میراث مکتوب- حوریه سعیدی، معاون پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به تدوین نخستن دانشنامه سندشناسی که به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران انجام شده است، گفت: دانشنامه به مجموعه گسترده ای از اطلاعات بشری گفته می شود كه محتوای آن بر یک محور مشخص و با ترتيبی معين در كنار هم گذاشته می شود تا علاقمندان و محققان، هنگام جستجو درباره موضوع تعيين شده به سهولت بتوانند پرسش خود را يافته و به‌عنوان مأخذ و منبع مورد استناد در پژوهش به آن اعتماد و استناد کنند.
وی افزود: دانشنامه نویسی روشی خاص و الگويی متفاوت از نوشتن مقالات علمی و يا تخصصی را دنبال می کند. به اين معنی كه عصاره ای از پژوهش موضوع معين شده است، كه نه بايد چندان طولانی شود كه خواننده را خسته و يا معطل نمايد؛ و نه چنان كوتاه باشد كه بر ابهامات و سؤالات او بيافزايد.
معاون پژوهشکده اسناد سازمان و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: دانشنامه سندشناسی بنا بر شواهد مستند و موجود، اولين نمونه از دانشنامه تخصصی در ايران است كه در حوزه سندشناسی و مفاهيم مربوط به سند و اجزا و ساختار آن شكل يافته است.
سعیدی افزود: سال‌ها از ضرورت وجود دانشنامه‌ای که دربرگیرنده مباحث سندشناسی و سندپژوهشی باشد سخن گفته می‌شد؛ اما تدوین دانشنامه‌ای در زمینه و مرتبط با اسناد در حد طرح عنوان، آن هم نه در مجاری پژوهشی، که در انگشت شمار گعده‌های سازمانی باقی ماند.
به گفته معاون پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، آنچه تدوین دانشنامه سندشناسی را بسیار با اهمیت‌تر می‌سازد آن است که هنوز رشته‌ای دانشگاهی، به صورتی فراگیر به این مباحث اختصاص نیافته است؛ بلکه عمده مباحث آن در برخی دوره‌های کارشناسی ارشد و به‌عنوان مبحثی میان رشته‌ای و چند رشته‌ای دنبال می‌شود.
وی گفت: اسناد تاريخی به‌عنوان یکی از منابع بسیار محكم و دقيق و به مثابه پشتوانه‌های شرح و تحليل رويدادهای گذشته در جايگاهی خاص قرار دارند كه از خلال آنها شرح رویدادها و فهم واقعیات تاريخی دقيق‌تر شده و به‌صورت مستند قابل ارزيابی و تحليل می‌شوند؛ شكل‌های مختلفی از اسناد وجود دارند كه هر یک بنا به موضوع خاص خود در جايگاهی متفاوت قرار گرفته‌اند. اسنادی با محوريت موضوع‌های مختلف سياسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظایر آن.
سعیدی اظهار داشت: در سال‌های اخیر بر شمار و تنوع آثار تخصصی در حوزه مطالعات اسنادی و سندپژوهی افزوده شده، آثاری كه پژوهندگان عرصه تاريخ سياسی و اجتماعی را در پژوهش‌های خود راهنمايی و یاری می‌كند؛ ولی در بحث سندشناسی و شناخت ماهيت و هويت سند كارهايی چندان درخور، هنوز انجام نپذيرفته است.
وی افزود: پژوهشكده اسناد سازمان اسناد و كتابخانه ملی در راستای انجام فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی، تدوین دانشنامه‌ها را به‌عنوان وظيفه ذاتی خود تعريف کرده و برای انجام این مهم قدم‌های اولیه اما اساسی را برداشته كه تدوين دانشنامه سندشناسی بی‌تردید يكی از قله‌های بلند آن است. در مرحله اول شیوه نامه دانشنامه تدوین شد.
سعیدی یادآور شد: هدف از تدوين و ارائه دانشنامه سندشناسی این است که بتوان راهنمای كاربردی در اختیار پژوهشگران در حوزه‌های سندی، تاريخ معاصر و نيز كارشناسان آرشيو اسناد قرار گیرد تا الگويی برای مطالعات موردی درباره موضوعات اسنادی در اختيار پژوهشگران باشد و از پراكنده و دوباره‌نگاری‌های پژوهش‌های سندی جلوگيری کند. ضمن اینکه كارشناسان آرشيو اسناد تاريخی برای فهرست كردن و يا موضوع دادن به اسناد آرشيوی بتوانند دستنامه‌ای در اختيار داشته باشند تا بتوانند به‌درستي بيشتر، به فهرست اسناد پرداخته و برای بازيابی و جستجوی اسناد، سهولت و امكان بهتری در اختيار محققان قرار دهند.
معاون پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: با این تعریف مخاطبان این دانشنامه طیف متنوعی از محققان تاریخ معاصر که پژوهش‌های مبتنی بر اسناد انجام می‌دهند، سندپژوهان، کارشناسان فهرست‌نویسی آرشیوها و مراکز اسنادی و نیز مخاطبان عامی که علاقمند به اسناد تاریخی هستند.
سعیدی افزود: موضوعات كلی كه در تقسيم‌بندی به‌عنوان قلمروهای مدخل‌گزينی درنظر گرفته شده است شامل اسناد اقتصادی – تجاری، اسناد حقوقی، قضايی – شرعی، اسناد ديوانی و حكومتی، اسناد جديد ( از دوره دوم حكومت قاجار و با تحول سيستم اداری تا پایان دوره قاجار و اوایل پهلوی (به تناسب موضوع) و فيزيک و ساختار شكلی سند می شود، در تمام تقسيم‌بندی‌های گروهی، نگاه سندشناسانه و ساختاری درباره مداخل درنظر گرفته شده است.
وی خاطرنشان کرد: مرجع ديگری كه برای بحث مدخل‌گزينی درنظر گرفته شده است قلمرو زمانی و دوره‌ای اسناد است كه از هنگامی‌كه مفهومی به‌نام اسناد مكتوب وجود دارد تا دوره جدید و اسناد جديد را شامل می‌شود.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه ملی