میراث مکتوب- کتاب «جریده فریده» گزیده‌ای از روزنامه شکوفه به کوشش زهره ترابی از سوی نشر اطراف به چاپ رسیده است.
«جریده فریده» منتخبی از روزنامه شکوفه است و طبق انتظار باید از همان ابتدای مقدمه درباره خود نشریه و تاثیر بر زنان و کل جامعه حرف زد اما هویت شکوفه با هویت صاحب امتیاز و مدیر مسئولش گره خورده است. اگرچه به قول خود مزین السلطنه «روزنامه زبان ملت است»، مدیریت سیاستمدارانه او بود که باعث شد بسیاری از اولوین‌ها در تاریخ مطبوعات زنان، مثل اولین نقدهای اجتماعی در قالب کاریکاتور، به نامش ثبت شود.
کتاب شامل مطالبی با سرفصل‌هایی چون «سوادآموزی زنان»، «حفظ‌الصحه خواتین»، «در تربیت دوشیزگان»، «وطن‌دوستی و وطن‌خواهی»، «درباره خانم‌های اروپ و ممالک متمدن»، «راپورت مدارس نسوان»، «مکتوبات وارده» و «واژگان و پی‌نوشت‌ها» و …
مریم عمید زنی اهل فکر، شجاع و دلسوز بود و جسارتش در انجام کارهای نو نام او را در تاریخ زنده نگه داشته است. بعد از صد سال و گذر از فراز و فرودهای تاریخی فراوان کشور. امروز می‌توانیم بگوییم که «صبیه مرحوم آقا میرزا سید رضی رئیس‌الاطباء» جلوتر از زمانش حرکت می‌کرد. دغدغه‌های او درباره تربیت و سلامت جسمی و روانی دختران و زنان، تلاشش برای سوادآموزی دختران و تدوین برنامه‌های درسی مدارس دخترانه و فعالیت‌های مدنی‌اش برای آبادانی کشور هنوز تامل‌برانگیز است.
انتشار شکوفه از سال 1291 خورشیدی شروع شد و تا سال 1295 ادامه پیدا کرد. این نشریه چهار صفحه‌ای هر دو هفته یک بار در قطع رحلی منتشر می‌شد. فرم و محتوای آن در چهار سال انتشار چند بار تغییر پیدا کرد. شکوفه در سال اول انتشار، چاپ سنگی با خط نسخ و سپس نستعلیق داشت و از سال دوم به بعد با حروف سربی منتشر شد. با توجه به وضعیت اجتماعی و سیاسی ایران در سال‌های حکومت احمدشاه و وقوع جنگ جهانی اول سیاست نشریه هم به مرور عوض شد و محتوای تربیتی کم‌کم جای خود را به دغدغه‌های وطن‌دوستانه داد. بعضی از شماره‌های این نشریه به موضوعات این نشریه به موضوعات مختلف پرداخته‌اند و بعضی دیگر تنها به یک مطلب اختصاص دارند. گاهی شروع نشریه با اعلان و اعتذار و اخطار است و گاهی در صفحه آخرش کاریکاتور چاپ شده است. در بعضی از شماره‌های شکوفه مدیرمسئول درباره سختی‌های کار و تغییراتی که به خاطر همین مشکلات اتفاق می‌افتاده توضیح داده است.
از مزین‌السلطنه تنها یک عکس باقی مانده که چهره زنی مصم را نشان می‌دهد. شاید اگر بخت با ما یار بود و به خاطر مشکل قلبی در اوج جوانی فوت نمی‌کرد، حالا مصاحبه‌های مکتوب زیادی از او داشتیم و تصویرمان از این زن پیشرو و فعال کامل‌تر می‌شد. از زندگی شخصی او نکات به ظاهر ساده ولی تامل‌برانگیز نقل شده. می‌گویند مزین‌السلطنه فهمید که همسرش کمکی به تحقق آرمان‌های او نخواهد کرد و از هم جدا شدند. هفت سال بعد با قوام‌الحکما مجتهد، پزشک و روشنفکری که سال‌ها از او بزرگ‌تر بود، ازدواج کرد. قوام‌الحکما به او در فعالیت‌های اجتماعی‌اش کمک می‌کرد و فرزندانش هم در مدرسه مزین‌السلطنه تدریس می‌کردند.
مزین‌السلطنه از این دو ازدواج دو پسر داشت. اطرافیان مزین‌السلطنه نقل می‌کنند که وقتی به او خبر دادند پسرش را در مدرسه فلک کرده‌اند، به وزارت معارف رفت و به این رسم ناپسند اعتراض کرد. آن قدر در اعتراضش پیگیر بود که رسم فلک کردن از مدارس حذف شد. با تاسیس مدرسه دارالعلم و الصنایع مزینیه در سال 1291 هجری شمسی، تلاش کرد هر آنچه که از رویای آموزش و پرورش در سر داشت در آن مدرسه محقق کند؛ در ازای هر دانش‌آموزی که شهریه می‌داد، یک دانش‌آموز را که شرایط مالی مناسبی نداشت رایگان ثبت‌نام می‌کرد و از پدر و مادرش تعهد می‌گرفت که فرزندانش تا پایان دوره آموزشی ترک تحصیل نکند. حواسش به انواع علوم و فنون بود و در دو شعبه مدرسه‌اش یعنی دارالعلم و صنایع مزینیه دو هدف جداگانه را دنبال می‌کرد. آموزش علوم مختلف مثل ریاضی، جغرافی، فارسی، زبان فرانسوی و مانند اینها مخصوص دارالعلم بود و هنرهایی مثل خیاطی، جوراببافی و قالی‌بافی در دارالصنایع آموزش داده می‌شد.
نخ تسبیحی که همه نوشته‌های مریم عمید را به هم متصل می‌کند روحیه پرسشگری و جدیت نویسنده است؛ همان چیزی که در تک عکسی به یادگار مانده از او هم دیده می‌شود. اگر با وضعیت مطبوعات در سال‌های اخیر و گرفتاری‌ها و سختی‌های حضور در این حرفه آشنا باشید، احتمالا می‌توانید تصور دقیق‌تری از وضعیت زنی روزنامه‌نگار در یک قرن قبل داشته باشید و عمق سختی‌هایی را که مزین‌السلطنه به خاطر وطن‌دوستی و نوع‌خواهی تحمل می‌کرد، درک کنید. انتشار این روزنامه برایش نه تنها سودی نداشت که حتی یکبار مجبور شد جااستکان‌های نقره‌اش را بفروشد و مخارج چاپ نشریه را بپردازد.
«جریده فریده» قرار است راهی باشد برای آشنایی با یکی از مهم‌ترین نشریات زنان، اما مخاطب این کتاب فقط روزنامه‌نگاران و علاقه‌مندان به مطبوعات نیستند. جامعه‌شناسان، کارشناسان علوم ارتباطات، تاریخ‌پژوهان، فعالان حقوق زنان و همه کسانی که به تاریخ فعالیت‌های اجتماعی زنان علاقه دارند و می‌خواهند سیر پیشرفت آزادی‌های زنان را بعد از مشروطه بدانند، مخاطب این کتاب هستند. زبان ساده و نثر شیرین مریم عمید و سایر نویسندگان شکوفه باعث شده تا جریده فریده برای مخاطب عمومی که به دنبال کتابی خوش‌خوان و تاریخی است، نیز خواندنی باشد.
کتاب «جریده فریده» به کوشش زهره ترابی در 240 صفحه شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 97 هزار تومان از سوی نشر اطراف روانه بازار نشر شده است.
منبع: ایبنا