میراث مکتوب- نشست «ما و میراث فکری سهروردی» به همت گروه فلسفه خانه اندیشمندان علوم انسانی، روز سه شنبه ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. سعید انواری و حسن سیدعرب سخنرانان این نشست بودند و دبیری این نشست را هم مالک شجاعی جشوقانی بر عهده داشت.
در ابتدای جلسه دبیر نشست راجع به روند «سلسه نشست‌های وضعیت تفکر در ایران معاصر» که به همت گروه فلسفه خانه اندیشمندان برگزار می‌شود توضیحاتی ارائه داد و در باب سابقه‌ی سخنرانان این نشست در بحث سهرودی نکاتی را افزود.
حسن سیدعرب، عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی، در ابتدا توضیح داد: تأثیر و تأثر و جایگاه فلسفهٔ اشراق را می‌شود در سه اقلیم قومی و جغرافیاییِ شبه‌قاره، جهان عرب و غرب تقسیم‌بندی کرد.
او در باب جهان عرب و تأثیر سهرودی در این بخش اظهار کرد: محمدعلی ابوریان در مصر اولین کسی بود که در جهان عرب از سهروردی سخن به میان آورده است که کمترین عنصر عرب‌گرایی در آن به چشم می‌خورد؛ زیرا دیگر سهرودی‌پژوهان در جهان عرب کمتر به ایرانی بودن او اشاره دارند و بیشتر سهروردی را اهل حلب می‌خوانند.
سیدعرب همچنین به دیگر متفکران جهان عرب که در باب سهروردی نوشته‌اند به تفصیل پرداخت و اذعان کرد: کتاب «مقامات الصوفیه» گاهی به اشتباه «حکمت التصوف» عنوان شده که باید از این خطا حذر کرد. او همچنن به شرح کتاب اشعار سهروردی توسط متفکران جهان عرب اشاره کرد.
این پژوهشگر فلسفه اشراق همچنین راجع به جایگاه سهروردی در شبه قاره گفت: در این حوزه رویکردی جدی به سهروردی معطوف شده که به جهت آشنایی با قطب‌الدین شیرازی و همچنین جلال‌الدین دوانی بوده است. او در این باره نیز به طور تفصیلی به نظرات اندیشمندان شبه‌قاره در خصوص سهروردی توضیحاتی ارائه داد.
سیدعرب در باب جهان غرب و اندیشمندان آن تصریح کرد: بر خلاف باور عمومی ما که هانری کربن را آغازگر این عرصه می‌دانیم باید توجه کنیم که ابتدا برگ در هلند و سپس ورتن در آلمان از نخستین پژوهشگران این عرصه بودند. او همچنین توصیه کرد: با توجه به اینکه ورتن آشنایی نزدیکی با هوسرل داشته می‌توان به جستجوی رگه‌های اندیشه سهروردی در آثار هوسرل نیز پرداخت.
او همچنین اظهار کرد: نگاه غربیان به سهروردی بیشتر عرفانی و نوافلاطونی است و کمتر به عنوان فیلسوف به معنای رایج از او نام برده می‌شود. او همچنین به کشورهای آلمان، اسپانیا و فرانسه که بیشترین سهم در حوزه تالیف و ترجمه سهروردی را دارند اشاره کرد و راجع به انقلاب روحی هانری کربن پس از آشنایی با سهروردی نیز نکاتی را خاطر نشان کرد.
در ادامه این نشست، سعید انواری، عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، در ابتدا به انواع نگاه‌هایی که به شخصیت سهروردی می‌شود پرداخت و گفت: هر سه نگاه عارف، نو افلاطونی و منطقی می‌تواند صحیح باشد ولی باید جستوجو کرد و به دنبال نگاه اصلح رفت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه همچنین راجع به نام‌گذاری فلسفه اسلامی از بعد از آشنایی ایرانیان با فلسفه و کتاب «سیر حکمت در اروپا» اثر فروغی توضیحاتی افزود و بیان کرد: فلسفه اسلامی آنچنان نیست که بر برهان صرف تکیه داشته باشد بلکه کشف و شهود از راه‌های دستیابی به حقیقت به شمار می‌رود و این نگاه در فلسفه سهروردی حتی شدت و قوت هم می‌گیرد. سعید انواری همچنین با طرح بخش‌هایی از متون سهروردی به این موضوع تاکید کرد و افزود: ما در سهروردی با فلسفۀ صرفاً استدلالی رو به رو نیستیم و به عبارتی فلسفه او را می‌توان ذوقی-بحثی عنوان کرد. لذا می‌شود به جای فلسفه اشراقی از حکمت اشراقی سخن به میان آورد.
این استاد فلسفه درباره حکمت اشراقی و تمایز آن با فلسفه اظهار کرد: شهود، یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در فلسفه و حکمت اسلامی است که با فلسفه به آن معنا که در سنت غربی وجود دارد تفاوت دارد. همچنین در حکمت، تأله دارای اهمیت است؛ و توجه به «عمل» در این باره مهم به شمار می‌رود؛ همانطور که سهروردی به باید و نبایدهایی اشاره می‌کند که برای تلطیف نفس ضروری است. رمزی بودن نیز از دیگر مولفه‌های حکمت است زیرا که در دیگر متون فلسفی هرگونه رمز راه نقد را به مخاطره می‌اندازد و این امکان را تا حدودی سلب می‌کند.
سعید انواری در آخر با یادآور شدن خوابی که سهروردی در رساله‌اش نقل می‌کند اشاره کرد: نزد سهروردی حکماً و فلاسفه حقیقی در اصل ابن‌سینا و فارابی و… نیستند بلکه امثال حلاج جایگاه بالاتر و برتری نسبت به مشائیان دارند. باید توجه داشت نقش حلاج برای سهروردی شبیه به نقش ابن عربی برای ملاصدار بود و تاثیرات زیادی از او پذیرفت.
منبع: ایبنا