میراث مکتوب – «می‌گویند تاریخ را فاتحان می‌نگارند.» پروفسور سی. کی. راجو، ریاضیدان هندی، مقدمۀ کتابش را با عنوان آیا علم ریشه در غرب دارد؟ با این جمله آغاز می‌کند و معتقد است که تقریباً تمامی متخصصان دپارتمانهای تاریخ علم در دانشگاههای دنیا تحت تأثیر توطئهای امپریالیستی هستند و تاریخ حقیقی علم را وارونه جلوه میدهند.
این کتاب که اخیراً از سوی مرکز مطالعات و همکاری‌های علمی بین‌المللی در تهران ترجمه و منتشر شده است، حاوی نکاتی انقلابی و ریشه‌ای در تاریخ‌نگاری علم از دوران باستان تا به امروز است. نویسنده در این کتاب 90 صفحه‌ای قصد دارد روایت رسمی از تاریخ علم یونان، اسلام و انقلاب علمی قرن 17 را به‌تمام‌معنا واژگون کند. وی چنان استدلال‌های خود را دندان‌شکن و قوی می‌انگارد که گویی از دید تمامی مورخان و پژوهشگران این حوزه احتمالاً به دلیل انگیزه‌های امپریالیستی پنهان مانده‌اند. شاید این کتاب مانند بسیاری از نوشتههای کمارزش این‌چنینی، از سوی جامعۀ دانشگاهی رشتۀ تاریخ علم به‌راحتی کنار گذاشته شود. زیرا اگر پژوهشگران بخواهند برای تک‌تک این جزوه‌ها پاسخ‌نامه بنویسند، باید وقت زیادی را بی‌دلیل هدر دهند. اما این کتاب به دو دلیل با دیگر آثار مشابهش فرق دارد و همین نکته شاید پرداختن به آن را موجه سازد: اول اینکه نویسنده از داخل فضای دانشگاهی سر برآورده است. البته نه از رشتۀ تاریخ علم یا حتی تاریخ، بلکه از رشتههای فیزیک و ریاضیات و در آن رشته‌ها نامی به هم زده است. ولی آیا موفقیت در یک‌رشتۀ دانشگاهی به معنای حجیت در دیگر رشتههای دانشگاهی نیز خواهد بود؟ آیا یک ریاضیدان می‌تواند بدون داشتن ابزارهای معرفتی و تخصصی لازم وارد رشتۀ تخصصی دیگری مانند تاریخ علم شود؟ دوم اینکه سخنرانی‌ها و جزوات او متأسفانه موردتوجه بعضی از اهل علم و دانش در سرزمین ما نیز قرارگرفته و محافل علمی کشورمان بارها از او برای ایراد سخنرانی دعوت کرده‌اند. برای مثال نشست علمی «ریاضیات و دین» با سخنرانی پروفسور راجو که با مساعدت مرکز همکاری‌های بین‌المللی علمی وابسته به وزارت علوم و به همراه رئیس این مرکز در دانشگاه ادیان و مذاهب حضور یافته بود، در اسفندماه 1389 برگزار شد. وی سخنرانیهایی در دانشگاه شهید چمران، مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک مراغه، نخستين كنگرۀ علوم انسانی اسلامی و مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران داشته است.
متن کامل این مقاله نوشتۀ امیرمحمد گمینی که در تازه ترین شمارۀ دوفصلنامۀ میراث علمی اسلام و ایران (دوفصلنامـۀ تاریـخ علوم و فناوری دورۀ اسلامی سال سوم، شمـارۀ دوم، پاییز و زمستان 1393 شمارۀ پیاپی: 6) منتشر شده است اینجا بخوانید.