میراث مکتوب- همایش بزرگداشت تیرگان، جشن کهن و باستانی مردم ایران و جشنواره آرش کمانگیر همراه با مراسم یادبود استاد برجسته فرهنگ و ادب مازندران مرحوم فرهود جلالی در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
مصطفی ده‌پهلوان رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در این مراسم با اشاره به اینکه جشن کهن و باستانی تیرگان ریشه عمیق در گذشته ایرانیان دارد، گفت: امروز از گذشتگانی چون آرش، سپاهین مرد آزاده، و خیلی از افرادی که در تاریخ این سرزمین آرش مسلک بودند یاد می‌کنیم.
او افزود: به عنوان یک باستان‌شناس که تاریخ این کشور را خوانده و لمس کرده می گویم که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش همواره در مسیر تاخت و تازهای فراوان بوده و گردان و دلیران زیادی بودند که در مقابل دشمنان این سرزمین ایستاده اند.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: امروز در میان اقوام ایرانی، مردمان خطه زاگرس، لرستان، بلوچ و … تفنگ اهمیت بسیاری دارد و داستانهای زیادی در خصوص تفنگ و دلیری وجود دارد و کمی که عقبتر می‌رویم می‌بینیم که این تفنگ تبدیل به کمان می شود.
او در ادامه با اشاره به برگزاری نمایشگاهی با عنوان «کمان سلطنتی» در گذشته توسط وی که با هدف انتقال اهمیت کمان ایران به مخاطب با مشاوره و راهنمایی‌های استاد شاهرخ رزمجو و وستا سرخوش در انتخاب آثار انجام شده از وجود این مضمون در برخی از نقش‌برجسته‌های آشوری سخن گفت و افزود: آشوراییان حکومت‌های هولناکی داشتند و تفسیرهایی که شاهان آشوری بر سنگها و کتیبه های مختلف دارند از حملات آنان به سرزمین‌های مختلف همچون خوزستان و ایلام حکایت دارد. در یکی از این نقش برجسته‌ها که در موزه بریتانیا قرار دارد، افسر آشوری می‌خواهد سر پادشاه ایلام را از تنش جدا کند، موی پیرمرد را گرفته و شاه را مجبور می‌کند پیش از قتل کمان شاهی که نشان شرافت یک مرد است را با خنجرش ببرد. وجود این موضوع ۸۰۰-۹۰۰ سال پیش از میلاد گویای اهمیت کمان است.
ده‌پهلوان تصریح کرد: جلوتر که بیاییم، روی مقبره و آرامگاه‌های شاهان هخامنشی می‌بینید که شاه در مقابل آتش‌دان با کمان به تصویر کشیده شده، روی سکه‌های هخامنشی و در سکه‌های اشکانی نیز مشاهده می‌کنید که بدون استثنا کمان در دست شاه است، پس تیر و کمان اهمیت بسیار زیادی برای مردان و جنگاوران ایرانی در دفاع از هست و نیست شان داشته و آرش نمادی از این دلیری و نمادی از صلح است.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، عنوان کرد: در طول تاریخ می‌بینیم که ایرانیان در کمتر زمانی آغازگر جنگ بوده‌اند و اغلب از خویش دفاع کرده‌اند اینها واقعیت‌هایی است که در تاریخ وجود دارد و امیدواریم که در آینده هم شاهد صلح، رونق و شکوفایی در سرزمینمان و در سطح جهان باشیم.
ده‌پهلوان در پایان با قدردانی از برگزارگنندگان و شرکت‌کنندگان در این مراسم به روان مرحوم فرهود جلالی استاد برجسته فرهنگ و ادب مازندران درود فرستاد.
علیرضا حسن‌زاده عضو هیأت علمی و رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی نیز با اشاره به حماسه آرش قهرمان فرهنگی و ملی و اینکه چگونه او در این اسطوره و آیین کهن با جان بیدار و عاشق خویش حافظ ایران شد، گفت: به گمان من هر ایرانی در وجودش یک آرش پنهان دارد که سرزمین خویش را دوست دارد و جان خود را بر چله عاشقی نهاده و برای حفظ ایران آن را رها خواهد کرد. در تمام فراز و فرود ایران این دلاوری‌ها قابل نظاره است.
مهرداد قدردان پژوهشگر حوزه فرهنگ و تمدن ایران نیز در این مراسم با اشاره به اینکه در جشن تیرگان با سه مناسبت عمده روبرو هستیم، نخست بزرگداشت ایزد باران تیشتر، بزگداشت تیر و پاسداشت آرش کمانگیر که نسبت به میهن دارد، به تشریح حماسه آرش از وجوه مختلف پرداخت.
در ادامه، امیلیا نرسیسیانس عضو هیأت علمی گروه انسان‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران موضوع تیرگان در میان ارمنیان ایران و ارمنستان، وارداوار را مطرح کرد و گفت: اعتقادات از هر نوع وقتی همراه با اجرای مراسم بصورت گروهی باشد به اتحاد اجتماعی خواهد انجامید.
