میراث مکتوب – مراسم گرامیداشت یکصدمین زادروز استاد منوچهر ستوده، ایرانشناس و جغرافیدان پیشکسوت به همراه نمایشگاهی از عکس‌ها و آثار ایشان، روز چهارشنبه ۱۲ تیر در ساختمان کانون گسترش زبان پارسی برگزار شد.
در این مراسم که به همت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی برگزار شد، با استقبال پرشوری از سوی اساتید مرکز بزرگ دایره المعارف اسلامی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مرکز پژوهشی میراث مکتوب و نیز علاقمندان علم و ادب و دوستداران استاد منوچهر ستوده روبرو شد.
در این مراسم پس از تلاوت قرآن و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، نخست نمایش قسمتی از فیلم مستند «خون است دلم برای ایران» ساختۀ سید جواد میرهاشمی دربارۀ زندگی دکتر ستوده، پخش گردید. سپس سید مصطفی محقق داماد، رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ضمن خوشامدگویی به حاضران دقایقی کوتاه سخن راند و گفت: «از این که آمدید و احترام گذاشتید به بنیادی که یک مخلص این خاک و آب برای حفظ و پایداری فرهنگ و ادب ایران زمین اختصاص داد، سپاسگزارم. این جلسه دربارۀ مردی بزرگ است که در آستانۀ صدمین سالش است. من اطمینان دارم که فرزندان این مرز و بوم از اوراق زرین زندگی نامۀ این بزرگوار، که هر ورق آن برای نسل آیندۀ ما دفتری برای درس گیری است، سرمشق خواهند گرفت. انشاالله که ما هم برای این سرزمین مأیوس نباشیم و در آینده چنین بزرگانی بیشتر داشته باشیم»
رئیس شورای تولیت همچنین با ذکر یادی از بانیان موقوفات، گفت: «در کشور ما بنیادهای وقف و خیریه زیاد است، اما به نظر من بنیادی با این ویژگی، که اکنون دعوتش را اجابت کردید، کم است. من انتظار دارم که خامۀ صاحب قلمان تراوش کند و این بنیاد الگویی برای کسانی که مکنت دارند و می خواهند ماندگار شوند، گردد. ماندگار شدن ما در سایۀ ماندگار شدن و بقای ایران است. باید کاری کرد که چنین بنیادهایی در درون کشور ما زیاد گردد.»
پس از محقق داماد، احمد اقتداری سخنران دیگر مراسم بود. او که از دوستان قدیمی و همراهان استاد ستوده در بسیاری از سفرها بوده است، گفت: «دوستان، یاران، همفکران و هم قدمان استاد ستوده، استدعا می کنم لحظه‌ای در خود فرود روید و بی‌ریب و ریا خدا را شکرگزاری کنید که دوست نازنین و مهربان ما، ستوده، صد ساله شده است و به مرحلۀ کمال و جمال فکری رسیده و از خوب و بد ایام روزگار ناپایدار به نسبت رَسته و در کنج عزلت و خلوصی عارفانه می اندیشد و می نویسد و لبخند شکر می زند. ستوده مرد قلم و اهل عمل است. هم آبادگر و گردشگر و کوهنورد و پرهمت است و هم اندیشمند و محقق و فرهنگ پژوه و بسیار دان در باب ادب و فرهنگ و تاریخ.»
اقتداری، در ادامۀ سخنش به بررسی آثار ستوده پرداخت و گفت: «منوچهر ستوده نخستین دانشمندی است که مهمان نامه بخارا نوشتۀ روزبهان خنجی را دریافت و به تصحیح و چاپ آن همت گماشت. ستوده در هشتاد سال پیش که هیچ کس جز مرحوم پورداود به فکر لغات لهجه های گوناگون ایران زمین نبود، لهجه های ساحل دریای مازندران را با نام فرهنگ گیلکی جمع آوری کرد. امید که ستودۀ صد ساله عمر نوح بیابد و همچنان استوار و پایدار و شادمان بخواند و بخندد و بنویسد به فضل و رحمت خداوندی که نامش دواء و ذکرش شفاست.»
هوشنگ دولت‌آبادی و احسان اشراقی دو تن دیگر از دوستان و همراهان قدیمی استاد بودند که هر یک از دوستی و خاطرات چندین سالۀ خود با او برای حاضران سخن گفتند. یکی به تجربه هایی که از برخود ایشان با بیماری به دست آورده بود حرف زد و دیگری به ذکر فعالیت های علمی استاد ستوده پرداخت.
