ترجمۀ بوسنیایی «مخزن الاسرار» رونمایی شد

در ابتدای این برنامه، عدنان بوسولاجیچ رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه سارایوو، همکاری میان کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سارایوو و رایزنی فرهنگی ایران را قابل تقدیر دانست و ابراز امیدواری کرد این همکاری‌ها تداوم یابد.

 ابوذر ابراهیمی‌ترکمان سفیر ایران در بوسنی و هرزگوین، ضمن معرفی حکیم نظامی و پنج گنج او، مخزن الاسرار را اثری تعلیمی و اخلاقی معرفی کرد که راه چگونه زیستن را می‌نمایاند.

وی حکمت موجود در آثار حکمای فارسی گوی از نظامی گنجوی تا مولانا را هم ریشه و در مسیر تعالی انسان برشمرد.

سفیر جمهوری اسلامی ایران با استناد به ابیات موجود در آثار نظامی، وی را شاعری ایرانی و از مفاخر بی بدیل ادبیات کشورمان برشمرد.

همچنین، عزالدین شیکالو ناشر کتاب «مخزن الاسرار» ضمن ابراز خرسندی بابت همکاری در انتشار آثار ادبی زبان و ادبیات فارسی از جمله بوستان و گلستان سعدی و مخزن الاسرار حکیم نظامی، همکاری با رایزنی فرهنگی سفارت کشورمان را بسیار پر ثمر عنوان کرد و آمادگی خود برای همکاری و سرمایه گذاری در انتشار سایر آثار مرتبط با زبان و ادبیات فارسی را اعلام داشت.

ارائه دیدگاه‌های تقی پورنامداریان درباره ادبیات فارسی 

فیلم سخنرانی تقی پورنامداریان استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی کشورمان و مصحح کتاب مخزن الاسرار حکیم نظامی که به این مناسبت تهیه شده بود، برای حاضران نمایش داده شد.

وی در این فیلم ضمن معرفی اثر و تاکید بر دانش ادبی و زبانی نامیر کاراحلیلویچ برای ترجمه آن، ابراز امیدواری کرد که بتوانند تصحیح سایر آثار حکیم نظامی را نیز به پایان رسانند و این آثار در بوسنی و هرزگوین به همت رایزنی فرهنگی سفارت کشورمان منتشر شود.

در بخش بعدی، اساتیدی از گروه‌های مختلف رشته شرق شناسی دانشگاه سارایوو به معرفی و نقد این اثر پرداختند. خانم آلنا چاتوویچ از گروه زبان ترکی، منیر موییچ از گروه زبان عربی و منیر درکیچ و نامیر کاراحلیلویچ از گروه زبان فارسی سخنرانی کردند و مدیریت جلسه را احمد زلجیچ رئیس دپارتمان زبان های شرقی دانشگاه سارایوو بر عهده داشت.

آلِنا چاتویچ از گروه زبان و ادبیات ترکی ابراز داشت: آثار نظامی گنجوی تأثیر بسیار بزرگی بر نویسندگان عثمانی و ترک داشته‌اند؛ نویسندگانی که نظیره‌هایی به پیروی از «مخزن‌الاسرار» نوشته‌اند. همه این آثار در فضایی سلوکی و صوفیانه نگاشته شده‌اند. مایلم به اثر همنامِ شاعر بوسنیایی ما، ضیائی موستاری، یعنی «مخزن‌الاسرار» اشاره کنم. این اثر را ضیائی در سال ۱۵۷۱ نوشته است، که خود نشان از اثرگذاری نظامی گنجوی در بوسنی و هرزگوین دارد.

وی تأکید کرد: این اثر شباهت بسیار زیادی به کار نظامی دارد. پس از مقدمه‌ای که به ستایش خداوند و مدح سلطان سلیم دوم اختصاص یافته، به ۲۰ باب می‌رسیم؛ درست همان تعداد که نظامی در «مخزن‌الاسرار» دارد. این دو اثر از نظر محتوا کاملاً یکسان نیستند، اما اصول بنیادین آن‌ها در حد زیادی با یکدیگر مطابقت دارد.

آلِنا چاتویچ افزود: مخزن الاسرار بر ادبیات کلاسیک عثمانی در بوسنی و هرزگوین تأثیر گذاشته و بر نویسندگان عثمانی و ترک نیز اثرگذار بوده است، زیرا آنان به کار نظامی ارجاع داده‌اند. خوشبختانه ما امروز در بوسنی این ترجمه‌ی ارزشمند را به زبان بوسنیایی در اختیار داریم. هر کسی که تجربه‌ی ترجمه‌ی شعر کلاسیک را داشته باشد، می‌داند که چه کار دشوار و بزرگی است.

