میراث مکتوب – این کتاب بر آن نیست تا بر گذشته و بر گستردگی فتوحات هخامنشیان ببالد، بلکه بر آن است تا بنمایاند با شکلگیری نخستین دودمان، مادها و پس آنگاه هخامنشیان، یونانیها، اشکانیان، ساسانیان و پس از آن فروپاشی فراگستر، دودمانهای حکومتگر دیگری که برآمدند، چگونه دیوانسالاری در ایران شکل گرفت و با آن گستردگی چندین سدهای چه راهکارهایی را به کار بست و چه آثاری را در این زمینه عرضه کرد. در این اثر، به منابع کهن مینگریم بهویژه به سنگ نوشتهها و به ناگزیر نیز نگاهی کوتاه به اوضاع اجتماعی و سیاسی هر دوره میافکنیم، زیرا باور داریم دیوانسالاری راهکاری است استوار بر روابط و طبقات اجتماعی که حکمرانان میکوشند حکومت خود را بر خواستارهای فرهنگی و اقتصادی سرزمینهای خود، پیش ببرند…
همه حاکمیتها، حتی آنان که برخوردار از سلطه سنتی و یا حتی کاریزمایی و یا قانونیاند، نمیتوانند بینیاز از سامانه دیوانسالاری باشند. در واقع دیوانسالاری همگی کاستیها و رهبری و شهریاری را میپوشاند و در نبود این دو، سازمان را سرانجام میبخشد. دیوانسالار آرمانی، با داشتن آگاهیهای راهبری بالا و فرمانبری از فرادستان، باید در اجرای قوانین بکوشد و دستورهای مقامات بالا را انجام دهد. بنگریم به گذشته تاریخی ایرانزمین، این بار نه به دیوانسالاران که جز در اندک نمونههایی، همیشه تاریخ را وزیران و دیوانیان بودهاند که سررشتهها را فرا چنگ داشتهاند و با توانمندیشان در رتقوفتق امور، پادشاهی را برافراشتهاند و آنگاه که بیتدبیری زمام دیوانی را به دست میگرفت، پادشاهی به مذلت گرفتار میشد.
مؤلف در بخشی از کتاب به آثار مهم و با ارزش از جمله سیرالملوک یا سیاست نامه پرداخته و در این زمینه بیان کرده است: «سخن گفتن از دیوانسالاری در ایرانزمین بدون نام بردن از خواجه بزرگ حسن نظامالملک کاری است نابسنده، زیرا او را بهراستی میتوان بزرگترین نظریهپرداز مدیریت دیوانسالاری در سده پنجم ایرانزمین دانست. او بزرگمردی بود که نتیجه بیست و هشت سال و هفت ماه مدیریتش را بر سرزمین بزرگ و گسترده در کتاب «سیاستنامه» تدوین کرد. این گفته درباره او بس که با مدیریت او بود که آلبارسلان و ملکشاه توانستند بر سرزمین بزرگ پادشاهی کنند و بهراستی با ادعای درست او بود که آن دولت با دوات او دوام داشت.»
مؤلف در این اثر به منابع کهن می نگرد، به ویژه به سنگ نوشته ها و به ناگزیز نیز نگاهی کوتاه به اوضاع اجتماعی و سیاسی هر دوره می افکند بر این باور که دیوانسالاری راهکاری است استوار بر روابط و طبقات اجتماعی که حکمرانان می کوشند حکومت خود را بر خواستارهای فرهنگی و اقتصادی سرزمین های خود پیش ببرند.
همچنین در هر فصل کوشیده تا بر دیوانسالاری تکیه کند و بررسی علمی از دیوانسالاری و شیوه های مدیریتشان داشته باشد.
جنیدی جعفری، محمود، نظام های دیوانی در ایران: از دوران باستان تا سده های میانه، تهران، درنویسا، 200 صفحه، شمارگان: 1000 نسخه، قطع: وزیری، بها: قیمت: 150000 ریال، 1394.