که چگونه با وجود مشکلات و موانع و کارشکنی‌های فراوان این کار را به انجام رسانده‌اند.