او افزود: وارتاوار جشنی منسوب به گل سرخ پس از برداشت محصول و مجالی برای ستایش آب و طبیعت در گرماگرم فصل تابستان است، پاشیدن آب در این مراسم همه مردم را به یکسان خنک می‌کرد و آنها را در مقام مساوی قرار می داد. از روز شنبه یعنی یکروز پیش از وارداوار مردم برای آن تدارک می‌دیدند و همه افراد زن، مرد، پیر و جوان در آن سهم داشتند. تهیه خوراکی توسط زنان صورت می‌گرفت، قربانی کردن گوسفند، روشن کردن آتش و درست کردن کباب وظیفه مردان و انجام رقص، آواز و مشاعره سهم دختران و پسران جوان بود.
نادعلی فلاح مردم‌شناس و محقق فرهنگ عامه از مازندران به فلسفه وجودی آیین تیرماه سیزده شو در مازندران اشاره کرد و گفت: در این شب بنا بر سنت پیشینیان آیین لال زنِ شو یا کتک خوردن از لال برگزار می شود که در آن فردی که به خوش قدمی در منطقه خود معروف است با لباس مبدل وارد خانه می شود.این فرد به عنوان لال که نمی بایست حرف بزند با شیش (ترکه) که به دستش دارد به آرامی به افراد می زند که اهالی بر این باورند که لال هرکسی را بزند تا سال دیگر مریض نمی شود.بیشتر مواقع لال سراغ زنان نازا، دختران دم بخت، حیوانات نازا و درختان بی میوه می رود.
مریم قاسم‌پور عضو هیأت مدیره کانون فرهنگی هنری دایا نیز به ارائه گزارش جشنواره «آرش کمانگیر؛جان خود را بر چله نهاد برای ایران» پرداخت و با اشاره به اینکه همواره در این سرزمین آرش‌هایی بودند که جانشان را فدای میهن کردند گفت: در نمایشگاه نقاشی آرش کمانگیر ۱۵۰ اثر شرکت کردند که ۱۰۰ اثر پس از داوری پذیرفته شدند. از بین آثار ۸ اثر در بخش بزرگسال و ۷ اثر در بخش کودکان برگزیده شدند.
سید مهدی کوهپر استاد باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه این مراسم که به بزرگداشت استاد برجسته فرهنگ و ادب مازندران، مرحوم فرهود جلالی کندلوسی اختصاص داشت در بیان سجایای اخلاقی مرحوم جلالی گفت: یافتن انسان‌هایی شبیه به فرهود کاری بسیار دشوار است. او به معنای واقعی و اخص کلمه عاشق ایران، مازندران و اقوام ایرانی بود.او همواره می‌گفت غم همزاد انسان است و شادی را باید خلق کرد. فرهود آزاده بود و جامعه ما به چنین افرادی نیاز دارد.
او افزود: تا فرهنگ ایران زنده است فرهود نیز زنده است. فرهود می‌خواست با خلق شادی به مردم بیاموزد که فرهنگ ما با شادمانی همراه است. امیدوارم بتوانیم با اقدامات به جا و موثر در این حوزه بتوانیم در باز زنده سازی تمدن غنی ایران گامی برداریم تا جوانان امروز را که به شدت از فرهنگ گریزان هستند به آن علاقه‌مند سازیم.
سید حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران نیز در ادامه با یاد خاطراتی از استاد فرهود و جلالی گفت: با فرهود از کودکی در یک روستا بزرگ شدیم. در کنار عضوییت در موسسه پارپیرار به واسطه مسئولیت در انجمن مددکاران اجتماعی ایران که سرود آن را فرهود سروده است با هم ارتباط دوستی و کاری داشتیم.
او با بیان اینکه سلامتی نعمت بزرگی است که تا آن را از دست ندهی قدرش را نخواهید دانست، افزود: مهربانی و خود مراقبتی دو ستون سلامتی هستند، یکی از عوامل خود مراقبتی شاد زیستن بود که مرحوم جلالی به آن معتقد بود و تمام زندگی‌اش وقف این بود که کارهای برای ایجاد ترویج مهربانی انجام دهد. شعار او این بود ؛ آری آری شاد بودن به همین آسانی است.
این مراسم، با اجرای برنامه آیینی تیرگان: زرتشتیان ایران، نی‌نوازی استاد دیوسالار: لله‌نوازی، تقدیر از برگزیدگان جشنواره آرش کمانگیر، پیشکسوتان حوزه کودک و میراث‌فرهنگی و مطالعات آیین‌های ایرانی و همسر و دختر مرحوم استاد فرهود جلالی،اجرای قصه گویی توسط لیلا کفاش زاد و افتتاح نمایشگاه آرش کمانگیر همراه بود.
همایش «بزرگداشت جشن کهن و باستانی تیرگان و جشنواره آرش کمانگیر» توسط پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، موزه ملی ایران، انجمن زرتشتیان تهران، سازمان فروهرف انجمن مددکاران اجتماعی ایران، کانون فرهنگی-هنری دایا، انجمن آوای نصر ایرانیان، موسسه پارپیرار برگزار شد.
منبع: میراث آریا