میراث مکتوب- عمادالدین علی فقیه کرمانی، عارف و شاعر قرن هشتم با توجه به آثار، عمل و گفتارش، خانقاهی واهل طریقت بود و گرایش به فرقۀ ملامتیه داشت.
عماد فقیه از معاصران خواجه حافظ شیرازی، عبید زاکانی و خواجوی کرمانی محسوب می‌شد و با این بزرگان در ارتباط بود. وی در سروده‌های خویش از میان شاعران گذشته، بیش از همه به سعدی ارادت می‌ورزید و از وی تقلید می‌کرد و در عین حال به آثار نظامی گنجوی و انوری هم توجه داشت و بعدها حافظ از او تأثیر پذیرفته است، اما آن‌چنان‌که باید در زبان و ادب پارسی شهرت چندانی ندارد. شیخ آذری در تذکره دولتشاه سمرقندی، جامی در بهارستان و غیاث‌الدین خواندمیر در حبیب‌السیر همگی به مقام بلند او اشاره کرده‌اند.
شش مثنوی عماد که شامل همایون‌نامه، صفانامه یا مونس‌الابرار، صحبت‌نامه، محبت‌نامه و طریقت‌نامه است با مضامینی چون مدح، پند، حکمت، عشق، زهد و عرفان همراه است.
از آنجا که ساختار یک متن، شامل پیوستگی تمامی عناصر متن و کارکردهای متعدد این عناصر و رابطه میان آنهاست که بر اثر همین ارتباط و انسجام، معنا شکل می‌گیرد؛ تقابل‌های دوگانه از اساسی‌ترین مفاهیم ساختارگرایی و اصل‌یترین نظام نشانه‌شناسانه متن و مهمترین کارکرد ذهن جمعی بشر است.
منظومه عرفان انباشته از تقابل‌ها و گاه گزاره‌های به ظاهر متناقض است و کتاب «جادوی تقابل در شش مثنوی عماد فقیه کرمانی» پس از بررسی تقابل‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از تقابل‌ها از جمله تقابل شاه / گدا و عدم / هستی در موضع‌گیری عماد نسبت به اوضاع جامعه تبلور یافته است. وجود تقابل خدا / بنده و عشق / خرد و شبیه آن، نشانگر اندیشه‌های کشف و شهودی عماد و گرایشات او به مقوله وحدت وجود است.
عماد با بهره‌گیری از تقابل‌های دوگانه، نظامی ترازمند و پرمعنا خلق کرده است. از آنجا که ساختار ذهن انسان برای درک پدیده‌ها، هر پیوستاری را در قطب‌های متقابل دوگانه قرار می‌دهد، توجه به تقابل‌ها در مثنوی‌های عماد فقیه کرمانی، مخاطب را متوجه این مطلب می‌کند که بیشتر تقابل‌ها در خدمت تقابلی کلیّ‌تر و در جهت رسیدن به هدفی والاتر یعنی آموزش طریقت با توجه به شریعت است که منجر به رسیدن به حقیقت و کمال انسانی و در نهایت یکی شدن با خداوند یا به زبان عارفانه، فنا فی الله می‌شود.
این کتاب براساس تحلیل محتوای کیفی از نوع مضمونی نوشته و تنظیم شده و پژوهش‌های انجام شده در این نوشتار، بر پارادایم‌های تفسیری و درک معنای رویدادها از سوی نویسنده استوارند و نگاهی کلنگر و جامعنگر به متن دارند و راهی برای کسب آگاهی از طریق کشف معانی تقابل‌ها هستند؛ یعنی توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم به صورت نظام‌مند انجام می‌شود.
تلاش نویسنده در کتاب «جادوی تقابل در شش مثنوی عماد فقیه کرمانی»، بر آن است که ادبیات پنهان در شش مثنوی تا حدّی از یوغ قرن‌ها آزاد و راهی برای نزدیک ساختن آثار به یکدیگر پیدا شود.
یافتن معنای اثر، ثمره شناخت است و برای رسیدن به این شناخت، باید بر ابزاری چون اصول ساختاری از جمله تقابل‌ها، به روش اتساعی و تعمیمی، تمسک جست تا به معنا رسید.
ارتباط شعر با جهان به همان اندازه که بر دوش شاعر است – شاعری که باید واقعیات جهان اطراف خود را بشناسد – بر دوش خوانندگان نیز هست تا درس‌های سودمندی برای زندگی از آن بیاموزند.
منبع: ایبنا