میراث مکتوب- بزرگداشت میراث علمی و فرهنگی دکتر محمدتقی دانش‌پژوه از بزرگ‌ترین کتاب‌شناسان و نسخه‌شناس برجسته با حضور جمع زیادی از چهره‌های علمی و فرهنگی در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران برگزار شد.
دکتر رسول جعفریان، رئیس کتابخانۀ و مرکز اسناد دانشگاه تهران در این مراسم، در سخنانی با اشاره به این که کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران از زمان دکتر افشار که ریاست آن را به عهده گرفت، یک کتابخانۀ بزرگ و قطب کتابخانه‌های کشور شده است، گفت: باید علاوه بر مرحوم افشار به شخصیت ممتاز دیگری اشاره کنیم که در خلق این کتابخانه نقش داشته است و آن مرحوم استاد دانش‌پژوه است.
مرحوم دانش‌پژوه برای تآسیس این مرکز با ارزش زحمات زیادی کشید و حق ایشان است که به پاس سال‌ها مراسمی برای ایشان داشته باشیم. مرحوم دانش‌پژوه در بخش فهرست‌نویسی رکن رکین کتابخانۀ دانشگاه تهران است. به عبارتی دیگر ایشان اعتبار و آبروی فهرست‌نویسی ایران است.
پس از سخنان رسول جعفریان، پیام تصویری آیت‌الله جوادی آملی به این نشست قرائت شد که ایشان با اشاره به تلمذ از محضر مرحوم دانش‌پژوه در سال‌های ابتدایی دهه۳۰ از تسلط وی بر عربی، یونانی و حق‌شناسی مرحوم دانش‌پژوه در مواجهه با استادان و همکاران‌شان یاد کردند.
در ادامه سید علی عماد، ریاست کتابخانۀ مجلس گفت: کتابخانه مجلس مفتخر است که به پاس تمامی خدمات ارزشمند علمی استاد محمدتقی دانش‌پژوه در صیانت و نشر میراث علمی ایرانی و اسلامی در دو شماره مجموعه یادداشت‌ها و مکاتبات ایشان با شخصیت‌های علمی داخل و خارج و گفتارهای شخصیت‌های علمی پیرامون استاد دانش‌پژوه را منتشر کرده است.
وی سپس به قرائت پیام دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس به این نشست پرداخت.
در این پیام دکتر لاریجانی استاد دانش‌پژوه را دانشمندی ممتاز دانست که حق بزرگی بر جامعه علمی کشور دارد.
وی با اشاره به توانمندی ایشان در فهرست‌نویسی در این پیام گفت: نسخ خطی چندین کتابخانۀ خطی کشور توسط استاد دانش‌پژوه فهرست شده‌اند. ایشان شخصیتی است که افرادی همچون آیت‌الله‌العظمی نجفی مرعشی از استادان ایشان بوده‌اند و تربیت در دامن چنین استادانی تأثیر شگرفی بر شخصیت او داشته است.
لاریجانی تأکید کرد: خدمت پنجاه سالۀ استاد دانش‌پژوه در کتابخانۀ دانشگاه تهران، شخصیت کتاب‌شناسی از او بر جای گذاشت که با کارهای فاخر خود گرد و غبار را از چهرۀ فرهنگ این مرز و بوم سترد.
اکنون که کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران یاد این بزرگمرد را گرامی می‌دارد از تمامی تلاش‌هایی که در سطح کشور برای تقدیر از چنین چهره‌هایی انجام می‌شود، تقدیر می‌کنم.
مسعود راستی‌پور سخنران بعدی این مراسم بود که بخش‌هایی از نوشته‌های مرحوم ایرج افشار را درباره خدمات استاد مرحوم دانش‌پژوه در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران قرائت کرد.
دکتر افشار در این نوشته‌ها با اشاره به توانمندی‌های استاد دانش‌پژوه به سفر‌های او به نقاط مختلف کشور و جهان اشاره می‌کند و تأکید دارد که او با مشقت‌های فراوان رقمی نزدیک به صد هزار نسخه خطی را دیده و آن‌هایی را که شایستۀ معرفی بودند در کتاب‌ها و مقدمه‌های کتاب‌های خود شناسانده است.
دکتر محمد رحیمیان، معاون پژوهشی دانشگاه تهران هم در ادامه گفت: قبل از تلاش استاد دانش‌پژوه برای جمع‌آوری آثار دانشمندان ایرانی و اسلامی، بسیاری از این آثار به صورت پنهان به خارج از کشور برده می‌شد و به همین دلیل بهترین منابع در موزه‌ها و کتابخانه‌های اروپایی قرار داشت.
وی ادامه داد: استاد دانش‌پژوه از نخستین کسانی بود که با ایمان و تکیه بر همت خود برای استفاده از محققان در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران به جمع‌آوری و معرفی نسخ خطی اهتمام ورزید و به این وسیله بسیاری از آثار مهم کشور و مسلمانان را از خطر فراموشی نجات داد.
به گفته رحیمیان، فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و حتی کردی و ترکی از جمله تلاش‌های وی محسوب می‌شود.
رحیمیان تأکید کرد: ایشان بیش از۳۰۰ مقاله در نشریه‌های داخلی و خارجی منتشر کرد، هزاران نسخۀ خطی را مورد مطالعه قرار داد و بسیاری از متون فقهی و تاریخی و آثار صاحب‌نظران و متفکران را نیز ترجمه کرد.
