به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، یکصد و سی‌مین نشست از سلسله نشست‌های این مؤسسه، با همکاری مؤسسۀ فرهنگی و هنری حکیم نظامی تبریز و انجمن ایرانشناسی و با موضوع رونمایی و معرفی کتاب «زبان خیال‌انگیز نظامی» روز دوشنبه 6 مردادماه 1399 در بخش لایو (پخش زنده) صفحۀ اینستاگرام مؤسسۀ میراث مکتوب برگزار شد.
«زبان خیال‌انگیز نظامی» نوشتۀ هلموت ریتر (1971-1893) با ترجمۀ سعید فیروزآبادی از زبان آلمانی به فارسی و به عنوان سیصد و چهلمین کتاب از مجموعۀ آثار مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است.
در این نشست دکتر محمود جعفری دهقی، استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران و رئیس انجمن علمی ایرانشناسی، با موضوع «حکیم نظامی گنجه‌ای و ایرانشناسان»، محمد خاکپور با موضوع «بوطیقای نظامی» و سعید فیروزآبادی با موضوع «هلموت ریتر آلمانی و اهمیت ترجمۀ کتاب زبان خیال‌انگیز نظامی» سخن خواهند گفت.
در ادامه متن سخنرانی دکتر جعفری دهقی را می‌خوانید:
همه عالم تن است ایران دل
نیست گوینده زین قیاس خجل
چون که ایران دل زمین باشد
جان ز تن به بود یقین باشد
نخست باید از مؤسسۀ میراث مکتوب بویژه جناب آقای دکتر ایرانی تشکر کنم که با انتشار آثار گرانقدری چون زبان خیال‌انگیز نظامی چنین فرصتی را ایجاد می‌کنند که بنده در خدمت شما و آقای دکتر فیروزآبادی، مترجم محترم کتاب و آقای دکتر خاکپور، نماینده محترم مرکز نظامی‌پژوهی تبریز باشم. خوشبختانه با تفاهم‌نامه‌ای که میان مؤسسۀ میراث مکتوب و انجمن ایرانشناسی برقرار است امکان استمرار این نشست‌ها انشاءلله در آینده نیز میسر خواهد بود.
جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف نظامی، شاعر و داستانسرای نامدار قرن ششم در حدود 535 یا 537 هجری در شهر گنجه آذربایجان متولد شد. در کودکی پدر را از دست داد و تحت تربیت دایی خود قرار گرفت. آگاهی‌های اندکی دربارۀ زندگی او از سروده‌هایش به دست می‌آید. از جمله اینکه مادر او به نام رئیسه از اشراف کرد بود و بواسطۀ تمکن مالی، نظامی توانست علوم رایج زمان خود را بیاموزد. بنابر گفتۀ خود او پدرش هماند فردوسی از دهقانان بود که صاحب املاک فراوان بود و او این نکته را در منظومه لیلی و مجنون، ضمن اشاره به پدر خود چنین یاد می‌کند: دهقان فصیح پارسی‌زاد – از حال عرب چنین کند یاد.
حکیم نظامی شیوه‌های داستانسرایی را به اوج اعتلای خود رسانید. او صاحب سبک است. شعر غنایی و سروده‌های عاشقانۀ او از شاهکارهای ادبی جهان به شمار می‌رود. تشبیهات و استعاره‌هایی که در سروده‌هایش به کار برده بسیار بدیع و هنرمندانه است. به طوری که تصویرسازی‌ها و خیال‌پردازی‌های او در توصیف طبیعت و شخصیت‌پردازی‌های او الگوی شاعران دوره‌های پس از او شد. اصطلاحات علمی به کار رفته در اشعار او نشان‌دهندۀ تسلط و استادی او در علوم و دانش‌های گوناگون از فلسفه، ریاضی، موسیقی، نجوم و علوم دینی است. اندیشه‌های عرفانی و فلسفی او از پس سروده‌هایش هویدا است.
نظامی از فردوسی و فخرالدین اسعد گرگانی تأثیر پذیرفته. با خاقانی همزمان و دوست بوده و در سوگ او سروده که: به دل بودم که خاقانی دریغا گوی من گردد – دریغا زانکه من گشتم دریغا گوی خاقانی.
پس از نظامی خمسه‌سرایی در میان شاعران ایرانی رواج یافت و بسیاری از جمله امیرخسرو دهلوی، و عبدالرحمن جامی به این شیوه روی آوردند. اگرچه هیچیک نتوانستند همسنگ اشعار نظامی بسرایند.
اما شاهکار نظامی خمسه یا مثنوی پنج گنج است که از دیرباز از شهرت جهانی برخوردار بوده است. این مجموعه شامل نخست مخزن الاسرار که مثنوی تعلیمی است، دودیگر خسرو و شیرین، سدیگر لیلی و مجنون؛ چهارم هفت پیکر یا بهرام‌نامه که هفت گنبد نیز نامیده شده و شرح افسانه‌ای زندگی بهرام گور است؛ و پنجم اسکندرنامه شامل دو بخش شرفنامه و اقبالنامه است. افزون بر این، دیوان اشعار او شامل قصاید و غزلیات، قطعات و رباعیات است.
نظامی این آثار را به فرمانروایان عصر خود که بیشتر از اتابکان آذربایجان و سلجوقیان بودند تقدیم کرده است.
نظامی و ایرانشناسان
توصیف سرزمین ایران در نگاه ایرانشناسان، نخست برگرفته از شکوه و عظمت عهد باستان و حکمت ایرانشهری بود. دورانی که علی‌رغم برخی گزارش‌های مغرضانه مورخین باستان با وجود سه امپراتوری جهانی هخامنشی، اشکانی و ساسانی و نیز از دیدگاه اندیشۀ نوافلاطونی و هم در متون مقدس ادیان یهود و مسیحی به عنوان دورانی متعالی منعکس شده است.
در اوایل دوران اسلامی و زمانی که به اصطلاح، عصر طلایی ایران اسلامی خوانده می‌شود، یعنی دورانی که بیرونی‌ها، فارابی‌ها و بوعلی سیناها آن را برجسته کرده بودند، ایران اسلامی در چشم ایرانشناسان همچنان سرزمینی شگفت‌‌انگیز، گرانقدر و مقدس به شمار می‌رفت. اما به مرور و با گسترش و ترویج آیین مسیح توسط مبلغان دینی، آیین اسلام، بمرور مورد بی‌مهری آنان قرار گرفت و این احساس با آغاز جنگ‌های صلیبی به اوج خود رسید. بنابراین، تفکر قرون وسطایی نسبت به ایران و فرهنگ و ادب ایرانیان تفکری مخدوش و مغرضانه بود.
اما از حدود قرن هفدهم نگرش تازه‌ای از سوی ایرانشناسان نسبت به ایران و ادبیات و تاریخ آن ایجاد شد. این نگاه با توجه به نگرش فلاسفه عصر روشنگری در سده‌های هجدهم میلادی روشن‌تر و مثبت‌تر بود. توجه به زبان فارسی و یادگیری آن و نیز فرهنگ و ادب فارسی حاصل همین دوران است. توجه به خانوادۀ زبان‌های هند و اروپایی و متعاقب آن زبان‌های ایرانی و نیز ادیان و سنت‌ها و فرهنگ ایران دوباره احیا شد و کسانی نظیر تاورنیه و شاردن آن را به تحسین نگریستند. از سوی دیگر، ترجمه هزار و یکشب در آغاز قرن هجدهم توسط گالان و تألیف نامه‌های ایرانی منتسکیو به جذابیت ایران و ایرانیان در نگاه ایرانشناسان افزود. از همین زمان شعر و ادبیات فارسی به جهان غرب معرفی شد و موجب تحسین و حیرت جهانیان گردید.
نهضت ایرانشناسی
به این ترتیب، توجه ایرانشناسان به ادبیات فارسی نخست به گلستان سعدی، کلیله و دمنه، رباعیات خیام، غزلیات حافظ، شاهنامه فردوسی و در مرحله دوم به مثنوی مولوی و خمسه نظامی و منطق الطیر عطار معطوف شد. از جمله، آثار نظامی به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسه ترجمه و منتشر شد.
الف. کشورهای انگلسی زبان:
– در میان یادداشت های سرویلیام جونز از ایران شناسان شهیر قرن هجدهم در انگلستان طرح‌هایی دربارۀ چاپ متن و ترجمه خمسه نظامی به انگلیسی موجود است. در پی نهضت ایرانشناسی، ایرانشناسان این سامان به ترجمه، تصحیح و معرفی آثار شاعران ایرانی پرداختند.
– ناتانیل بلند (Nathaniel Bland) انگلیسی (متولد 1803) که تحقیقات مفصلی راجع به شطرنج کرده بود، به ادبیات فارسی نیز پرداخت و از جمله مخزن الاسرار نظامی را با عنوان:
Makhzan ul Asrar of Nizami of Ganjah در سال 1844 میلادی تصحیح و منتشر کرد.
– اتکینسون (Atkinson) منظومه لیلی و مجنون را در 1832 با عنوان The love of Laili and Majnun به ترجمه منظوم درآورد.
– ویلبر فورس کلارک، مترجم دیوان حافظ بخش نخست اسکندرنامه نظامی را شامل دو قسمت اقبالنامه و خردنامه با دقت به نثر ترجمه کرد و همراه با حواشی و درج نسخه بدل ها در سال 1881 منتشر ساخت تا مورد استفاده دانشجویان زبان فارسی دانشگاه کمبریج قرار گیرد.
– رابینسون که شیفته زبان و ادبیات فارسی بود در سال 1873 کتاب زندگی و آثار شاعر ایرانی نظامی و تحلیل قسمت دوم اسکندرنامه ترجمه ویلیام باخر را از آلمانی به انگلیسی ترجمه کرد.
– الکساندر راجرز و روبرت گریفیث در سال 1889 داستان خسرو و شیرین را با عنوان “در روزگار زرین ایران” In Persia’s golden days به نثر ترجمه کردند و آن را به ناصرالدین شاه تقدیم نمودند (جوادی 372).
– رابرت لاورنس بنین (Robert Laurence Binyon) 1943- 1869 اهل لانکستر انگلستان که در شعر و هنر بویژه نقاشی صاحب نظر بود نسخه خطی اشعار نظامی را شرح کرد. وی درباره شاهنامه فردوسی نیز تحقیق کرد و مقدمه‌ای بر شاهنامه نوشت.
– ادوارد براون نیز که در تاریخ ادبی ایران به نظامی نیز پرداخته نقش چشمگیری در این باره ایفا کرد.
– پیتر چلکوفسکی ایرانشناس اهل لهستان و ساکن امریکا، تحصیل‌کرده دانشگاه لندن (SOAS) بود. در 1968 به ایران آمد و در مقطع دکتری رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران تحصیل کرد و سپس به امریکا رفت و در دانشگاه نیویورک به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. او در زمینه‌های گوناگون ادبیات فارسی نظیر شاهنامه فردوسی، ابوریحان بیرونی و موضوع تعزیه در ایران تألیفات قابل توجهی دارد. اما تحقیقات او بیشتر بر نظامی‌پژوهی متمرکز بود. از جمله آثار او آیینه جهان ناپیدا یاMirror of the invisible World ترجمۀ داستان‌هایی از خمسه نظامی (1975) است. دیگر اسکندرنامه نظامی 1977؛ و نظامی گنجوی 1995 است. وی می‌گوید که نظامی با دانشی که از فرهنگ ایران باستان و ایران عصر اسلامی داشته توانسته با سروده‌های خود پیوندی ناگسستنی میان این دو فرهنگ برقرار کند.
– جولی اسکات میثمی استاد دانشگاه آکسفورد هفت پیکر نظامی را ترجمه و چاپ کرد.
– کریستین رومبکه کتابی با عنوان دانش و شعر در ایرانی میانه نوشت و در آن به گیاه‌شناسی آثار نظامی پرداخت. این اثر در سال 2008 در کمبریج منتشر شد.
ب. روسیه:
– ایرانشناسی روس، خلبینکوف با الهام از نظامی منظومه‌ای به نام لیلی و مجنون ساخت.
– کنستانتین ایوانویچ چایکین (Chaikin) 1938- 1889 اهل مسکو در ادبیات فارسی تحصیل کرده بود. وی مترجم سفارت جمهوری آذربایجان نیز بود و به جرم جاسوسی اعدام شد. آثار متعددی در ادبیات فارسی از جمله دربارۀ نظامی از او به جای مانده است.
– یوگنی ادواردویچ برتلس (Bertels) متولد 1890 سن پیتربورگ. در دانشگاه حقوق و شرق شناسی زبان فارسی و ترکی آموخت. در موزه شرق‌شناسی آکادمی علوم شوروی کار کرد. در سال 1944 عضو افتخاری فرهنگستان ایران شد. در جشن هزاره فردوسی 1934 (= 1313) در ایران شرکت کرد. برای تدوین متن انتقادی اسکندرنامه (شرفنامه) نظامی جایزه استالین را دریافت کرد. وی درباره کتاب‌های خطی ایران، و نیز موسیقی ایرانی کار کرد. حدود 295 اثر از او باقی مانده است. درباره نظامی: 1- هفت پیکر 2- زندگی نظامی گنجوی 3- نظامی و تعلیمات او 4- نظامی شاعر بزرگ آذربایجان 5- نظامی و آثار او و … .
– مار (Marr) 1893 در سن پیترزبورگ متولد شد. به فارسی شعر گفت و در شناخت نظامی تألیفاتی دارد.
– میخاییل میخایلوویچ دیاکونوف 1907 اهل سن پیترزبورگ: هفت پیکر نظامی را منتشر نمود.
– آندری یوگنی یویچ برتلس:1926 اهل سن پیترزبورگ. وی فرزند یوگنی برتلس بود. خمسه نظامی را تصحیح و ترجمه نمود و بر آن مقدمه نوشت.
ج. کشورهای آلمانی زبان:
– اشپرینگر اهل اتریش بود. وی افزون بر تاریخ طبری و گلستان سعدی اسکندرنامه نظامی را در سال 1851 تصحیح و منتشر کرد.
– فردریش روکرت: در اثر آشنایی با یوزف هامر پورگشتال با ادبیات فارسی آشنا و علاقه‌مند شد. شاعری زبردست بود که اشعار بسیاری را از فردوسی، سعدی، حافظ و مولوی به آلمانی ترجمه کرد. خلاصه‌ای از اسکندرنامه نظامی را در 1823 منتشر ساخت.
– هلموت ریتر: نزد بروکلمان و نلدکه تحصیل کرد. مدتی استاد دانشگاه هامبورگ بود چندی نیز در استانبول سرپرست انجمن شرق‌شناسان بود. زبان خیال‌انگیز نظامی را در 1927 منتشر کرد.
– یوهان کریستف بورگل: استاد دانشگاه برن و نخستین کسی است که آثار نظامی را بطور کامل به آلمانی ترجمه کرده است. خسرو و شیرین 1980، و توصیف نظامی از خودش در قصیده شاه شاهان از جمله کارهای اوست. وی همچنین مدخل نظامی را در ایرانیکا نوشته است.
د. آثار نظامی در دیگر سرزمین‌ها:
– آلساندرو بائوزانی ایتالیایی دکتر در زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه رم و 1944 تا 1951 استاد این زبان در همان دانشگاه بود. آثار بسیاری از ادبیات فارسی را به ایتالیای تصحیح و ترجمه کرد. از جمله باید به هفت پیکر نظامی اشاره کرد.
– پائولو اسراتی ایتالیایی نیز مدخل خسرو و شیرین دایرة المعارف ایرانیکا را نوشته است.
– یان ریپکا: اهل جمهوری چک بود. در جشن هزاره فردوسی به ایران آمد. مدت یکسال در ایران ماند و در نسخه‌های فارسی تحقیق کرد. در 1963 مجددا به ایران آمد و به عضویت فرهنگستان ایران درآمد. در 1934 هفت پیکر نظامی را ترجمه و ویرایش کرد. ریپکا آثار بسیار دیگر در فرهنگ و ادبی فارسی تدوین نمود.
– یری بچکا: شاگرد یان ریپکا و اهل پراگ جمهموری چک بود. فعالیت‌های بسیار در تاجیکستان، افغانستان و ایران نمود. از جمله اثری دارد به نام نظامی گنجوی در چکوسلواکی و یان ریپکا چاپ 1993.
– ویلهلم باخر ایرانشناس مجار و از سعدی‌شناسان به نام بود. وی زندگی و آثار نظامی و اسکندرنامه را بررسی و ترجمه کرد. باخر در 1913 درگذشت.
– عبدانعیم محمد حسنین اهل مصر بود. پس از تحصیل در دانشگاه لندن (SOAS) در 1948 در زبان‌های شرقی به ایران آمد و در دانشگاه تهران تحصیل کرد. شاگرد استادانی چون ملک الشعرای بهار و علامه قزوینی، بهمنیار خطیبی و مقدم بود. سپس به مصر بازگشت و استاد ادبیات فارسی در دانشگاه عین الشمس شد. در کنگره هزاره فردوسی در مشهد حضور داشت. از جمله آثار او: نظامی گنجوی 1954؛ ترجمه مخزن الاسرار نظامی؛ ترجمه لیلی و مجنون است.
– جعفراف. اهل لاهیج جمهوری آذربایجان بود. اسکندرنامه 1964 تا 1967را منتشر کرد. همچنین، اراسلی (Arasli) متولد 1909 گنجه بود. لیلی و مجنون را و اسدالله‌یف که متولد 1932 خجند بود. لیلی و مجنون در ادبیات فارسی را منتشر ساختند..
– در چین، دو تن، یکی جان هویی گزیده اشعار نظامی را در 1988 منتشر کرد و دیگر هون نین که در 1365 مدتی در ایران و در لغت‌نامه دهخدا به تحقیق پرداخت لیلی و مجنون نظامی را منتشر کرد. در ژاپن خانم امیکو اوکادا از شاگردان ایرانشناس نامدار، کورویاناگی مترجم هفت پیکر نظامی بود. او چندی در ایران تحصیل کرد و سه اثر نظامی خسرو شیرین، لیلی و مجنون و اسکندرنامه را ترجمه و ویرایش کرد. در گرجستان: آلکساندر بارامیدزه: متخصص تاریخ و ادبیات ایران، که بیشتر بر شاهنامه و آثار حکیم نظامی تحقیق کرده است، روایات گرجی خسرو و شیرین را در 1934 و نظامی و ادبیات گرجی را در 1947 تألیف کرد. ماگالی تودوا: استاد دانشگاه دولتی تفلیس افزون بر ترجمه و تصحیح گلستان سعدی، غزلیات رودکی و ویس و رامین گرگانی، به تصحیح خسرو و شیرین نظامی نیز پرداخته است. در ترکیه: احمد آتش، شاگرد هلموت ریتر و بنیانگذار انجمن‌های علمی متعدد در زمینه ادبیات فارسی و شرق‌شناسی. مقالاتی نیز در باب نظامی تألیف کرد. وی در 1966 درگذشت. غلام سرور پاکستانی: کیمیا و اکسیر در شعر نظامی را به چاپ رساند.
در اینجا باید از استاد ابوالقاسم رادفر سپاسگزاری کنم که کتابشناسی آثار نظامی را با دقت بسیار تألیف کرده‌اند که اثر بسیار ارزنده‌ای در این زمینه است و منبع اصلی من در این گزارش است.
تأثیر نظامی بر ادبیات دیگر ملل
منظومه‌های نظامی بر آثار غنایی دیگر ملت‌ها نیز تأثیر نهاده است. از جمله شاعران اردو، ترک، کُرد به تأسی از نظامی به سرایش اینگونه آثار پرداختند. در ارمنستان منظومۀ آنوش از هوهانس تومانیان احتمالا متأثر از لیلی و مجنون نظامی بوده است. اما از همه شگفت‌انگیزتر تأثیر نظامی، شاعر قرن ششم هجری بر ویلیام شکسپیر، شاعر قرن هفدهم میلادی در انگلستان است. کارشناسان ادبیات به تأثیرپذیری شکسپیر از نظامی در داستان «رومئو و ژولیت» اشاره کرده‌اند. از جمله این که آغاز داستان رومئو و ژولیت مانند داستان لیلی و مجنون با یک ضیافت در خانۀ معشوق شروع می‌شود. جالب این که در این مجلس، همان‌طور که رومئو با تیبالت، پسر عموی ژولیت درگیر می‌شود، مجنون هم با یکی از پسرعموهای لیلی کشمکش دارد. ریتر بر آن است که سروده‌های نظامی بر گوته نیز تأثیر داشته و این شاعر آلمانی از او بسیار یاد کرده است.
کتاب مستطاب زبان خیال انگیز نظامی
آقای دکتر سعید فیروزآبادی، مترجم کتاب زبان خیال‌انگیز نظامی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، مدرس دانشکدۀ مطالعات جهان و دانشکدۀ ادبیات فارسی دانشگاه تهران، متخصص ادبیات تطبیقی و زبان و ادبیات آلمانی و صاحب آثار گرانقدری، از جمله فرهنگ خاورشناسان و ده‌ها اثر تألیفی و ترجمه از آلمانی به فارسی دربارۀ مولانا، حافظ و تأثیر ادبیات ایران و آلمان بر یکدیگر، هستند.
معرفی کتاب ریتر از سوی دکتر صادقی
کتاب زبان خیال‌انگیز نظامی را آقای دکتر علی‌اشرف صادقی سال‌ها پیش ابتیاع کرده و در همایش بین‌المللی نظامی که سال پیش در تبریز برگزار شد، پیشنهاد ترجمه آن را مطرح کرده بودند. میراث مکتوب از این پیشهاد استقبال کرد و ترجمه آن را به دکتر فیروزابادی سفارش کردند. اینک این ترجمه در دسترس است.
کتاب با مقدمۀ مترجم آغاز می‌شود. فیروزآبادی گزارش کوتاه اما سودمندی دربارۀ سیر معرفی و ترجمۀ آثار نظامی در آلمان ارائه می‌دهد. نکتۀ قابل توجه این که شرق‌شناسان آلمانی غالبا از طریق ادبیات و متون عثمانی با ادبیات فارسی آشنا شدند. در حالی که انگلیسی‌ها این مسیر را از طریق شبه قاره پیمودند. مهمترین نظامی‌شناسان آلمانی‌زبان پس از ریتر که تألیف بسیار ارزنده دریای جان در شرح اندیشه‌های عطار نیشابوری را از او می‌شناسیم، ترجمه استاد زریاب خویی، دودا با ترجمه فرهاد و شیرین (1933)، رودلف گلپه با ترجمه هفت پیکر در 1959 و لیلی و مجنون در 1963 و کریستف بورگل سویسی با ترجمه خسرو و شیرین در 1984 و رناته ورش با ترجمۀ مخزن الاسرار در 2005 بوده‌اند.
مقدمه بعدی کتاب متعلق به خود ریتر است. چند نکته برجسته آن یکی این که ریتر می‌نویسد: «اگر چه همه آثار نظامی به زبان آلمانی ترجمه شده اما اگر از ما بپرسند ویژگی بارز این آثار چیست، پاسخ روشنی نمی‌دانیم». ریتر سپس به هدف خود از نگارش این اثر اشاره می کند که عبارت از “شرح کارکردهای زیبایی‌شناختی بیان استعاری در شعر نظامی” است (صفحه 22 مقدمه).
بدین ترتیب، کتاب از پنج بخش با عناوین “توصیف طبیعت”، “انسان موضوع نگرش و توصیف”، “انسان و طبیعت”، “انسان در مقام موضوعی دارای رفتار و تجربه حسی” و “تأثیر ایجابی صور خیال در شعر” تشکیل می‌شود.
ریتر ضمن طرح این موضوع که در شعر نظامی استعاره کاربرد بسیار دارد، نگاه نظامی را به طبیعت اینگونه توصیف می‌کند: «… گویی کودکی خوشبخت با نگاهی متفاوت از انسانی معمولی، از سوراخ کلیدی به جشن بزرگ طبیعت می‌نگرد. با تداوم این نگاه، اشیا به حرکت درمی‌آیند و گل‌ها و بوته‌زاران همچون آدمیان جان می‌گیرند و سکوت و آرامش بدل به جنبشی رنگارنگ، زنده و عاشقانه می‌شود. … گویی چشم شاعر هرگز از تماشای این شکل‌ها سیراب نخواهد شد و به دنبال درک حسی بیشتر از آنهاست (ص 30)».
– ریتر بر آن است که اینگونه توصیفات از ایران کهن به دورۀ عباسی انتقال یافته و ویژگی شعر فارسی را از شعر عرب متمایز ساخته است. او می‌گوید «… شعرهای جرجانی نشان می‌دهد که این سبک “فارسی” توصیف و تشبیه که در ادبیات عرب دورۀ عباسی ایجاد شده است، احتمالا تحت تأثیر سنت فارسی یا یونانی بوده است». کتاب ترجمه‌ای روان و ویراسته دارد و چند نکته جزیی ویرایشی آن نیاز به اصلاح مختصر دارد.
در خاتمه انتشار این اثر را به مترجم گرامی و مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب تبریک می‌گویم و آرزومند استمرار اینگونه آثار ارزشمند باشیم. آمین.
آقای دکتر محمد خاکپور دانشیار ادبیات فارسی در دانشگاه تبریزند و آثار مهمی در زمینه ادبیات فارسی به ویژه نظامی گنجوی منتشر کرده‌اند و برخی نیز در دست تألیف و انتشار دارند. ایشان همچنین مسئول مؤسسه نظامی پژوهی تبریز هستند. ضمن آرزوی موفقیت برای ایشان خوهش می‌کنم مطالب خودتان را ایراد بفرمایید.