عبدالرحمان عمادی، مهران، روشنی زعفرانلو، و سلیم نیساری دیگر دوستان استاد ستوده بودند که دقایقی در خصوص ویژگی ها و دوستی شان با استاد برای حاضران سخن راندند.
پس از اتمام سخن رانی ها، بیانیه بنیاد موقوفات از سوی ریاست شورای تولیت خوانده شد. در بخشی از این خطابه آمده است: «برای بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی مایۀ سرافرازی و شادمانی است که امروز مراسم گرامی داشت یک صدمین سال تولد دانشمند نامور، دکتر منوچهر ستوده را که عمر پربار خود را یکسره صرف تدریس، پژوهش، نگارش و تصحیح و تألیف متون فارسی، خصوصاً در حوزۀ جغرافیای تاریخی ایران و جهان اسلام و نیز تواریخ محلی ایران کرد و از این رهگذر، خدمات ارزشمندی به فرهنگ و ادب ایران اسلامی نموده است، در ساختمان کانون زبان فارسی، که یکی از انگیزه های احداث آن تجلیل و تکریم مقام علم و عالم است، برگزار می نماید…
با شادباش این روز خجسته به استاد عالی قدر جناب آقای دکتر منوچهر ستوده از درگاه حضرت احدیّت مسألت دارد که ایشان را همواره در کنف حمایت و عنایت خود از آلام و اسقام روزگار مصون و جامعۀ فرهنگی ایران را سال های سال از فیوضات علمی این وجود ذیجود بهره مند فرماید.»
بخش پایانی مراسم، سخنرانی دکتر ستوده بود که پیرامون اهمیت نگهداری و ماندگار کردن زبان فارسی چند دقیقه با حاضران سخن گفت. استاد ستوده با یادکرد نام استادش، فاطمه سیّاح، و با ذکر خاطره ای از دوران تحصیل خود، به انتقاد از افراد و مؤسساتی پرداخت که ناآگاهانه با ساختن واژه های جعلی و قوانین ناسازگار با زبان و قواعد فارسی سبب آسیب رسیدن به این زبان می شوند. ستوده گفت: «ادبیات ایران مانند کوه دماوند است و ادبیات سایر نقاط جهانْ تپه های اطراف آن. حفاظت این قلعه ادبی با ماست که در آن بنشیم و پاسداری از آن ادب کنیم. اما سیاست جهان خلاف میل ما قدم برمی دارد. ملا فیروز نامی را می‌سازد تا کتاب دروغین دساتیر را بسازد؛ ناظم الاطباء را می سازد تا کتاب فرنودسار را بسازد و واژه های جعلی را ثبت و ضبط کند؛ محمدحسین خلف تبریزی را به هند می برد تا واژه های جعلی را به کار گیرد.»
دکتر ستوده همچنین به انتقاد از فرهنگستان زبان و ادب فارسی پرداخت و گفت: «خود ما تیشه به دست گرفته و ریشۀ خود را می کَنیم. فرهنگستان دستور داده (ط) مؤلَف را به (ت) منقوط بدل کنیم. مؤسسه‌های انتشاراتی مشغول انجام این عمل هستند و غافلند از این که پدران ما برای (ت) منقوط اوستایی که با شدت زیاد تلفظ می شود (ط)، و برای (ت) منقوط بدون شدت (ت) را انتخاب کردند. ما اجازه نداریم بی علت و سببی (ط) را به (ت) بدل کنیم. بر ماست که چشم و گوش خود را باز کرده و از این مهلکه ها دوری کرده و با چنگ و دندان زبان فارسی را حفظ و به نسل بعد منتقل کنیم.»
اهداء لوح بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و تقسیم کیک تولد استاد ستوده پایان بخش مراسم صدمین سال روز تولد استاد ستوده بود.
هوشنگ دولت آبادی، محمدرضا شفیعی کدکنی، ژاله آموزگار، علی رواقی، علی‌اشرف صادقی، اکبر ایرانی، سید علی آل داود، و … از دیگر حاضران این مراسم بودند.
در این مراسم که به همت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی برگزار شد، با استقبال پرشوری از سوی اساتید مرکز بزرگ دایره المعارف اسلامی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مرکز پژوهشی میراث مکتوب و نیز علاقمندان علم و ادب و دوستداران استاد منوچهر ستوده روبرو شد.
در این مراسم پس از تلاوت قرآن و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، نخست نمایش قسمتی از فیلم مستند «خون است دلم برای ایران» ساختۀ سید جواد میرهاشمی دربارۀ زندگی دکتر ستوده، پخش گردید. سپس سید مصطفی محقق داماد، رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ضمن خوشامدگویی به حاضران دقایقی کوتاه سخن راند و گفت: «از این که آمدید و احترام گذاشتید به بنیادی که یک مخلص این خاک و آب برای حفظ و پایداری فرهنگ و ادب ایران زمین اختصاص داد، سپاسگزارم. این جلسه دربارۀ مردی بزرگ است که در آستانۀ صدمین سالش است. من اطمینان دارم که فرزندان این مرز و بوم از اوراق زرین زندگی نامۀ این بزرگوار، که هر ورق آن برای نسل آیندۀ ما دفتری برای درس گیری است، سرمشق خواهند گرفت. انشاالله که ما هم برای این سرزمین مأیوس نباشیم و در آینده چنین بزرگانی بیشتر داشته باشیم»
رئیس شورای تولیت همچنین با ذکر یادی از بانیان موقوفات، گفت: «در کشور ما بنیادهای وقف و خیریه زیاد است، اما به نظر من بنیادی با این ویژگی، که اکنون دعوتش را اجابت کردید، کم است. من انتظار دارم که خامۀ صاحب قلمان تراوش کند و این بنیاد الگویی برای کسانی که مکنت دارند و می خواهند ماندگار شوند، گردد. ماندگار شدن ما در سایۀ ماندگار شدن و بقای ایران است. باید کاری کرد که چنین بنیادهایی در درون کشور ما زیاد گردد.»
پس از محقق داماد، احمد اقتداری سخنران دیگر مراسم بود. او که از دوستان قدیمی و همراهان استاد ستوده در بسیاری از سفرها بوده است، گفت: «دوستان، یاران، همفکران و هم قدمان استاد ستوده، استدعا می کنم لحظه‌ای در خود فرود روید و بی‌ریب و ریا خدا را شکرگزاری کنید که دوست نازنین و مهربان ما، ستوده، صد ساله شده است و به مرحلۀ کمال و جمال فکری رسیده و از خوب و بد ایام روزگار ناپایدار به نسبت رَسته و در کنج عزلت و خلوصی عارفانه می اندیشد و می نویسد و لبخند شکر می زند. ستوده مرد قلم و اهل عمل است. هم آبادگر و گردشگر و کوهنورد و پرهمت است و هم اندیشمند و محقق و فرهنگ پژوه و بسیار دان در باب ادب و فرهنگ و تاریخ.»
اقتداری، در ادامۀ سخنش به بررسی آثار ستوده پرداخت و گفت: «منوچهر ستوده نخستین دانشمندی است که مهمان نامه بخارا نوشتۀ روزبهان خنجی را دریافت و به تصحیح و چاپ آن همت گماشت. ستوده در هشتاد سال پیش که هیچ کس جز مرحوم پورداود به فکر لغات لهجه های گوناگون ایران زمین نبود، لهجه های ساحل دریای مازندران را با نام فرهنگ گیلکی جمع آوری کرد. امید که ستودۀ صد ساله عمر نوح بیابد و همچنان استوار و پایدار و شادمان بخواند و بخندد و بنویسد به فضل و رحمت خداوندی که نامش دواء و ذکرش شفاست.»
هوشنگ دولت‌آبادی و احسان اشراقی دو تن دیگر از دوستان و همراهان قدیمی استاد بودند که هر یک از دوستی و خاطرات چندین سالۀ خود با او برای حاضران سخن گفتند. یکی به تجربه هایی که از برخود ایشان با بیماری به دست آورده بود حرف زد و دیگری به ذکر فعالیت های علمی استاد ستوده پرداخت.
عبدالرحمان عمادی، مهران، روشنی زعفرانلو، و سلیم نیساری دیگر دوستان استاد ستوده بودند که دقایقی در خصوص ویژگی ها و دوستی شان با استاد برای حاضران سخن راندند.
