کتاب دارای دیباچه‌ای کوتاه و چهار «مقالت» است بدین شرح:
مقالت اول «در کیفیت مرکبات عالم سفلی و معدنیات و غیر آن و علل معادن» در چهار فصل.
مقالت دوم «در جواهر که از جملۀ حجریات باشد و کیفیت حال معادن و خاصیت و منفعت و مضرت و قیمت هر یک و جلا دادن و آنچه مناسب این نوع باشد»: این مقاله با دربر گرفتن نزدیک به نیمی از حجم کتاب، به برشمردن خواص و مسائل مختلف مربوط به سنگ‌های گرانبها و نیمه‌گران‌بها اختصاص دارد.
در این مقاله علاوه بر موضوعات یاد شده در عنوان مقاله، مطالبی چون رنگهای مختلف، عیبها و چگونگی آزمایش اصالت برای هر گوهر (یاقوت، زمرد، الماس، لعل، فیروزه، بیجاده، مروارید، عقیق، لاجورد، دهنج، یشب …) یاد شده است.
مقالت سوم «در شرح فلزات سبعه» که می‌توان آن را به چهار بخش مجزا تقسیم کرد. عنوان مقاله در واقع با محتوای بخش دوم یعنی شرح فلزهای هفت‌گانه (طلا، نقره، نحاس (مس)، قلع، سرب، آهن، و خار صینی) متناسب است. «معمولات و ممزوجات» ساخته شده از فلز (آلیاژهای فلزی، مانند برنج) در بخش سوم این مقاله آمده‌اند.
مقالت چهارم در عِطرها»: در معرفت مشک، عنبر، عود، کافور، صندل، زعفران، زباد، لادن، مومیائی و خواص آنها، و ترکیب مثلث و کیفیت عمل آن.
عنوان، ساختار و محتوای سه مقالۀ نخست تنسوخ‌نامه برگرفته از جواهرنامۀ نظامی محمد بن ابی البرکات نیشابوری است. نصیرالدین هنگام رونویسی این اثر تنها بخش قابل توجهی از مطالب را حذف و برخی نکات ویرایشی را در عبارات باقی مانده اعمال کرده و در مواردی بس اندک نیز نکاتی، و از جمله چند حکایت را افزوده است. ابوالقاسم کاشانی نیز در عرایس الجواهر و نفایس الاطایب بخش قابل توجهی از جواهرنامۀ نظامی را کمابیش به همین روش نقل کرده است؛ اما این نقل قول‌ها پرشمارتر و بیشتر به عین عبارات بوده است و پیداست که بهره‌گیری ابوالقاسم کاشانی از جواهرنامۀ نظامی به واسطۀ تنسوخ‌نامۀ ایلخانی نبوده است.
مصطفى فرزند سیدی در سدۀ ۹ق تنسوخ‌نامۀ ایلخانی را با عنوان جواهرنامۀ مرادی به ترکی درآورده است.
مدرس رضوی نخستین بار در ۱۳۴۸ این کتاب را با از روی پنج نسخۀ معتبر با مقدمه، حواشی و تعلیقات مفصل و ارزشمند در تهران به چاپ رسانده است (چاپ دوم: تهران، ۱۳۶۳).
متن کامل این مقاله نوشته دکتر یونس کرامتی را اینجا بخوانید.