میراث مکتوب- سفارت جمهوری اسلامی ایران با همکاری دانشگاه ملی تاجیکستان (بزرگترین دانشگاه کشور تاجیکستان)، همایش «بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی» را با حضور شخصیت‌های ادبی، علمی، هنری و فرهنگی دو کشور ایران و تاجیکستان در روز چهارشنبه 28 اردیبهشت 1401در محل تالار مرکزی دانشگاه مذکور برگزار کرد.
در ابتدای این همایش “قابل جان خوشوقتزاده” رییس دانشگاه ملی تاجیکستان پس از بیان خیر مقدم و خوشامدگویی به شرکت کنندگان ابراز داشت: بدون تردید حکیم ابوالقاسم فردوسی که عجم را با زبان پارسی زنده نگاه داشت، شناسنامة ملّت ما را با نام «شاهنامه» آفرید. خدمتهای ارزشمند او برای رشد زبان ما را در طول در هزار سال گذشته کمتر کسی انجام داده است. امروزه نسل نو، با مراجعه به حماسه بی زوال فردوسی، درس هویت و خودشناسی می‌آموزند.
در ادامه محمد تقی صابری سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، گفت: خوشحالم که در جمع شما اصحاب دانش و فرهنگ کشور دوست و برادر، با خویشاوندان تاریخی خود با زبان شیرین پارسی که میراث هزار و اندی ساله نیاکان ماست، سخن می‌گویم.
در گاهشمار جمهوری اسلامی ایران، روز 25 اردیبهشت به نامِ روز پاسداشت زبان پارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی نام گذاری شده است. این مناسبت فرخنده را گرامی می‌داریم و به تمامی علاقهمندان این حماسه سرای بزرگ ایرانی و پیر فرزانه توس، به ویژه هموطنان ایرانی و شما عزیزان همفرهنگ و همزبان تاجیک، تبریک می‌گویم.
صابری با تاکید بر اهمیت زبان فارسی، اظهار داشت: زبان پارسی زبان ابوعبدالله رودکی، ابوالقاسم فردوسی، ناصر خسرو قبادیانی، سعدی شیرازی، حافظ شیرازی، مولوی و دیگر شاعران نامور برای همه ما مثل مادر عزیز و مقدس است. این زبان، هستی معنوی ما را در طول تاریخ تعیین و تامین کرده است. زبان پارسی همواره نشان کیستی و چیستی ما بوده است. در همه دوره‌های تاریخی پر فراز و نشیب، زبان مشترک پاسدار هویت ملی و فرهنگ غنی ما بوده است و زبان پارسی این وظیفه را در موقعیت‌های خطیر به بهترین نحو به انجام رسانده است.
ایشان ادامه داد: همین زبان پارسی بود که در قرن‌های نخست ظهور اسلام، موجب حفظ اصالت فرهنگ ایران زمین در بستر تمدن ساز اسلام شد. ما امروز هنوز در واقع به زبان فردوسی در هزار سال پیش حرف می‌زنیم و می‌خوانیم، در حالی که زبان‌های دیگر این طور نیستند؛ نسل امروزی انگلستان، زبان ویلیام شکسپیر را به آن معنا نمی‌فهمد؛ اگر برایش معنی و یا تفسیر نکنند، خوب متوجه نمی‌شود.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در بخش دیگری از سخنان خود، گفت: امروز زبان مشترک ما درخت باروری را می‌ماند که ریشه‌های عمیق و شاخه‌های آن مظهر یگانگی فرهنگی ایران زمین است. وظیفه ماست که این درخت را از گزند زمانه حفظ کرده و برای آیندگان به میراث بگذاریم چنان که پیشینیان برای ما تلاش کردند و آن را به دست ما سپردند.
صابری با طرح این دو پرسش که «به راستی اگر شاهنامه نبود چه می‌شد؟» و «راز ماندگاری شاهنامه چیست؟»، تصریح کرد: به این پرسش‌ها استاد «محمدعلی اسلامی ندوشن» اینچنین پاسخ می‌دهد: «واقعیت این است که اگر شاهنامه نبود ایران زمین حافظه تاریخی‌اش را از دست می‌داد یعنی که از یک دورانی به قبل حافظه ما گم شده بود، نتوانستیم به یاد آوریم و البته ایران زمین، دوران تمدن‌سازی را گذرانیده بود و لازم بود این گذشته به یاد بماند و شاهنامه این کار را کرده است. هیچ کتاب دیگری نمی‌توانست این کار را بکند. اگر شاهنامه نبود این حافظه از دست می‌رفت».
هزار سال است شاهنامه در دل و دست ایرانیان و پارسی زبانان و پارسی دوستان جای دارد، آنان این کتاب را می‌خوانند و عزیزش می‌دارند و بزرگانی مانند مولوی و سعدی و حافظ، ابیات آن را به تضمین و تلویح در شعر خود می‌گنجانند و برای تربت پاک آن پاکزاد طلب رحمت می‌کنند و حکیمان و عارفان و معلمان اخلاق از آن نکته‌ها می‌آموزند و مقالات و کتب خود را با ابیات آن زینت و طراوت می‌بخشند.
سفیر جمهوری اسلامی ایران ادامه داد: پیر فرزانه توس فردوسی بزرگ یادگارهای کهن مردم ایران زمین را به وجهی دلپذیر و دلنشین در قالب شاهنامه، عرضه کرد و با این یادگارهای مشترک برای مردمان ما یک «حافظه تاریخی جمعی» به وجود آورد و در یک کلام چنانکه خود می‌گوید «عجم»، یعنی ایرانیان را، با رنج سی ساله خود، «زنده» کرد و به آنان به عنوان ایرانی، «هویت» بخشید.
وی در بخش دیگری از سخنرانی خود، گفت: ما ایرانیان و تاجیکان، امروز حق داریم به خود ببالیم و افتخار کنیم که شاهنامه‌ای داریم با 60 هزار بیت، باقی مانده از هزار سال پیش که می‌توانیم آن را همه جا و نزد همه فارسی زبانان بخوانیم و بفهمیم و از آن لذت ببریم. به راستی کدام ایرانی و تاجیک است که این ابیات فردوسی را شنیده باشد و نفهمیده باشد.
به نام خداوند جـان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد
خداوند نام و خداونـد جـای خداوند روزی ده و رهنمای
خداوند کیوان و گردان سپهر فروزنده ماه و ناهید و مهر
چهره فردوسی چهره یک «حکیم» است. حکیمی که همه را به خردمندی فرا می‌خواند. او خرد را در میان اوصاف آدمی از همه برتر می‌شناسد و در ستایش خرد می‌گوید:
خرد بهتر از هر چه ایزدت داد ستایش خرد را به از راه داد
خرد رهنمای و خرد دلگشای خرد دست گیرد به هر دو سرای
صابری در بخش پایانی سخنان خود، اظهار داشت: اینک ماییم و انسانی به نام «حکیم ابوالقاسم فردوسی» که هزار سال است استوار بر بلندای تاریخ ما ایستاده و ما را به وطن‌دوستی و خداپرستی دعوت می‌کند. ادب و حق‌شناسی اقتضا می‌کند او را گرامی بداریم و شاهنامه‌اش را که شاهکار ادبیات حماسی جهان است ارج بگذاریم.
در بخشهای دیگری از این همایش: «علیرضا قزوه» مشاور رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و مدیر عامل موسسه شاعران پارسیزبان، «رستم وهاب زاده» نویسنده و عضو اتحادیه نویسندگان تاجیکستان، « دکتر سراج الدین امامعلی» رییس دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه ملی تاجیکستان، «دکتر روشن رحمانی» استاد برجسته دانشگاه ملی تاجیکستان و «بزرگمهر بهادر» شاعر سرشناس تاجیک در مورد نقش فردوسی در تاریخ ادب فارسی صحبت و اشعاری از حکیم بزرگ و همچنین از خود در وصف فردوسی و شاهنامه قرائت کردند.
در این مراسم از کلیپ شعر «جهان نغمه و خنیا، دل تاجیک و ایرانی» که توسط نظام قاسم رییس اتحادیه نویسندگان تاجیکستان سروده شده و توسط یکی از خوانندگان ایرانی آهنگسازی و خوانده شده است و توسط دفتر شعر و سرود صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تهیه گردیده است، رونمایی شد.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در پایان همایش به همه شرکت کنندگان یک جلد کتاب «گزیده شاهنامه» و نیز تندیس حکیم فردوسی اهدا کرد
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی معاونت گسترش زبان فارسی و ایرانشناسی وزارت علوم