کد خبر:11033
پ
hemase_0

حماسه و نافرمانی در شاهنامه فردوسی

نوشتار حاضر کتابی است در نقد متن و فرامتن شاهنامه ی فردوسی و پاسخی است به کسانی که شاهنامه را صرفا نظم می دانند.

میراث مکتوب – نوشتار حاضر کتابی است در نقد متن و فرامتن شاهنامه ی فردوسی و پاسخی است به کسانی که شاهنامه را صرفا نظم می دانند. کتاب به خواننده می گوید که هرجا که منابع، دست فردوسی را باز گذاشته اند می توان نبوغ روایت سرایی و شاعرانگی وی را به حد اعجاب آوری دید. به ویژه در قسمت های اسطوره ای. این اثر با زبانی ساده و صریح که مشخصه ی نقدنویسی انگلیسی است به فرم و محتوای شاهنامه نگاه کرده و عناصر زیبایی شناختی هنر فردوسی را پیش روی علاقمندان نهاده است.

اگرچه این حقیقتی است که شاهنامه اثری فرهنگی است و از نظر وسعت تأثیر و نقش محوری ای که در تاریخ فرهنگ فارسی بعد از قرن یازدهم میلادی داشته با هومر در فرهنگ یونان قابل مقایسه است، همین فراگیری و تا حدی تقدس، راه را برای اظهار نظر غریبه ها باز می گذارد. شاهنامه در زبان فارسی بلافاصله به محبوبیت بالایی دست پیدا کرد و در عصر شکوفایی ناگهانی شعر روایی دوره ی فارسی میانه به سرعت جایگاهی ممتاز به دست آورد و، با وجود طولانی بودن بیش از حد، به طور گسترده ای بازنویسی شد، به طوری که مشکل کمبود نسخه وجود ندارد. به دلیل دغدغه ها و موقعیت سیاسی ایران در قرون بعد از پیدایش اثر و همچنین ابزار بازنویسی نسخه ها در آن زمان، ناگزیر به این اثر به مثابه ی اثری در تمجید پادشاهی نگریسته شد. از آن جا که قسمت تاریخی شاهنامه سیاهه ای از پادشاهان ایرانی است و از آن جا که این کتاب در دربار و برای پادشاهان نسخه برداری می شده است، و نیز از آن جا که عنوان کتاب به صراحت مهم ترین دغدغه ی آن را به ما می گوید. پس از دوره ی میانه، دو سلسله پادشاهی، یکی سلسله صفویه و دیگری سلسله پهلوی، به افراط و آگاهانه، در زمینه ی گرایش ظاهری سلطنت طلبانه ی کتاب، سرمایه گذاری و آن را تبدیل به وسیله ای برای تبلیغات سلطنتی کردند و از آن برای تأمین اهداف خود استفاده کردند و با ترویج این اثر به حکومت خود نوعی مشروعیت بخشیدند

  خواننده فارسی زبان با هر گرایشی با این پیش داوری سخت تحریک کننده به سراغ این اثر می رود که شاهنامه کتابی است در ستایش پادشاهی. اما فردی خارجی بدون این پیش داوری به سراغ آن می رود یا اگر چنین پیش داوری داشته باشد اکتسابی است و اگر مدرکی برخلاف آن ببیند، به آسانی آن را کنار می گذارد. از سوی دیگر، این پیش داوری درباره ی ماهیت کتاب دلیل روشنی است بر حضور پایدار آن در فرهنگ ایرانیان. بدون شک شاهنامه اثری است درباره ی سیاست و به گونه ای به سیاست می پردازد که در گوش هر خواننده ای به ویژه خواننده ی فارسی زبان طنین انداز است. و البته این اثر تا حد زیادی درباره ی پادشاهی نیز هست، اما درباره ی پادشاهی بودن بسیار متفاوت است با ستایش بی چون و چریا پادشاهی. اما غیر فارسی زبان ها، با وجود تمام کاستی ها در مقایسه با خواننده ی فارسی زبان، این مزیت احتمالی را دارند که عقیده شان درباره ی شعر در مقایسه با خواننده ی فارسی زبان، کمتر ریشه در موقعیت های فرهنگی ایرانیان دارد

نوشتار حاضر کتابی است در نقد متن و فرامتن شاهنامه ی فردوسی و پاسخی است به کسانی که شاهنامه را صرفا نظم می دانند. کتاب به خواننده می گوید که هرجا که منابع، دست فردوسی را باز گذاشته اند می توان نبوغ روایت سرایی و شاعرانگی وی را به حد اعجاب آوری دید. به ویژه در قسمت های اسطوره ای. این اثر با زبانی ساده و صریح که مشخصه ی نقدنویسی انگلیسی است به فرم و محتوای شاهنامه نگاه کرده و عناصر زیبایی شناختی هنر فردوسی را پیش روی علاقمندان نهاده است.

دیک دیویس، حماسه و نافرمانی؛ بررسی شاهنامه ی فردوسی، مترجم: سهراب طاوسی، تهران، ققنوس، قطع: رقعی، 256 صفحه، بها: 150000 ریال، 1396.

منبع: کتابخانۀ تخصصی تاریخ ایران و اسلام

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه، شمارۀ 1182 (ساختمان فروردین)، طبقۀ دوم، واحد 8 ، روابط عمومی مؤسسه پژوهی میراث مکتوب؛ صندوق پستی: 569-13185
02166490612