میراث مکتوب- دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در سفری به مشهد مقدس، ضمن شرکت در برخی جلسات علمی و فرهنگی، تفاهم‌نامه‌ای برای همکاری میان میراث مکتوب و کتابخانه آستان قدس رضوی به امضا رساند و از کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین (ع) نیز دیدار کرد. دکتر ایرانی در یادداشتی که در ادامه می‌خوانید به بیان برخی نکات ناظر به این فعالیت‌ها پرداخته است.
۱. خاطرات من از داستان سفارش و اخذ تصویر نسخه، از دهه هفتاد که به میدان توپ‌خانه می‌رفتم تا کاغذ عکاسی بخرم، بعد میکروفیلم را روی آن کاغذ چاپ کنند، خود سرِ دراز دارد. کم‌کم میکروفیلم به لوح فشرده (سی‌دی) تبدیل شد و در سال‌های اخیر هم از طریق ایمیل و تلگرام تصویر نسخه را پس از واریز وجه، برای‌مان می‌فرستند. عمری باشد در کتابی این خاطرات را خواهم نوشت.
از توفیقات میراث مکتوب، در این سال‌ها، گرفتن تصویر نسخ خطی از کتابخانه‌های داخل و خارج برای پژوهشگران و مصححان بوده که کمتر کسی به این موضوع و اهمیت آن، تاکنون اشاره کرده است.
یادش به‌خیر، زمانی یک محقق آلمانی رفته بود فلان کتابخانه و نسخه‌ای درخواست کرده بود. فوراً تصویرش را به او داده بودند. من یادداشتی نوشتم با عنوان “مرغ همسایه غازست”. یادداشت بی‌اثر نبود و راهگشا بود برای درخواست‌های بعدی. هر چیز به یکبار نوشتن می‌ارزد، مانند خواندن.
کتابخانه‌ها البته هر یک برای خود مقرراتی دارند و این مقررات تابع فهم مدیران آن کتابخانه‌هاست. اگر در جای خود منصوب شده باشند که اغلب چنین نیست و سنخ کار تحقیق و تصحیح را بدانند، طبعاً به تسهیل و دسترسی نسخ کمک می‌کنند و یاوری برای پژوهشگران خواهند بود، اما اگر درکی از موضوع نداشته باشند، به‌اصطلاح “اعمال قانون” می‌کنند و محقق را سر می‌دوانند و ناامید می‌سازند و دسترسی را محدود می‌کنند. حتی گاه کارهای مدیران قبلی را خطا می‌شمارند! تصاویر برخط شده را از خط خارج می‌کنند، از متقاضیِ نسخه، که اغلب دانشجویان کم‌بضاعتند، وجه مطالبه می‌کنند، تعهد کتبی می‌گیرند و … خلاصه مانع تحقق منویات واقف مرحوم می‌شوند، که تسهیل دسترسی به اهل علم را توصیه کرده بوده است.
خوشبختانه امضای تفاهمنامه با مدیر خوش‌فکر کتابخانه آستان قدس رضوی راه را برای دسترسی بهتر به تصاویر نسخ خطی و همکاری‌های علمی هموارتر خواهد کرد. امیدواریم دیگر کتابخانه‌ها هم دست یاری میراث مکتوب را بفشارند و از همکاری متقابل استقبال کنند.
۲. دیدار از کتابخانه تخصصی حضرت امیرالمؤمنین(ع) و فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها) از برکات این سفر بود.
جناب محمد مجتهدی مؤسس این کتابخانۀ بی‌نظیر است. کتابخانه‌ای غیردولتی است که بانی آن توانسته با همتی والا، عشقی وافر و تلاشی مستمر، ادای دینی به ساحت اقدس حضرت امیرمؤمنان علیه‌السلام کند. دکتر مهدی مجتهدی فرزند برومند جناب محمد مجتهدی، عضو هیأت علمی گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشگری فعال است و مقالات محققانه‌ای نوشته و راهی پیش گرفته که در آینده این کتابخانه عظیم را به پژوهشکده‌ای خوش‌نام تبدیل خواهد کرد.
کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین، در این ۲۲ سال که از تأسیس آن می‌گذرد، بیش از ۲۳ هزار جلد کتاب درباره امام علی(ع) و حدود ۴ هزار جلد کتاب درباره حضرت زهرا(س) را گردآوری و به صورت قفسه باز در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.
تصویر بسیاری از نسخه‌های خطی، رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دانشگاهی، اغلب مجله‌ها و مقاله‌های منتشر شده درباره امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، در این کتابخانه گردآوری شده و برای محققان، سهل‌الوصول است و قابل استفاده.
علاوه بر کتاب‌های فارسی، عربی و انگلیسی، آثار مربوط به امام علی(ع) به بیش از ۴۰ زبان دیگر را نیز می‌توان در این کتابخانه مشاهده کرد.
بی مزد بود و مِنَّت هر خدمتی که کردم
یا رب مباد کس را مخدومِ بی عنایت
البته جناب مجتهدی، با این کار بزرگ، مزد خود را از مولی‌الموحدین گرفته و بسی نیکبخت خواهد بود به داشتن چنین گنجینه فاخر کم‌نظیر.
دوام توفیقات الهی را برای این پدر خدوم و فرزند خلف او، از خدای متعال خواستارم.