میراث مکتوب – ساعت ۶ عصر روز جمعه ۲۰/۱۱/۹۱ به آرامگاه حافظ ابرو می‌رویم. داخل آرامگاه که می‌شویم دو سنگ قبر می‌بینیم که دو سنگ عمودی بلند بالا و پایین هر کدام آنهاست. به قبر سمت چپ اشاره می‌کنند و می‌گویند این آرامگاه حافظ ابروست. هیچ نوشته‌ای روی سنگ نیست.
آقای علی آل داود که قرارداد تصحیح جغرافیای حافظ ابرو را با میراث مکتوب دارند این مورخ عصر تیموری را اینگونه به حضار معرفی می کنند:
حافظ ابرو از نویسندگان و مورخان کثیرالاثر اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری است. امتیازات آثار وی از چند حیث است یکی از حیث کثرت آثار تاریخی که حالت مجموعه ای دارد و سعی کرده تاریخ عمومی عالم به روایت تاریخ نگاران اسلامی را بنویسد و در این کار از آثار تاریخ نویسان قبل از خود که متقن بوده استفاده کرده است. تاریخ او از آفرینش حضرت آدم شروع شده، بخش اول آن اقتباس گسترده ای است از تاریخ طبری، بخش دوم از جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله و بخش سوم ذیلهایی است که خودش نوشته. ذیل هایی چون ذیل جامع التواریخ خواجه رشیدالدین و ذیل حافظ ابرو و چهار جلد زبده التواریخ از مهمترین آثار تاریخی اوست. قسم دوم آثار تاریخی او مجمع التواریخ است که اکثرش نوشته خود او و به قلم خودش است. و از ابتدا تا عصر خود حافظ ابرو را شامل می شود بخش مهمش جلد چهارم آن است که زبده التواریخ است که تاریخ بین دورۀ مغول و عصر تیموریان را شامل می شود و منابع او در این بخش بیشتر از شنیده ها و دیده های اوست یا از اسناد دیوانی امیر تیمور استفاده کرده، چراکه مورخ رسمی دربار امیر تیمور بوده و همراه تیمور در سفرها و لشکرکشیها حضور داشته. دیگران که بعد از حافظ ابرو تاریخ تیمور را نوشته اند اغلب وامدار اویند و تاریخ عصر تیمور را از او اقتباس کرده اند. وی شاعر نیز بوده، البته شعرش درجه یک نیست و اطلاعات تاریخی هم در لابه لای اشعار خود آورده که از امتیازات شعر اوست.
آقای آل داود پس از نوید اتمام امر خطیر تصحیح جغرافیای حافظ ابرو تا سال آینده، از جغرافیای حافظ ابرو می گوید که طبق تقسیم بندی وی و آقای سجادی به شش جلد تقسیم شده است. سه جلد اول جغرافیای عمومی عالم است که منبعش کتب جغرافیای اسلامی بوده مثل مسالک الممالکها و صوره الارض و گاه تحقیقات شخصی خودش و سه جلد دوم جغرافیای خراسان بزرگ است -که در تقسیم بندی قدیم نیمی از افغانستان و ماوراءالنهر را هم شامل می شده- این بخش همه تحقیقات خود حافظ ابروست و اطلاعاتش از روستاها و شهرها و رودها و کوهستانها را آورده و در جزو بهترین آثار در شناخت جغرافیای خراسان به شمار می رود. اما دشواریهای تصحیح آن کم نیست. قبل و بعد حافظ ابرو چندان کاری روی جغرافیای این منطقه نشده و آنچه هست مجمل و کلی است.
وی همچنین پیشنهاد کردند فضلای خواف فرهنگی جغرافیایی برای روستاها و شهرکهای خواف بنویسند و از بزرگان محل و اسناد محلی و مبایعه نامه ها و قباله هایی که هنوز پیش خانواده های قدیمی است بهره برند و سعی کنند تلفظ صحیح مکانها را بدست بیاورند. دکتر صادقی نیز بر اهمیت این کار تاکید کردند و پیشنهاد دادند به دلیل اهمیت تاریخی، در صورت انجام چنین کاری، حتما نام تمامی مناطق جغرافیایی همچون کوه ها، رود ها و دره ها و را نیز داخل کنند.
در میان صحبتهای آقای آل داوود دو نفری را می بینم که تاکنون معرفی نشده اند نگاه که می کنم پاسخ آن، نگاه مهربانی است که برای خوش آمدگویی آمده است اما گویا به احترام صحبت، مجال آشنایی میسر نمی شود. به آرامگاه پیر احمد خوافی که می رویم ایشان هم می آیند و آنجاست که می فهمم آقای عطوفتی شهردار محترم خواف، پسرعموی آقای احمد عطوفتی، بانی خیر سفر به خواف که پیشتر از ایشان سخن رفت، و یکی از همراهانشان هستند.
در راه از آقای آل داود در مورد آرامگاه حافظ ابرو می پرسم. اینکه آیا روایات مختلفی در مورد مدفن او وجود دارد یا نه؟ و ایشان می گویند بله دو روایت هست. خیلی از کتابهای تاریخی گفته اند حافظ ابرو در سفری که با شاهرخ تیموری پسر امیرتیمور به آذربایجان داشته در برگشت در حدود سی کیلومتری زنجان و در سال ۸۳۴ ق فوت کرده است. روایت اول این است که آنجا دفن شده و روایت دیگر این است که حالا یا بعد از مرگش یا همان موقع پیکرش را به اینجا آورده اند و این آرامگاه را برایش ساخته اند.
آنچه در بالا مطالعه کردید بخش سوم گزارش سفر به خواف نوشته نفیسه ایرانی از همکاران بخش پژوهش مرکز پژوهشی میراث مکتوب است.
