بزرگداشت حافظ در کشورهای مختلف

در ابتدای این مراسم، حبیب رضا ارزانی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مالزی در خصوص جایگاه علمی حافظ شیرازی، شاعر بلندآوازه ایرانی گفت: ما غالبا حافظ را با اشعار نغزش می شناسیم و گاه غفلت می کنیم که حافظ شیرازی (ره) حافظ قرآن، مفسر قرآن، استاد منطق، عرفان و.. نیز بوده است. او در علوم زمان خویش تبحر داشته و جایگاه علمی رفیعی داشت.

وی در ادامه با اشاره به کتاب ارزشمند تماشاگه راز از شهید مطهری(ره) گفت: شهید مطهری در سخنرانی‌های خویش که در قالب کتاب “تماشاگه راز” جمع آوری شده است؛ با  نگاهی دینی و الهی به اشعار حافظ، اشعار او را دارای تحلیل‌های عمیق فلسفی و کلامی می‌داند که با تبیین نسبت میان شعر، عرفان و ایمان اسلامی با زبان روان، استدلالی و در عین حال زیبا، مسایل بسیار مهم فلسفی، عرفانی، ایمانی و عقلی را بیان و حل می کند.

در ادامه، چند تن از ایرانیان از میان اساتید، معلمان، دانشجویان و معلمان به شعرخوانی از دیوان حافظ پرداختند و برخی در خصوص شعر قرائت شده تفسیر و تحلیل خویش را بیان کردند.

مهدی سعادت‌نژاد رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در گرجستان به جایگاه ادبیات فارسی در گرجستان با تالیف و ترجمه آثار مختلف اشاره و اظهار داشت: دیوان حافظ در بین آثار سایر شعرا  از اهمیت خاصی برخوردار است، در انستیتو نسخ خطی بیش از 20 جلد نسخه خطی از دیوان حافظ به عنوان نسخه‌های معتبر در گنجینه قرار دارد و این مهم نشانگر توجه و اهمیت ادبای گرجی به غزلیات حافظ است.

وی در ادامه به ترجمه های مختلف از غزلیات حافظ در ادوار مختلف اشاره کرد و در حال حاضر نیز، موضوع پایان نامه یکی از دانشجویان دکتری ایرانشناسی به بررسی غزلیات حافظ در نسخ خطی موجود اختصاص دارد.

اکبر صیادکوه استاد اعزامی دانشگاه دولتی تفلیس هم ضمن تبریک روز بزرگداشت حافظ به اهمیت جایگاه این شاعر ایرانی و پارسی گو در بین شعرای ایرانی و شعرای به نام غربی از جمله گوته و پوشکین که به اذعان خودشان  اشعار آنان  متاثر از حافظ است، اشاره کرد.

وی در ادامه از تجارب خود به عنوان استاد ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در همایش و کنفرانس های متعدد به بزرگداشت شاعر ایرانی از منظر ایرانشناسان غربی و شرقی در اعجاز غزلیات دیوان حافظ یادآور شد، به گونه ای که حتی به زبان‌های مختلف تفعل به دیوان حافظ مورد توجه قرار دارد .

این ادبیات پژوه، در ادامه سخنان خود به تفسیر یکی از  غزلیات دیوان حافظ پرداخت و رویکرد هنجار شکنی در اشعار و عدم محدودیت به زمان و مکان خاص را از رازهای ماندگاری غزلیات حافظ به شمار آورد.

در ادامه این مراسم، کلیپ آرامگاه حافظ به همراه موزیک و شعر به همراه ویدئو غزل خوانی دانش آموزان مدرسه دولتی شماره یک تفلیس  برای حضار به نمایش گذاشته شد.

در این نشست ادبی نناد میلووشویج رئیس انجمن ادبی و شاعر، خانم عمرا خلیلویچ ایرانشناس، نویسنده  و استاد زبان فارسی، پتار یاناچکویچ مترجم زبان فارسی، امیر پورپزشک رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و امیرعلی نتاج دانشجوی ایرانی، درباره این دو شخصیت ادبی سخنرانی کردند.

خوانش بسیار زیبای اشعار حافظ و مولانا توسط خانم زهرا علیدوستی دانشجوی ایرانی و ترجمه روان به صربی توسط امیر علی نتاج مورد توجه و استقبال حاضران قرار گرفت.

نناد میلوشویچ رئیس انجمن ادبی صربستان در نشست ادبی بزرگداشت حافظ و مولانا گفت: ما وارثان سنت بزرگ شعر فارسی هستیم و همان‌طور که می‌بینم، این سنت هنوز زنده و شناخته‌شده باقی مانده است. ترجمه‌ها و آثار دیگر نیز این حقیقت را تأیید می‌کنند.

وی افزود: این شعر جایگاه خود را در مجموعه‌های ما دارد، اما نه به اندازه‌ای که شایسته‌ی آن است؛ در حالیکه واقعاً سزاوار توجه فراوان است، زیرا به‌طرز شگفت‌انگیزی مدرن و روزآمد باقی مانده است. آموزه‌های عرفانی مولوی شاید همیشه برای همگان آسان نباشد، اما پیام او جهانی است و با هر انسانی ارتباط می‌گیرد.

رئیس انجمن ادبی صربستان مطرح کرد: ادبیات فارسی هنوز زنده و معاصر است. امروز، پس از هفت یا هشت قرن، می‌بینیم که همچنان زنده و تأثیرگذار باقی مانده است.

پورپزشک رایزن فرهنگی کشورمان در سخنانی، گفت: حافظ و مولانا در فرهنگ ایران جایگاهی جاودانه دارند و آثارشان نه تنها یک اثر ادبی، بلکه بخشی از هویت مردم ایران است.

وی نظر برخی از بزرگان ادبیات جهان از گوته تا امرسون و فیتزجرالد و نیچه را درباره حافظ مورد اشاره قرار داد و ویژگی های شعر حافظ را تشریح کرد.

وی در این زمینه به چندلایگی معانی غزل‌های حاغظ، موسیقی دلنشین و آهنگین بودن، پیوند عشق زمینی و عشق الهی و استفاده از زبان عشق انسانی برای بیان حقیقت‌های عمیق عرفانی و الهی، نقد اجتماعی زمانه خود و تصویرپردازی خیال‌انگیز در اشعار اشاره کرد و اظهار داشت: حافظ شاعری است که نه تنها در روزگار خود برای همه اعصار طرحی نو درانداخت.

اشعار حافظ بر ادبیات هند، عربی و عثمانی نیز تأثیر عمیقی گذاشت 

خانم عمرا خلیلویچ ایرانشناس صربی در مقاله خود با عنوان «حقیقت در ادبیات و شعر سنتی فارسی با تأکید بر اندیشه‌های مولانا و حافظ» گفت: در شعر عرفانی فارسی، حقیقت نه امری ایستا، استاتیک، نهایی و تمام شده، بلکه واقعیتی زنده، سیال و فراگیر است.

وی ادامه داد: از خلال تحلیل برخی ابیات و اندیشه‌های مولانا و حافظ نشان داده شد که آن‌ها علی رغم استفاده از قوه خیال و مفاهیم استعاری و سمبولیک، به هیچ عنوان از حقیقت فاصله نمی‌گیرند. شاعر در اندیشه ی آن‌ها مجرای دم الهی است و بر همین اساس، سنت ادبی و شعر عرفانی فارسی همان آرمانی از شعر را محقق می سازد که افلاطون، پیندار و سیسرون همیشه رویای آن را در سر داشتند؛ شعری که در عین الهی بودن صرفاً از مجرای اندیشه شاعر عبور کند؛ شعری که در عین مفاهیم عاطفی و شاعرانه محتوایی کاملاً حقیقی و جان بخش را عطا کند و این به معنای پیوند الهام الهی و شناخت حقیقی انسان، یا پیوند شور و خرد است. جناب مولوی با نماد نی و جناب حافظ با تصویرهای سمبولیک می و عشق، شعر را راهی برای خودشناسی ربانی می‌دانند.

این ایرانشناس صربی گفت: در میراث ادبی عرفانی فارسی، حقیقت و خیال و مفاهیم استعاری در عمیق ترین سطح خود در هم می آمیزند و فضایی شاعرانه می‌آفرینند که در آن هر بیت و هر کلمه انعکاس خاصی از حقیقت ناب الهی است و بدون در نظر گرفتن این انتساب همیشگی شعر عارفانه فارسی به حقیقت الهی، نمادها و استعاره‌ها و سبمل‌های به کار رفته در ابیات آن‌ها به هیچ عنوان امکان تفسیر صحیح پیدا نخواهند کرد.

پتار یاناچکویچ مترجم آثار ادبی از فارسی نیز در سخنانش گفت: خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی (۱۳۱۵-۱۳۸۹) یکی از بزرگ‌ترین شاعران فارسی‌زبان است که غزل فارسی را به اوج کمال رساند. حافظ در جوانی نانوا و کاتب بود و سپس به دانش‌آموختن و حفظ قرآن پرداخت.

وی تأکید کرد: فلسفه حافظ را می‌توان با مفهوم «رندی» توصیف کرد که نشان‌دهنده انسانی کامل، متعادل و دور از ریا و تعصب است. او توانست فرهنگ باستانی ایران را با فرهنگ اسلامی، فلسفه و عرفان درهم آمیزد و در شعر خود متبلور سازد.

پتار یاناچکویچ افزود: حافظ نه تنها بر شاعران ایرانی بلکه بر ادبیات هند، عربی و عثمانی نیز تأثیر عمیقی گذاشت. شعر او سرشار از خوش‌بینی و دعوت به شادی است و در ایران، حافظ به‌عنوان شاعری شناخته می‌شود که می‌تواند در رفع اندوه و افسردگی یاری‌رسان باشد.

امیرعلی قاسم نتاج دانشجوی ایرانی اظهار داشت: امروز که روز حافظ را گرامی می‌داریم، در واقع ارزش‌هایی را جشن می‌گیریم که میان همه انسان‌ها مشترک است: عشق، صلح و تفاهم. باور دارم همین ارزش‌هاست که ایران و صربستان را به هم نزدیک می‌کند.

این پادکست در چهار نسخه به زبان‌های فارسی، انگلیسی، روسی و ارمنی ارائه شده و روایتی کوتاه، مستند و جذاب از زندگی، اندیشه و جایگاه جهانی حافظ شیرازی، شاعر پرآوازه ایرانی، ارائه می‌دهد.

این پادکست با گزیده‌ای از بیانات مقام معظم رهبری در کنگره بزرگداشت حافظ آغاز می‌شود و در ادامه به بررسی محورهایی چون زندگی و روزگار حافظ، سبک و اندیشه شعری او، نقش ایهام و چندلایگی معنا در ماندگاری اشعار، و تأثیر موسیقی و تصویرسازی در غزل‌هایش می‌پردازد.

بخش ویژه‌ای از این برنامه به سنت فرهنگی فال حافظ اختصاص دارد که به‌عنوان یکی از جلوه‌های زنده پیوند ایرانیان با شعر و اندیشه، به‌ویژه در مناسبت‌هایی مانند شب یلدا و نوروز، همچنان جایگاه ویژه‌ای در میان مردم دارد.

در بخش پایانی، پادکست به بازتاب جهانی شعر حافظ می‌پردازد و از تأثیر عمیق اشعار او بر ادبیات جهان سخن می‌گوید. یوهان ولفگانگ گوته، شاعر برجسته آلمانی، آشنایی با حافظ را «تولد دوباره» خود دانسته و دیوان غربی ـ شرقی را به افتخار او نگاشته است.

همچنین، رالف والدو امرسون، فیلسوف و شاعر آمریکایی، حافظ را «شاعر همه انسان‌ها» نامیده است.

این پادکست تأکید می‌کند که آثار حافظ به زبان‌های متعدد، از جمله ارمنی، ترجمه شده و پیام عشق، خرد و زیبایی نهفته در اشعار او مرزهای زبانی و فرهنگی را درنوردیده است.

ویژگی‌های تولید و انتشار

●        قالب: پادکست ویدیویی (ترکیب گفتار و تصویر)

●        زبان‌ها: فارسی، ارمنی، انگلیسی، روسی

●        پلتفرم انتشار: کانال یوتیوب و تلگرام رسمی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان

●        مخاطبان هدف: علاقه‌مندان به ادبیات و فرهنگ ایران در ارمنستان و فارسی‌دوستان سراسر جهان

پادکست «حافظ؛ صدای ماندگار فرهنگ ایرانی» در آستانه روز ملی حافظ، یادآور پیوند عمیق شعر و اندیشه ایرانی با فرهنگ جهانی است. این اثر با رویکردی مستند و تحلیلی، در زمانی کوتاه تصویری روشن از روح ایرانی متجلی در غزل‌های حافظ ارائه می‌دهد.

در آغاز پادکست، زندگینامه این شاعر پرآوازه ایرانی معرفی می شود.

پادکست در ادامه به آیین فرهنگی «فال حافظ» اشاره می‌کند که رسمی دیرینه در میان ایرانیان که در شب یلدا، نوروز یا هنگام تصمیم‌های دشوار، دیوان حافظ را می‌گشایند و از میان اشعار او الهام می‌گیرند. که راوی توضیح می‌دهد چگونه این سنت تا امروز در میان مردم زنده و شعر حافظ همچنان زبان دل و تفأل عاشقان است.

در بخش پایانی، از تأثیر گسترده‌ی حافظ بر شاعران و اندیشمندان جهان یاد می‌شود؛ از جمله گوته، شاعر آلمانی که دیوان غربی-شرقی خود را با الهام از حافظ سرود.

این پادکست به آرامگاه حافظ در شهر شیراز اشاره می کند که با فضای روح‌نواز و معماری دل‌انگیز خود، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی ایران است و هر سال میزبان هزاران دوستدار شعر و ادب از سراسر جهان است.

در پایان، راوی سخن خود را با پیامی جاودانه خاتمه می‌دهد: «زمان می‌گذرد، اما عشق، ایمان و رؤیا زبانی جهانی‌اند که هرگز کهنه نمی‌شوند.»

پادکست «صدای ماندگار عشق و عرفان» پس از انتشار در رسانه‌های دیجیتال رایزنی فرهنگی، با استقبال مخاطبان تایلندی روبه‌رو شد که در گرامیداشت ایام روز حافظ، پیوندی از مهر، معرفت و ادبیات خاصی ارائه کرد.

این مراسم با حضور استادان و دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی شهرهای اسلام‌آباد و راولپندی و با مشارکت علاقه‌مندان به زبان و ادبیات فارسی از سراسر پاکستان به‌صورت حضوری و آنلاین همراه بود.

مهدی طاهری، مسئول خانه‌ فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در راولپندی، با اشاره به شخصیت ادبی و عرفانی این شاعر بزرگ، به تبیین جایگاه بی‌بدیل حافظ در ادبیات کلاسیک فارسی پرداخت و اظهار داشت که حافظ نه تنها یکی از ارکان بنیادین فرهنگ ایرانی است، بلکه آثار او قرن‌هاست که الهام‌بخش اندیشمندان، شاعران و دوستداران ادب و عرفان در سراسر جهان بوده است.