معاون پژوهشی دانشگاه تهران به تهیه فهرست میکروفیلم‌های نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران توسط استاد دانش‌پژوه نیز اشاره کرد و گفت: او که پروردۀ دانش و حکمت در سرزمین کهنی بود که مهد دانش جهانی در گذشته محسوب می‌شد، ضمن آشنایی با علوم حوزه و علوم جدید خود را وقف معرفی فرهنگ گرانب‌های این مرز و بوم کرد.
در ادامۀ این نشست حجت‌الاسلام دکتر سیدمحمود مرعشی نجفی فرزند آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی و رئیس کتابخانه ایشان در سخنانی با اشاره به آشنایی دیرین خود با استاد دانش‌پژوه گفت: استاد دانش‌پژوه یکی از پیشگامان فهرست‌نگاری نسخ فارسی و عربی بود که بیشتر کتابخانه‌های جهان او را می‌شناختند.
وی افزود: استاد دانش‌پژوه از اکثر کتابخانه‌های جهان بازدید کرد و حتی به کتابخانه‌های چین هم سفر کرده بود.
وی ادامه داد: گاه گاهی که این دانشمند را در منزلش یا کتابخانۀ دانشگاه تهران ملاقات می‌کردم گلایه داشت که پس از فهرست‌نویسی‌های ایشان او را به انجام کار بیهوده متهم کردند، در حالی که استاد دانش‌پژوه چونان که در کتابخانه‌های اروپایی کار می‌شد، فهرست‌نویسی کرده است.
او با اشاره به این که استاد دانش‌پژوه از محضر پدرم بهره‌مند شد، گفت: استاد دانش‌پژوه پس از تأسیس کتابخانۀ آیت‌الله‌العظمی نجفی مرعشی بارها تقاضا کرد نسخه‌های خطی موجود را عکسبرداری کرده و برای او ارسال کنیم.
وی ادامه داد: او به محض این‌که مطلع می‌شد ما به نسخ خطی کمیاب دسترسی پیدا کرده‌ایم، پیگیر عکسبرداری از آن‌ها می‌شد.
وی یکی از کارهای ارزشمند دانش‌پژوه را تصحیح نسخ منطقیات فارابی دانست و اظهار کرد: این کار فقط از عهده ایشان برمی‌آمد.
نوش‌آفرین انصاری، عضو هیئت‌مدیره و دبیر شورای کتاب کودک هم در این مراسم در سخنانی با اشاره به این‌که از دهه ۳۰ به بعد در حوزۀ کتابداری نوین در جهان با یک دانشمند ریاضیدان و متفکر هندی شیالی رانگاناتان آشنا شد، گفت: کتابداری نوین تحت تأثیر نگرش‌های این دانشمند قرار گرفت که با طرح پنج اصل جهان کتابداری را متأثر از خود کرد.
به گفتۀ وی «کتاب برای همه، هر خواننده کتاب خودش، هر کتاب خواننده خود است، صرفه‌جویی در وقت خواننده و پویایی و تحول کتابخانه» این اصول پنج‌گانه هستند که از نیمه دوم دهه چهل مورد توجه کتابداران ایران قرار گرفت.
وی گفت: در این زمان کتابداران سنتی که استاد دانش‌پژوه عضو آنان بود در تقابل با کتابداران جدیدی همچون من قرار گرفتند و از مهم‌ترین دستاوردهای این جدال بحث انتقال نسخه‌های خطی سه دانشکده به کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران بود.
وی افزود: به رغم این که استاد دانش‌پژوه با این کار مخالف بود، این اتفاق رخ داد و خوشبختانه با این اتفاق اولین گام ورود استاد دانش‌پژوه به موج کتابداران نوین برداشته شد.
وی در ادامه از تلاش‌های وی در راه‌‌اندازی دوره آموزشی کارشناسی ارشد کتابداری دانشگاه تهران خاطراتی نقل کرد.
در این مراسم دکتر حسین علی قبادی، رئیس پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با موضوع اهتمام این پژوهشگاه به حفظ و نگهداری و احیای آثار استادان مینوی و دانش‌پژوه؛ دکتر نجفقلی حبیبی با موضوع پژوهش‌های دانش‌پژوه در قلمرو علوم فلسفی، منطقی و کلامی، دکتر محمدعلی مهدوی‌راد با موضوع پژوهش‌های استاد دانش‌پژوه در قلمرو علوم اسلامی و شیعی و فریبا حری از کارشناسان نسخه‌شناس مطالبی پیرامون شخصیت والای استاد دانش‌پژوه سخنرانی کردند.
از دیگر حاضران در مراسم بزرگداشت استاد دانش‌پژوه می‌توان به دکتر یوشیفوسا سه‌کی، نسخه‌شناس و ایران‌شناس ژاپنی، دکتر محمود امیدسالار و دکتر اشرف بروجردی ریاست کتابخانه ملی اشاره کرد.
گفتنی است در پایان این مراسم از فهرست اسناد کتابخانۀ دانشگاه تهران، فهرست نسخه‌های خطی علی‌اکبر دهخدا (به کوشش سیدمحمد طباطبایی)، مجموعۀ اسناد استاد محمدتقی دانش‌پژوه (به کوشش رسول جعفریان)، فهرست مطبوعات طنز (از مهران آشوری) و کتاب باغ دانش (مجموعه عکس‌های کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران) رونمایی و از نویسندگان آنان تجلیل شد.
همچنین نمایشگاهی از اسناد زندگی استاد محمدتقی دانش‌پژوه در کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران دایر شده است.
منبع: روزنامه اطلاعات و کانال کتابخانۀ دانشگاه تهران