پس از اتمام سخن رانی ها، بیانیه بنیاد موقوفات از سوی ریاست شورای تولیت خوانده شد. در بخشی از این خطابه آمده است: «برای بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی مایۀ سرافرازی و شادمانی است که امروز مراسم گرامی داشت یک صدمین سال تولد دانشمند نامور، دکتر منوچهر ستوده را که عمر پربار خود را یکسره صرف تدریس، پژوهش، نگارش و تصحیح و تألیف متون فارسی، خصوصاً در حوزۀ جغرافیای تاریخی ایران و جهان اسلام و نیز تواریخ محلی ایران کرد و از این رهگذر، خدمات ارزشمندی به فرهنگ و ادب ایران اسلامی نموده است، در ساختمان کانون زبان فارسی، که یکی از انگیزه های احداث آن تجلیل و تکریم مقام علم و عالم است، برگزار می نماید…
با شادباش این روز خجسته به استاد عالی قدر جناب آقای دکتر منوچهر ستوده از درگاه حضرت احدیّت مسألت دارد که ایشان را همواره در کنف حمایت و عنایت خود از آلام و اسقام روزگار مصون و جامعۀ فرهنگی ایران را سال های سال از فیوضات علمی این وجود ذیجود بهره مند فرماید.»
بخش پایانی مراسم، سخنرانی دکتر ستوده بود که پیرامون اهمیت نگهداری و ماندگار کردن زبان فارسی چند دقیقه با حاضران سخن گفت. استاد ستوده با یادکرد نام استادش، فاطمه سیّاح، و با ذکر خاطره ای از دوران تحصیل خود، به انتقاد از افراد و مؤسساتی پرداخت که ناآگاهانه با ساختن واژه های جعلی و قوانین ناسازگار با زبان و قواعد فارسی سبب آسیب رسیدن به این زبان می شوند. ستوده گفت: «ادبیات ایران مانند کوه دماوند است و ادبیات سایر نقاط جهانْ تپه های اطراف آن. حفاظت این قلعه ادبی با ماست که در آن بنشیم و پاسداری از آن ادب کنیم. اما سیاست جهان خلاف میل ما قدم برمی دارد. ملا فیروز نامی را می‌سازد تا کتاب دروغین دساتیر را بسازد؛ ناظم الاطباء را می سازد تا کتاب فرنودسار را بسازد و واژه های جعلی را ثبت و ضبط کند؛ محمدحسین خلف تبریزی را به هند می برد تا واژه های جعلی را به کار گیرد.»
دکتر ستوده همچنین به انتقاد از فرهنگستان زبان و ادب فارسی پرداخت و گفت: «خود ما تیشه به دست گرفته و ریشۀ خود را می کَنیم. فرهنگستان دستور داده (ط) مؤلَف را به (ت) منقوط بدل کنیم. مؤسسه‌های انتشاراتی مشغول انجام این عمل هستند و غافلند از این که پدران ما برای (ت) منقوط اوستایی که با شدت زیاد تلفظ می شود (ط)، و برای (ت) منقوط بدون شدت (ت) را انتخاب کردند. ما اجازه نداریم بی علت و سببی (ط) را به (ت) بدل کنیم. بر ماست که چشم و گوش خود را باز کرده و از این مهلکه ها دوری کرده و با چنگ و دندان زبان فارسی را حفظ و به نسل بعد منتقل کنیم.»
اهداء لوح بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و تقسیم کیک تولد استاد ستوده پایان بخش مراسم صدمین سال روز تولد استاد ستوده بود.
هوشنگ دولت آبادی، محمدرضا شفیعی کدکنی، ژاله آموزگار، علی رواقی، علی‌اشرف صادقی، اکبر ایرانی، سید علی آل داود، و … از دیگر حاضران این مراسم بودند.
احسان اشراقیاحمد اقتداریاکبر ایرانیبنیاد موقوفات دکتر محمود افشارتیشه به دست گرفته و ریشه خود را می‌کَنیمجواد میرهاشمیخون است دلم برای ایرانژاله آموزگارسلیم نیساریعبدالرحمان عمادیعلی آل داودعلی رواقیعلی‌اشرف صادقیفرهنگستان زبان و ادب فارسیمحمدرضا شفیعی کدکنیمصطفی محقق دامادمنوچهر ستودههندهوشنگ دولت‌آبادی