میراث مکتوب – ترکیب پربسامدترین روش واژهسازی در زبان فارسی است؛ چنانکه در بیش از هفتاد درصد از واژههای مصوّبِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی از فرایندهای ترکیبی استفاده شده است.
بسامد فرایندهای ترکیبی در واژهسازیِ غیرعالمانه از این نیز بیشتر است. بنابراین، ضرورت دارد که این روش واژهسازی بهتفصیل و به نحوی که برای همۀ علاقهمندان مفید و کارآمد باشد، بررسی شود.
مراد از ترکیب فرایندی است که از رهگذر آن دست کم دو واژه به هم میپیوندند و یک واژۀ مرکّب میسازند. هر واژۀ مرکّب یک واحد مستقل واژگانی است و با گروههای نحوی تفاوت دارد. ترکیب سادهترین یا دستکم اقتصادیترین روش برای واژهسازی به شمار میرود و هر زبانی در ترکیب واژهها از قواعد خاصی بهره میبرد که مختصّ همان زبان است. در فارسی میتوان از این فرایند برای ساختن همۀ مقولههای واژگانی سود جُست: اسم مرکّب، صفت مرکّب، قید مرکّب، فعل مرکّب، حرف اضافۀ مرکّب، حرف ربط مرکّب.
در مجموعۀ حاضر که حاصل گردآوری مقالات نگارندۀ کتاب است که پیشتر در قالب هفت مقاله در مجلۀ نامۀ فرهنگستان به چاپ رسیده بود، واژههای مرکّب بر اساس سه معیار طبقهبندی شدهاند: ساختار، مقوله، روابط نحوی ـ معنایی میان واژههای سازنده. دو بخش دیگر که علاوه بر مقالات مذکور به این مجموعه افزوده شده است عبارتاند از «پیشایندهای مکانی ـ زمانی» و «عددوارهها». فهرست مطالب مندرج در این مجموعه بدین شرح است: پیشگفتار؛ ترکیب چیست؟ طبقهبندی واژههای مرکّب برحسب ساختار دستوری؛ ساختارهای دارای وند ترکیبساز؛ ترکیبهای عطفی؛ پیشایندهای مکانی ـ زمانی؛ ساختارهای دارای عددواره. منابع و نمایۀ مثالها بخشهای پایانی این مجموعه را تشکیل میدهد.
کتاب ترکیب در زبان فارسی نوشتۀ دکتر علاءالدین طباطبائی، عضو وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که انتشارات فرهنگستان آن را در 125 صفحه و به بهای 100000 ریال منتشر کرده است.
منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی