متأسفانه با خبر شدیم که دکتر عزیزالله جوینی درگذشتند. لطفا در خصوص آشنایی خود با ایشان برای ما بگویید.
عزیزالله جوینی استاد گروه ادبیات دانشگاه تهران بود که بنده افتخار شاگردی مستقیم ایشان را نداشتم، اما از سال ۱۳۷۴، از وقتی که شاگرد دوم دبیرستان بودم، ارتباط مکاتبه ای با ایشان داشتم. در آن زمان مرحوم دکتر جوینی کتاب «نبرد اندیشه ها در داستان رستم و اسفندیار» بر اساس نسخه لنینگراد ۷۳۳ ه. ق را، که متن و شرح داستان بود، به چاپ رسانده بودند؛ من نکته هایی که در خصوص شرح ابیات به ذهنم می رسید در قالب نامه ای به دانشگاه تهران فرستادم و ایشان پاسخ نامه را به صورت مکتوب و مفصل فرستادند. این شروع ارتباط من با دکتر جوینی بود. پس از آن شاهنامه فلورانس به کوشش ایشان در سال ۱۳۷۵ به صورت چاپ حروفی و با توضیحات در دانشگاه تهران منتشر شد. دوباره من به سیاق پیش (پرسش ها و نکات) نامه ای برای ایشان فرستادم و باز پاسخ خود را دریافت کردم. دیدار ایشان چند باری در همایش های بین المللی و ملی که همسخنران بودیم برای من دست داد. یک بار در مشهد و در همایش بین المللی «متن شناسی شاهنامه» در سال ۱۳۸۵ که استادانی از آلمان و آمریکا هم آمده بودند و باری در کتابخانه مجلس و نمایشگاه تهران.
جایگاه و اهمیت دکتر جوینی را در میان شاهنامه شناسان ایرانی چگونه می دانید؟
به نظر من اهمیت دکتر جوینی و نقش ایشان در شاهنامه شناسی در دو نکته است: نخست این که وی اولین کسی بود که به چاپ حروفی و مقطعی دست نویس های شاهنامه همت گماشت. به این معنی که دکتر جوینی برای اولین بار در سال ۱۳۷۴ داستان رستم و اسفندیار را با شرح و توضیحات بازنویسی کردند و به قالب رسم الخطی امروز درآوردند. سال بعد نیز نسخه فلورانس را آغاز کردند که متأسفانه عمرشان کفاف نداد و گمان می کنم هنوز یک یا دو متن آن باقی ماند.
دومین ویژگی منحصر به دکتر جوینی، فضل تقدم آغاز شرح نویسی کامل شاهنامه است. ایشان نخستین کسی بود که شاهنامه را از بیت اول به بعد حروف چینی و شرح کرد. اگر تحقیقات شاهنامه را قبل از چاپ نسخه فلورانس در سال ۱۳۷۵ بررسی کنید خواهید دید که پژوهش ها یا منحصر به داستان «رستم و اسفندیار» و «رستم و سهراب» است و یا به ابیاتی از قسمت های مختلف شاهنامه در مقالات و کتاب ها بر می گردد و ما شرح کامل شاهنامه نداشتیم. دکتر جوینی نخستین شارح کامل شاهنامه بود و بعد از او کار دیگر محققان چون دکتر کزازی ارائه شد. البته با تأکید بر این مسأله که در توضیحات و شرح ابیات ایشان اختلاف نظر وجود داشت و دارد. اگر چه دکتر جوینی در حوزۀ متن شناسی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، و نیز چاپ فرهنگ هم سابقه داشت و سی سال مدرس دانشگاه ها بود، اما به نظر من بیش از همه این دو ویژگی ( حروفی کردن نسخ خطی شاهنامه و شرح کامل آن) شخصیت دکتر جوینی را برای ما ماندگار کرد.
گفتگو از سهیلا یوسفی