وی همچنین با تاکید بر ابعاد بین‌المللی شعر حافظ، افزود: نفوذ کلام حافظ، فراتر از مرزهای جغرافیایی و زبانی گسترش یافته و اشعار او امروز نیز در دل‌ها زنده‌اند، چرا که مفاهیمی چون عشق، حکمت، عرفان، آزادی و انسان‌گرایی را به زبان شعر عرضه کرده است.

طاهری بر اهمیت شناخت حافظ در میان نسل جوان تأکید کرد و آن را گامی مؤثر در تقویت پیوندهای فرهنگی میان ملت ایران و پاکستان دانست.

محمدکاظم کهدویی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، طی سخنرانی آنلاین به بررسی جایگاه حافظ در جهان پرداخت و گفت: در پاکستان، حافظ شیرازی بخشی از برنامه‌ی رسمی آموزشی است. آثار او نه‌تنها در دانشگاه‌ها، بلکه در دانشکده ها و حتی مدارس تدریس می‌شود. شاعران معروف پاکستانی از شعر حافظ پیروی کرده‌اند و به‌خوبی از توانمندی‌های شعری او بهره گرفته‌اند.

کهدویی افزود: این موضوع بر کسی پوشیده نیست که حافظ در طول هفتصد سال گذشته، نفوذ چشم‌گیری در شبه‌قاره، آسیا و حتی سراسر جهان داشته است.وی اظهارداشت: در اروپا، چین،روسیه و سراسر کشورهای آسیایی، شعر حافظ شنیده می‌شود. بسیاری از محافل ادبی بدون حضور اشعار حافظ ناقص می‌مانند و این نکته نشان می‌دهد که شعر حافظ به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شود بلکه جهانی است.

در بخش دیگری از مراسم، شگفته یاسین عباسی، رئیس بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نومل در سخنان خود با نگاهی تحلیلی به مضامین اشعار حافظ، اظهار داشت و گفت: ادبیات اردو بدون حافظ کامل نمی‌شود. در ادبیات اردو، حافظ شیرازی جایگاهی بالاتر از اقبال لاهوری، خسرو دهلوی و غالب دارد. حتی در آزمون‌های رقابتی رسمی پاکستان، سوالاتی درباره‌ی حافظ و آثار او مطرح می‌شود.

یاسین عباسی افزود: در غزل‌های حافظ، چهره‌ی کامل زندگی انسان دیده می‌شود؛ شادی و اندوه، امید و یاس، پیروزی و شکست، همگی با نگاهی متعادل بازتاب یافته‌اند. او ناپایداری دنیا را خوب می‌داند، اما به‌جای غمگینی، انسان را به زیستن با لبخند و شور فرا می‌خواند. به باور حافظ، زندگی کوتاه است و باید آن را با عشق، شعر و زیبایی معنا کرد. حافظ می‌آموزد که باید در لحظه‌ی حال زیست و نه در حسرت گذشته و نه در بیم آینده غرق شد.

صغری بتول استاد زبان و ادبیات فارسی طی سخنانی گفت: حافظ شیرازی از مرزِ زمان و مکان فراتر رفته است. او نه فقط شاعرِ ایران، بلکه شاعرِ انسان است. پیام او عشق، آزادی، معرفت و انسانیت است؛ پیامِ جاودانه‌ای که قرن‌هاست دل‌ها را روشن کرده است. شعر او با وجودِ سادگی زبانی، سرشار از عمق و لایه‌های معناست و هر نسل آن را از نو کشف می‌کند.

وی افزود: می‌توان گفت حافظ شاعری است که عشق را فلسفه کرد، فلسفه را در شعر ریخت و شعر را آیینه‌ی روح انسان ساخت.

در پایان از زحمات خانم صغری بتول در طول سال‌ها تدریس زبان فارسی در شهر راولپندی تقدیر به عمل آمد.