میراث مکتوب- کتاب «جغرافیای تاریخی ایران در دوران اسلامی بر مبنای متون جغرافی‌دانان مسلمان» نوشته پرفسور پاول شوارتس و با ترجمه مریم میراحمدی و غلامرضا ورهرام از سوی نشر گستره منتشر شد.
پرفسور پاول شوارتس استاد صاحب‌نام دانشگاه لایپزیک، بدعت‌گذار سبک نوینی در تحقیقات جغرافیایی سرزمین‌های اسلامی است. تحقیقات پاول شوارتس درباره جهان اسلام و قلمرو ایران است. شهرت شوارتس بیشتر بابت کتاب «ایران در قرون وسطی بر مبنای متون جغرافی‌دانان عرب» است که مترجمان فارسی آن را با عنوان «جغرافیای تاریخی ایران در دوران اسلامی» برگردانده‌اند.
شوراتس کار تحقیقاتی خود را بر مبنای نوشته‌های ابن فقیه در «البلدان»، ابن رسته در «الاعلاق النفیسه»، ابن خرادبه در «الممالک»، قدامه در «الخراج»، مسعودی در «مروج الالذهب» و «التنبیه و الاشراف»، اصطخری در «مسالک و مماللک»، ابن حوقل در «المسالک و الممالک»، مقدسی در کتاب «التقاسیم فی معرفه الاقالیم» به انجام رساند.
کتاب شوراتس شامل بخش‌های فارس، کرمان، خوزستان، جبال و آذربایجان است. بخش اول فارس، جغرافیای طبیعی، کوه‌ها، رودها دریاچه‌ها، و تقسیم‌بندی منطقه‌ای ناحیه فارس و نیز شهرها و بخش‌های مختلف این ناحیه را شامل می‌شود. علاوه بر آن خصوصیات مردم فارس، منابع طبیعی و صنایع دستی و وضعیت راه‌ها و چگونگی ارتباط ناحیه فارس و اوضاع مالیاتی منطقه را شرح می‌دهد.
بخش دوم کرمان، علاوه بر شرح اوضاع طبیعی ناحیه، به شهرها، چگونگی وضع اقتامتگاه‌ها، پراکندگی جمعیت ناحیه و راه‌های اراتباطی و شیوه دادوستد می‌پردازد.
بخش سوم خوزستان، به چگونگی مرزها و وضعیت منایع زمینی و آبی می‌پردازد. بخش چهارم و قسمت‌های پنجم و ششم یعنی جبال، ناحیه مهم و گسترده‌ای از حلوان تا شرق ایران را فرامی‌گیرد. ناحیه جبال از کوهپایه‌های زاگرس در شمال غرب ایران شروع می‌شود و هماهنگ با سلسله کوه‌های زاگرس به جانب نواحی مرکزی و جنوب شرقی ایران پیش می‌رود.
بخش آخر کتاب آذربایجان، شامل مرزها و آب‌وهوای آن است، ضمن آنکه ولایات و شهرهای مهم آذربایجان و خصوصیات هریک از نواحی مورد توجه است.
اصل کتاب شوراتس به دلیل مرگ شوارتس فاقد بخش خراسان و به‌ویژه نواحی شرقی، همچنین بخشی از پاروقی‌های ناحیه آذربایجان است. مترجمان به دلایل علمی و با اتکا به منابع اصلی مورد توجه مولف، نواحی و شهرهای خراسان و ماورالنهر را هم براساس متون جغرافی‌دانان مسلمان و با توجه به کتاب قدیمی جغرافیایی مانند «حدودالعالم» که پس از مرگ شوارتس، کشف و مورد تحقیق قرار گرفته، به اتمام رسانده و به کتاب اضافه کرده‌اند.
کتاب «جغرافیای تاریخی ایران در دوران اسلامی بر مبنای متون جغرافی‌دانان مسلمان» با تیراژ 110 نسخه و تعداد 1326 صفحه و قیمت 390 هزار تومان از سوی نشر گستره منتشر شده است.
منبع: ایبنا