این نشست ادبی با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و دوستداران شعر و ادب با سخنرانی زهرا دلپذیر، پسادکترای زبان و ادبیات فارسی، شنبه، 11 اسفندماه 1403، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی برپا شد.
زهرا دلپذیر در این نشست، اظهار کرد: نوروز، یکی از جشن‌های کهن ایرانی است که از قرن‌ها پیش، نه تنها در ایران بلکه در تمام کشورهایی که در حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی قرار دارند، از جمله در بسیاری از کشورهای آسیای میانه، با آداب و رسوم خاص خود، اجرا می‌شود.
این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه جشن نوروز در سال 1388 شمسی برابر با سال 2009 میلادی توسط سازمان یونسکو به‌عنوان «میراث فرهنگی و معنوی بشر» به ثبت جهانی رسیده است، افزود: همچنین در مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز به‌عنوان جشنی بسیار کهن و ایرانی با قدمت سه هزار ساله، تصویب شده است. از سویی دیگر، 21 ماه مارس، روز نخست نوروز توسط این مجمع، «روز جهانی نوروز»، نامگذاری شده است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در بررسی پیشینه نوروز دو دیدگاه «تاریخی» و «اساطیری» وجود دارد، برخی از این دیدگاه‌ها را معرفی کرد. به‌طور مثال، از دیدگاه مهرداد بهار، نوروز عید رایج بین بومیان نجد ایران، پیش از آریایی‌ها بوده است و با تمدن بابل، ارتباطی ندارد.
دلپذیر همچنین در این نشست با محوریت دیدگاه تاریخی درباره نوروز به بیان برخی از یافته‌های پژوهشگران دراین‌خصوص در دوره‌های مختلف تاریخی از جمله هخامنشی، اشکانی و ساسانی پرداخت. به‌طور نمونه، با کشف بایگانی‌های دولتی اشکانیان در خرابه‌های «نسا» و کوه «مغ»، مشخص شده است که اشکانیان نوروز را جشن می‌گرفتند.
این پژوهشگر شاهنامه با تأکید بر اینکه اطلاعات بسیاری درباره نوروز از منابع دوره ساسانی بدست آمده است، گفت: حاکمان ساسانی، نوروز را در ایوان مدائن برگزار می‌کردند. دراین‌میان، نوروز در این دوران به دو بخش؛ نوروز کوچک(عام)، از ابتدا تا پنجم فروردین‌ماه و نوروز بزرگ(خاص) در 6 فروردین‌ماه، تقسیم می‌شد.
وی با محوریت دیدگاه اساطیری درباره پیشینه نوروز نیز بیان کرد: بیشتر کتاب‌های پهلوی و منابع تاریخی قرون اولیه اسلامی، جمشید، پادشاه اساطیری را پایه‌گذار نوروز می‌دانند.
دلپذیر با ارائه سه دیدگاه ابوریحان بیرونی با استناد به کتاب «آثار الباقیه» درباره دلیل بوجود آمدن نوروز و رایج شدن برگزاری جشن آن در بین مردم، اضافه کرد: همچنین خیام، کتاب «نوروزنامه» را در قرن پنجم هجری قمری نوشته و پیشینه نوروز را به گاه‌شماری خورشیدی، ربط داده است.
نوروز؛ نماد شادی و نیک‌بختی در شاهنامه
مدیر مسئول پایگاه خبری تخصصی «آوای شاهنامه» در بخش دیگر سخنرانی خود با بیان اینکه شاهنامه فردوسی، نامه سرگذشت فرهنگ و تمدن ایرانی است، اظهار کرد: بسیاری از آیین‌های کهن ایرانی به‌ویژه در دوران ساسانی در شاهنامه منعکس شده است که جشن نوروز، یکی از این آیین‌ها به‌شمار می‌آید.
دلپذیر با اشاره به اینکه شاهنامه به دو بخش «اساطیری و پهلوانی» و «تاریخی» تقسیم می‌شود، افزود: در بخش اساطیری و پهلوانی این اثر نیز پیدایش نوروز را به جمشید، نسبت می‌دهند.
وی همچنین با محوریت موضوعی نوروز در بخش تاریخی شاهنامه، به نکاتی درباره ایوان نوروز، برگزاری دو هفته جشن به‌مناسبت نوروز، افتتاح تخت طاقدیس در نوروز، برگزاری جشن نوروز در ایوان مدائن، آزادی زندانیان و بخشیدن باژ و خراج به مردم به این مناسبت، اشاره کرد.
این مدرس دانشگاه با خوانش اشعاری از شاهنامه فردوسی مرتبط با نوروز، نیز تصریح کرد: در تمامی بخش‌های شاهنامه، واژه نوروز به‌عنوان نماد شادی، نیک‌بختی و روشنی بکار رفته است چنان‌که وقتی می‌خواستند برای فردی آرزوی نیک‌بختی کنند، آرزو می‌کردند، بخت و روزگارش مثل نوروز باشد.
وی در پایان نشست نوروز در شاهنامه، ضمن پاسخ به سؤالات برخی از حاضران درباره آیین‌های کهن ایرانی، بر لزوم پاسداری از جشن نوروز به‌عنوان یکی از این آیین‌ها و همچنین ارج نهادن به کتاب شاهنامه فردوسی و خوانش آن در خانواده‌ها و مراکز فرهنگی و آموزشی کشور، تأکید کرد.
منبع: کتابخانه رضوی