سپس، مُنیر مُوییچ از گروه زبان و ادبیات عربی به معرفی اثر پرداخت و بیان داشت: مدت‌هاست که همکار و دوست خود، نامیر کاراحلیلویچ، را می‌شناسم. به‌خوبی با تلاش پیوسته او برای یافتن بهترین بیان و کمال‌گرایی‌اش آشنا هستم. مترجم حتی در یک مورد هم به «قافیه‌های بی‌معنا» پناه نبرده است. کاملاً روشن است که پروفسور نامیر در قافیه از راه‌حل‌های صرفاً صوری استفاده نکرده و هرگز صدا را بر معنا مقدم نداشته است. تمام کلماتی که در قافیه آمده‌اند، با سیاق معناییِ متن سازگارند.

وی خاطرنشان کرد: مترجم هر بیت را در قالب دوازده هجایی ساخته و ناگزیر بوده نحو جمله را نیز با این قالب هماهنگ کند، بدون آنکه به معنا آسیب بزند.

منیر درکیچ رئیس کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سارایوو سخنران بعدی بود که چنین بیان داشت: ویژگی بنیادی ادبیات کلاسیک فارسی، ماهیت بین‌المللی و حتی جهانی آن است؛ به‌ویژه در دوره‌ی کلاسیک. بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان نه تنها از سنت‌های خود بهره می‌بردند، بلکه از سنت‌های پیشااسلامی فارسی و سنت‌های دیگر زبان‌هایی که برای آن‌ها قابل دسترس بود استفاده می‌کردند.

وی تصریح کرد: این اثر نیز گواه همین امر است. نظامی از آموخته‌های گسترده خود در این سنت بهره گرفته و یکی از دانشورترین و چندساحتی‌ترین شاعران دوره کلاسیک است؛ کسی که بیش از دیگران از دستاوردهای متنوع فرهنگی استفاده کرده است.نکته دیگر اینکه، آثار برجسته ادبیات کلاسیک فارسی محدود به جهان فارسی‌زبان نمانده‌اند. آثار نظامی بر نویسندگان امپراتوری عثمانی تأثیر گذاشته، بر شبه‌قاره هند اثرگذار بوده، به زبان‌های اروپایی ترجمه شده و بر شاعران و نویسندگان غربی نیز تأثیر نهاده‌اند.

منیر درکیچ یادآور شد: نظامی با بهره‌گیری از دستاوردهای پیشینیان، نشان می‌دهد که ادبیات کلاسیک فارسی چگونه تداوم سنت را حفظ کرده است. دو یا سه اثر از «پنج گنج» او بازنویسی و گسترش روایت‌هایی است که فردوسی، شاعر بزرگ حماسه‌سرای فارسی، در شاهنامه آورده است. نظامی «اسکندرنامه» و «خسرو و شیرین» را دقیقاً با گسترش همان روایت‌ها سروده است؛ روایت‌هایی که فردوسی بدان‌ها اشاره کرده ولی نظامی آن‌ها را به‌طرزی چشمگیر بسط داده است.

نامیر کارا حلیلویچ مترجم اثر، گفت: تصحیح صورت گرفته  بر مخزن الاسرار توسط پورنامداریان و موسوی، جدیدترین و تا امروز بهترین نسخه انتقادی آن بوده است که ترجمه اخیر بر آن مبنا انجام شده است. پورنامداریان و موسوی پدیدآورندگان این نسخه بر اساس معتبرترین نسخه‌های خطی موجود، متنی به دست داده‌اند که اگر نه کاملاً مطابق نسخه‌ی مؤلف، دست‌کم نزدیک‌ترین نسخه به آن است؛ یعنی نسخه‌ای که شاعر خود نوشته یا دیکته کرده است.

وی تأکید کرد: در این نسخه انتقادی، بسیاری از مواضع دشوار متن حل شده و خطاهای فراوانی که در چاپ‌های پیشین دیده می‌شد، اصلاح شده است. علاوه بر این، موسوی و پورنامداریان شرح ارزشمندی نیز بر اثر نوشته‌اند؛ شرح و تفسیری که بدون آن ترجمه چنین اثری، بسیار دشوار، اگر نگوییم ناممکن، می‌بود.

در این مراسم، تقدیرنامه‌های صادر شده از سوی سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان به نامیر کاراحلیلویچ مترجم اثر و عزالدین شیکالو ناشر این کتاب به پاس سال‌ها تلاش در امر حفظ و گسترش زبان و ادبیات فارسی در کشور بوسنی و هرزگوین اهداء شد.

شایان ذکر است، «مخزن الاسرار» نخستین اثری از حکیم نظامی است که به صورت کامل و از زبان فارسی به صورت منظوم به زبان‌های حوزه بالکان ترجمه و منتشر می‌شود. ترجمه این اثر از روی نسخه تصحیح شده توسط پورنامداریان و موسوی انجام شده است.

انتشار این اثر با همکاری رایزنی فرهنگی ایران در بوسنی و هرزگوین، انتشارات دوبراکنیگا و در قالب طرح تاپ مرکز ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی انجام شده است.

«مخزن الاسرار» نخستین اثری از حکیم نظامی است که بصورت کامل و از زبان فارسی به صورت منظوم به زبان‌های حوزه بالکان ترجمه و منتشر می‌شود. ترجمه این اثر از روی نسخه تصحیح شده توسط پورنامداریان و موسوی انجام شده است.

منبع: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی