میراث مکتوب- تذکرۀ عیسی ضیایی اردبیلی، شرح حال و نمونۀ اشعار بیش از یکصد شاعر قرون سیزدهم و چهاردهم قمری است که نسخۀ خطی منحصر به فرد آن با شمارۀ 8135 در 726 صفحه در قطع رحلی در دانشکدۀ نسخ خطی آذربایجان محفوظ است.
مصحح پس از دسترسی به فایل این نسخه، 26 نفر از شاعران اردبیلی و 11 نفر از شاعران غیر اردبیلی را که مدتی از عمر خود را در شهر اردبیل سپری نموده‌اند، جدا کرده و اشعار و احوال آنان را در اثر حاضر آورده است.
تذکرۀ عیسی ضیایی اردبیلی (بخش اردبیل) به دلیل دارا بودن مطالبی از قبیل: معرفی ۳۷ شاعر قرون سیزدهم و چهاردهم و آمدن گزیدۀ اشعار آنها برای اولین بار در این اثر از جمله دیوانۀ اردبیلی، باقی اردبیلی، جگرچی اردبیلی، علی‌اکبر عطار اردبیلی، محمدباقر تُرک اردبیلی، شمس عطار اردبیلی، میرزا تقی حکیم‌باشی اردبیلی، ساغر اردبیلی، مجرم اردبیلی و …، آمدن اطلاعات تاریخی و ادبی شاعران دورۀ قاجار اردبیل، بیان کردن خصوصیات رفتاری و کرداری شاعران، بازگو نمودن مشاغل و حرفۀ اکثر شاعران دورۀ قاجار اردبیل، آمدن علت فوت تعدادی از شاعران و … از اهمیت به سزایی برخوردار است و همین موارد باعث شده است که این اثر ارزشمند به عنوان یکی از مهمترین مراجع ادبی اردبیل در دوره قاجار محسوب گردد.
عیسی ضیایی، فرزند حاجی محمدرحیم صرّاف در سال 1269 قمری، یعنی در سال 1229 شمسی (1850 م) در خانواده‌ای متمول در اردبیلی متولد شد. وی تحصیلات خود را در شهر زادگاهش سپری کرد و در علم شطرنج به مهارت دست یافت. وی پس از وفات پدر دچار فقر شد و به برای کسب و کار به گیلان مهاجرت کرد. وی همچنین از قریحۀ شعری بالایی برخوردار بود.
عیسی ضیایی تذکره خود را به احتمال بسیار در بین سال‌های 1300 و 1303 قمری به رشتۀ تحریر در آورده است. اشعار بر جای مانده از عیسی ضیایی در تذکره، نشانگر این است که وی دیوان اشعاری نیز در قوالب شعری مختلف داشته است. در تذکرۀ ضیایی، هجده شعر از او ثبت شده که دوازده مورد آن شعر فارسی و شش مورد آن شعر ترکی است و از این تعداد پنج شعر در قالب قصیده و سیزده مورد در قالب شعری غزل سروده شده‌اند.