برای دریافت متن کامل این گزارش و مشاهده تصاویر بر روی فایل کلیک کنید!گزارش سفر به خواف – بخش دوم
گزارش سفر به خواف – بخش اول
آقای علی آل داود که قرارداد تصحیح جغرافیای حافظ ابرو را با میراث مکتوب دارند این مورخ عصر تیموری را اینگونه به حضار معرفی می کنند:
حافظ ابرو از نویسندگان و مورخان کثیرالاثر اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری است. امتیازات آثار وی از چند حیث است یکی از حیث کثرت آثار تاریخی که حالت مجموعه ای دارد و سعی کرده تاریخ عمومی عالم به روایت تاریخ نگاران اسلامی را بنویسد و در این کار از آثار تاریخ نویسان قبل از خود که متقن بوده استفاده کرده است. تاریخ او از آفرینش حضرت آدم شروع شده، بخش اول آن اقتباس گسترده ای است از تاریخ طبری، بخش دوم از جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله و بخش سوم ذیلهایی است که خودش نوشته. ذیل هایی چون ذیل جامع التواریخ خواجه رشیدالدین و ذیل حافظ ابرو و چهار جلد زبده التواریخ از مهمترین آثار تاریخی اوست. قسم دوم آثار تاریخی او مجمع التواریخ است که اکثرش نوشته خود او و به قلم خودش است. و از ابتدا تا عصر خود حافظ ابرو را شامل می شود بخش مهمش جلد چهارم آن است که زبده التواریخ است که تاریخ بین دورۀ مغول و عصر تیموریان را شامل می شود و منابع او در این بخش بیشتر از شنیده ها و دیده های اوست یا از اسناد دیوانی امیر تیمور استفاده کرده، چراکه مورخ رسمی دربار امیر تیمور بوده و همراه تیمور در سفرها و لشکرکشیها حضور داشته. دیگران که بعد از حافظ ابرو تاریخ تیمور را نوشته اند اغلب وامدار اویند و تاریخ عصر تیمور را از او اقتباس کرده اند. وی شاعر نیز بوده، البته شعرش درجه یک نیست و اطلاعات تاریخی هم در لابه لای اشعار خود آورده که از امتیازات شعر اوست.
آقای آل داود پس از نوید اتمام امر خطیر تصحیح جغرافیای حافظ ابرو تا سال آینده، از جغرافیای حافظ ابرو می گوید که طبق تقسیم بندی وی و آقای سجادی به شش جلد تقسیم شده است. سه جلد اول جغرافیای عمومی عالم است که منبعش کتب جغرافیای اسلامی بوده مثل مسالک الممالکها و صوره الارض و گاه تحقیقات شخصی خودش و سه جلد دوم جغرافیای خراسان بزرگ است -که در تقسیم بندی قدیم نیمی از افغانستان و ماوراءالنهر را هم شامل می شده- این بخش همه تحقیقات خود حافظ ابروست و اطلاعاتش از روستاها و شهرها و رودها و کوهستانها را آورده و در جزو بهترین آثار در شناخت جغرافیای خراسان به شمار می رود. اما دشواریهای تصحیح آن کم نیست. قبل و بعد حافظ ابرو چندان کاری روی جغرافیای این منطقه نشده و آنچه هست مجمل و کلی است.
وی همچنین پیشنهاد کردند فضلای خواف فرهنگی جغرافیایی برای روستاها و شهرکهای خواف بنویسند و از بزرگان محل و اسناد محلی و مبایعه نامه ها و قباله هایی که هنوز پیش خانواده های قدیمی است بهره برند و سعی کنند تلفظ صحیح مکانها را بدست بیاورند. دکتر صادقی نیز بر اهمیت این کار تاکید کردند و پیشنهاد دادند به دلیل اهمیت تاریخی، در صورت انجام چنین کاری، حتما نام تمامی مناطق جغرافیایی همچون کوه ها، رود ها و دره ها و را نیز داخل کنند.
در میان صحبتهای آقای آل داوود دو نفری را می بینم که تاکنون معرفی نشده اند نگاه که می کنم پاسخ آن، نگاه مهربانی است که برای خوش آمدگویی آمده است اما گویا به احترام صحبت، مجال آشنایی میسر نمی شود. به آرامگاه پیر احمد خوافی که می رویم ایشان هم می آیند و آنجاست که می فهمم آقای عطوفتی شهردار محترم خواف، پسرعموی آقای احمد عطوفتی، بانی خیر سفر به خواف که پیشتر از ایشان سخن رفت، و یکی از همراهانشان هستند.
در راه از آقای آل داود در مورد آرامگاه حافظ ابرو می پرسم. اینکه آیا روایات مختلفی در مورد مدفن او وجود دارد یا نه؟ و ایشان می گویند بله دو روایت هست. خیلی از کتابهای تاریخی گفته اند حافظ ابرو در سفری که با شاهرخ تیموری پسر امیرتیمور به آذربایجان داشته در برگشت در حدود سی کیلومتری زنجان و در سال ۸۳۴ ق فوت کرده است. روایت اول این است که آنجا دفن شده و روایت دیگر این است که حالا یا بعد از مرگش یا همان موقع پیکرش را به اینجا آورده اند و این آرامگاه را برایش ساخته اند.
آنچه در بالا مطالعه کردید بخش سوم گزارش سفر به خواف نوشته نفیسه ایرانی از همکاران بخش پژوهش مرکز پژوهشی میراث مکتوب است.
برای دریافت متن کامل این گزارش و مشاهده تصاویر بر روی فایل کلیک کنید!گزارش سفر به خواف – بخش دوم
گزارش سفر به خواف – بخش اول