میراث مکتوب- «بُستانُ العارفين و تُحفَةُ المُريدين»، نوشتۀ فقیه ابونصر احمد بن خیر (احتمالاً سدۀ پنجم)، از متون منثورِ عرفانی در زبان فارسی که با تصحیح تهمینه عطائی کچویی در انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.
بستان العارفين متعلّق به شاخه‌ای از متون صوفیّه است که در آنها داستان‌های صوفیان و پارسایان تدوین شده است و به سبب اشتمال بر گزارش‌هايی از احوال و اقوال پیشگامان تصوّف اهمّيتی ويژه دارد. برای نمونه، این کتاب بیش از صد حکایت مشترک با تذکرة الاولیاء عطّار دارد و کهن‌ترین روایت چهل و هشت حکایت از تذکرة الاولیاء در آن موجود است. مصحّح در مقدّمه پس از معرّفی کتاب و ساختار آن، از منابع احتمالی کتاب، متون هم‌عصر یا پس از آن، و ارزش‌های گوناگون بستان سخن گفته است. سپس به مباحث دیگری چون بررسی ویژگی‌های زبانی، شگردهای ادبی و صنایع هنری، معرّفی نسخه‌های خطّی و در نهایت سنجش نسخه‌ها و روش تصحیح آن پرداخته است. تصحیح انتقادی متن بر مبنای پنج نسخۀ شناخته شده از کتاب صورت گرفته است و در مواضعی که همۀ نسخ نادرست بوده است و یا عبارت به سبب تفاوت عمدۀ نسخه‌ها ابهام داشته، متن با توجّه به منابع جنبی تصحیح شده است.
بستان العارفين و تحفة المريدين بيست و پنج باب دارد. باب اوّل تا دهم، شرح کوتاهی از مبانی نظری تصوّف و مطالبی است که طالبان تصوّف باید از آن آگاه باشند. باب یازدهم تا بیستم شرح کرامات، حکایات و اقوال ده تن از زاهدان و صوفيان را شامل می‌شود. مولّف، در هریک از این باب‌ها یکی از مشایخ صوفیه را به‌اختصار معرّفی می‌کند و سپس حکایاتی از او نقل می‌کند. باب بیست و یکم تا باب بیست و سوم شامل بعضی اذکار و اوراد و فضیلت آنهاست. باب بیست و چهارم شرح روایتی از امام جعفر صادق (ع) در باب «اختیارات ایّام» است و درحقیقت تلفیقی از باورهای کهن ایرانیان و اندیشه‌های مسلمانان است. موضوع باب بیست و پنجم گرفتگی ماه و فتنه‌هایی است که در پی آن در طول سال به وجود می‌آید. عناوين باب‌هاي کتاب عبارت است از:
باب اوّل: در فضیلت توحید آفریدگار، عزّ و علا؛
باب دوم: در معرفت و شناخت خدا، عزّ اسمه؛
باب سوم: در معرفت احوال زهّاد و عبّاد؛
باب چهارم: در ذکر ابدالان و صفات ایشان؛
باب پنجم: در تـصوّف و صفات صوفیان؛
باب ششم: در خوف و خشیت از خدای، تعالی؛
باب هفتم: در ذکر گریستن از خوف خدا؛
باب هشتم: در ذکر مرگ و احوال آن؛
باب نهم: در ذکر دنیا و حالات آن؛
باب دهم: در فضایل قرآن خواندن و ثواب خوانندۀ آن؛
باب یازهم: در ذکر کرامات حسن بصری، رحمه اللّه؛
باب دوازهم: در ذکر کرامات سفیان ثوری، رحمه اللّه؛
باب سیزدهم: در ذکر کرامات امام اعظم ابوحنیفۀ کوفی، رحمه اللّه؛
باب چهاردهم: در ذکر کرامات مالک دینار، رحمه اللّه؛
باب پازدهم: در ذکر کرامات ابراهیم ادهم، رحمه اللّه؛
باب شانزدهم: در ذکر کرامات استاد حبیب عجمی؛
باب هفدهم: در ذکر حکایات و ذکر کرامات ذاالنّون مصری؛
باب هجدهم: در ذکر حکایات و کرامات ابوبکر شبلی، رحمه اللّه؛
باب نوزدهم: در حکایات و کرامات بایزید بسطامی، رحمه اللّه؛
باب بیستم: در حکایات و ذکر کرامات رابعۀ عدویه، رحمها اللّه؛
باب بیست و یکم: در فضایل سبحان اللّه؛
باب بیست و دوم: در فضایل لاحول و لا قوّة إِلّا باللّه العلیِّ العظیم؛
باب بیست و سوم: در فضایل صلوات بر رسول اللّه، صلوات الرّحمن علیه؛
باب بیست و چهارم در اختیارات ایّام و نام‌های ایشان؛
باب بیست و پنجم: در ذکر احکام کسوف ماه که در هریک ماه از ماه‌های سال واقع شود.
در تعلیقات کتاب، مصحح کوشیده است با استفاده از منابع کهن و یا متون هم‌عصر، ابهامات را متن برطرف و دشواری‌های آن را بگشاید. از این رو، بیشتر کسانی که نامشان در کتاب آمده است شناسایی، و واژه‌ها، عبارت‌‌ها و ختار‌های نحوی غریب و دشوار توضیح داده شده‌اند.
در پایان کتاب، فهرست‌های گوناگونی برای سهولت کار پژوهشگران تنظیم شده است، از آن جمله است: آیات، احادیث، سخنان بزرگان، داستان‌ها، خواب‌ها (رؤیاها)، آیین‌ها و باورها، اشعار، مثل‌ها و سخنان مثل‌واره، اصطلاحات، فرهنگ‌نامۀ واژه‌ها و عبارات فارسی- عربی، مفردات و ترکیبات و تعبیراتِ مشکول در نسخۀ اساس، و لغات، ترکیبات و تعبیرات.
بُستانُ العارفين و تُحفَةُ المُريدين، نوشتۀ ابونصر احمد بن خیر، با مقدّمه، تصحیح و تعلیقات تهمینه عطائی کچوئی، در ۹۰۵ صفحه (مقدّمه: صد و چهل و شش صفحه + متن و توضیحات: ۷۵۹ ص) و با قیمت ۸۰۰ هزار تومان در انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است. علاقه‌مندان برای خرید و دریافت این کتاب با کتاب‌‌فروشی فرهنگستان با شمارۀ ۸۸۶۴۲۴۹۷ یا شمارۀ همراه ۰۹۱۲۶۹۴۷۱۴۴ (آقای عفیفی) تماس بگیرند.
منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی