میراث مکتوب- نشست شورای داوری جایزه دوسالانه کتاب «استاد پرویز اذکائی» دوشنبه ۵ شهریورماه 1403 همزمان با روز بزرگداشت محمدبن زکریای رازی در مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب برگزار شد.
در این نشست در ابتدا اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب و رئیس هیئت امنای موقوفه مرحوم اذکائی سخنانش را با وقف کتابخانه شخصی زنده‌یاد اذکائی به کتابخانه عمومی همدان آغاز کرد و گفت: برای این جایزه جلسه‌های مختلفی برگزار کردیم و لوگویی نیز به کوشش استاد محمدحسین حلیمی، نقاش، طراح گرافیک طراحی شد. از بند ۱۷ وقف‌نامه که شامل جایزه است و برگزاری نشست‌ها و فعالیت‌های فرهنگی که در همدان انجام می‌شود.
وی افزود: حدود ۲ تا ۳۰ جلد کتاب به دبیرخانه جایزه رسیده است که باید داوری‌ها را انجام دهیم. موقوفه فرصتی است برای معرفی فعالیت‌های فرهنگی در حوزه کتاب و معرفی بیشتر فرهنگ همدان و همچنین ایجاد شوق و تشویق برای علاقه‌مندان و فرهنگ‌سازی وقف که در این مدت در نشست‌ها و یادداشت‌ها مطرح کردیم و دستاوردهای خوبی نیز داشته است.
اعتماد به وقف کتاب‌هایش در کتابخانه عمومی همدان
سپس عاطفه زارعی، مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی مدیریت منطقه غرب کشور به تاریخچه موقوفه اذکائی اشاره کرد و گفت: سال ۱۳۹۴ از دانشگاه به عنوان مدیرکل کتابخانه استان همدان مامور شدم و دکتر اذکائی مراجعه کرد و درخواست داد که کتابخانه شخصی خود را وقف کند و یکی از نکاتی که مطرح کرد این بود که کتابخانه‌اش را به جایی وقف کند که به آینده مجموعه اعتماد داشته باشد.
وی افزود: دکتر اذکائی کتابخانه شخصی خود را در سال ۱۳۹۵ به اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان اهدا کرد و ۲۱ تیرماه ۱۳۹۶ بخش تحقیقاتی-تخصصی دکتر اذکائی در طبقه سوم کتابخانه عمومی مرکزی همدان با مساخت ۱۷۰ متر مربع افتتاح شد که بیش از ۱۴ هزار جلد کتاب و نشریات ادواری و روزنامه همچنین دست‌نوشته‌های ایشان حدود ۵۰ عدد زونکن با ۲۸۰ پرونده موضوعی را دربر می‌گیرد.
وی ادامه داد: مرحوم اذکائی در سال ۱۳۹۶ منزل شخصی خود واقع در خیابان شکریه را به منظور ایجاد کتابخانه عمومی کوی شکریه وقف اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان کرد و در حال حاضر بخش دکتر اذکائی حدود ۶۴۰۰ جلد کتاب ثبت شده، ۲۱ نسخه سنگی، ۲۴ نسخه چاپ سربی، ۳ نشریه نفیس و ۵ نسخه خطی دارد.
اذکایی تمام هستی‌اش را به پای نوشتن گذاشت
سپس علی محمدی، مسئول دبیرخانه جایزه کتاب استاد اذکائی گفت: استاد تمام هستی‌اش را به پای نوشتن گذاشت. ایرج افشار، کامران فانی، احسان یارشاطر و… هر کدام نوشته‌های ایشان را دیدند صحه بر آثارش گذاشتند.
وی ادامه داده: جایزه اذکائی چند سالی است که مطرح شده است و دوست داشتیم برگزاری نخستین جایزه در زمان حیات وی صورت بگیرد تا بتوانیم گوشه‌ای از خاطر ایشان را شاد کنیم اما افسوس این جایزه پس از فوت ایشان برگزار شد.
محمدی ادامه داد: قرار است آثاری را مورد ارزشیابی و تشویق قرار دهیم که به معرفی فرهنگ و تاریخ همدان بپردازد اما تنها به این مسئله بسنده نمی‌کنیم و جایزه را به کتاب‌هایی افزون بر همدان‌شناسی اختصاص می‌دهیم.
وی افزود: بسیاری از نوشته‌های مرحوم اذکائی به همدان مربوط بوده است و هر اثری که منتشر کرده برای ایران بوده است. دغدغه برخی نویسندگان به ایران است و در آثار زنده‌یاد اذکائی عزت ایران و سربلندی ایران در آن وجود داشته است.
مسئول دبیرخانه جایزه کتاب استاد اذکائی گفت: ۶۰ تا ۷۰ جلد کتاب به دبیرخانه رسیده است تا این کتاب‌ها توسط داوران سنجش شود و بهترین اثر از میان آن انتخاب و به عنوان برگزیده به علاقه‌مندان این حوزه معرفی شود.
اذکائی به فرهنگ باستانی ایران دلبستگی بسیار داشت
سپس استاد محمدحسین حلیمی، نقاش، طراح گرافیک گفت: استاد اذکائی نسبت به همدان عللاقه خاصی داشت و خودش را متعلق به ایران می‌دانست. وی به فرهنگ باستانی ایران دلبستگی بسیار داشت و در این زمینه دانش و اندوخته‌های گرانبهایی را به ارمغان گذاشت.
وی در زمینه جایزه اذکائی پیشنهادی داد و گفت: زنده‌یاد اذکائی به میراث فرهنگی ایران و همدان دلبستگی ویژه‌ای داشت چرا نباید میراث فرهنگی نیز این جایزه را همراهی کند تا پرشورتر برگزار شود. بهتر است برخی سازمان‌ها که با آثار تاریخی ایران و همدان پیوند دارند به این جایزه توجه کنند تا در سال‌های پیش رو بتوانیم از همفکری آن‌ها بهره ببریم.
نامگذاری خیابانی در همدان به نام استاد اذکائی
سپس تقی پورنامداریان، استاد ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانیو مطالعات فرهنگی در سخنانی کوتاه گفت: مرحوم اذکایی شخصیتی بی‌مانند بود و هر بار که به همدان می‌رفتم خدمت ایشان می‌رفتم تا بتوانم از نکته‌هایش بیشتر استفاده کنم.
وی افزود: برای رونق پژوهش و فراموش نشدن نام استاد اذکائی بهتر است خیابانی به نامش ناگذاری شود و همچنین تندیس‌هایی از وی در مکان‌های فرهنگی نصب شود تا نام و یادش جاودان بماند.
اهمیت بیشتر به ارزش معنوی جایزه اذکائی
حسین معصومی همدانی، مدرس ادبیات فارسی، تاریخ علم و فلسفهعلم در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: آشنایی من با زنده‌یاد اذکائی بسیار قدیمی و به زمانی برمی‌گردد که وی در روزنامه‌های محلی می‌نوشت.
وی به معنوی بودن جایزه اذکائی اشاره کرد و گفت: این دسته از جایزه‌ها باید بیشتر روح معنوی داشته باشد تا مادی. وقتی بیشتر مسئله مادیات مطرح می‌شود ارزش معنوی آن کم می‌شود. بهتر است فقط از محل موقوفات مبلغ جایزه تهیه شود نه اینکه بخواهید از هر مرکزی تقاضای کمک داشته باشید.
برگزاری نشست‌هایی برای معرفی بیشتر آثار و کارنامه اذکائی
دکتر داریوش رحمانیان، استاد تاریخ دانشگاه تهران در ادامه گفت: شاید بهتر است در آستانه برگزاری جایزه درباره مرحوم اذکایی چند نشست برگزار شود و آثار و کارنامه ارزشمند وی معرفی شود تا علاقه‌مندان این حوزه بیشتر با شخصیت و کارنامه علمی پژوهشی وی آشنا شوند.
وی افزود: نکته مهم دیگر این است که همدان را به عنوان منطقه اصلی در نظر بگیرید و تاریخ فرهنگ این منطقه را واکاوی کنید. اگر این جایزه تاریخ و تمدن ایران را دربرگیرد کار سخت‌تر می‌شود. همچنین می‌توان قلمی را به نام ادکلیی طراحی کرد و به پژوهشگرانی که به عنوان شایسته تقدیر انتخاب می‌شوند ادا کرد تا بعد معنوی جایزه نیز تقویت شود.
داوری جایزه اذکائی دربردارنده آثاری درباره همدان و ایران است
دکتر مریم حسینی، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات، زبان‌ها و تاریخ دانشگاه الزهراء سخنران بعدی نشست بود. وی به کتاب‌هایی که به دبیرخانه رسیده اشاره کرد و گفت: این کتاب‌هایی که برای داوری رسیده دربردارنده حوزه‌های مختلف است و همین مساله کار داوری را سخت می‌کند. کتاب‌هایی که به دبیرخانه رسیده است هم به فرهنگ و تاریخ همدان اختصاص دارد و دسته دیگر کتاب‌هایی است که گستره ایران را دربرمی‌گیرد.
استقلال جایزه به ماندگاری و شکوفایی آن می‌انجامد
بهرام پروین گنابادی، مدرس زبان و ادبیات فارسی گفت: هر چقدر جایزه استقلالش را بیشتر حفظ کند به ماندگاری و شکوفا شدن بیشتر نزدیک می‌شود. همچنین دیپلم افتخار به جایزه اعتبار می‌بخشد و در آینده بیشتر به چشم می‌آید و به همدان‌شناسی نیز کمک می‌کند و آثاری که مرحوم اذکائی انجام داده است بیشتر شناسایی می‌شود.
جنبه پژوهشی کتاب‌ها اهمیت بسیاری دارد
سعید میرمحمدصادق نیز با ارائه پرسش‌هایی گفت: کتاب‌هایی که به داوری جایزه اذکائی می‌رسد بهتر است بیشتر جنبه پژوهشی داشته باشد و می‌دانیم که کتاب پژوهشی بسیار کم منتشر می‌شود و باید غربالگری در این زمینه جدی باشد. همچنین مزیت‌سازی جایزه‌ها مسئله مهمی است که در بحث خصوصی و دولتی مطرح می‌شود و نشان می‌دهد که جایزه چه امتیازی دارد و شکل داوری نیز می‌تواند به اهدف جایزه کمک کند.
وی در این زمینه پیشنهادی ارائه داد و گفت: اهدای دیپلم افتخار به شایسته‌های تقدیر جایزه اذکائی می‌تواند به اعتبار این جایزه کمک شایانی کند.
جایزه را رویدادی در گستره ایران برگزار کنیم
الوند بهاری نیز با ارائه پیشنهادهایی برای برگزار شدن جایزه گفت: بهتر است که جایزه گستره ایران را دربرگیرد و فقط به استان همدان اختصاص نداشته باشد. اختصاص رانت همدان می‌تواند آن را یک رویداد شهرستانی باقی بگذارد و رشد و شکوفایی آن هم به مراتب از بین می‌رود.
نگاهی کوتاه به زندگی زنده‌یاد پرویز اذکائی
پرویز اذکائی ۲۱ فروردین ۱۳۱۸ در شهر همدان و در خانواده‌ای فرهنگی به دنیا آمد. پدرش محمدکاظم اذکائی معلم و مدیر مدرسه فرهنگ بود که خودش پایه‌گذاری کرده بود و پرویز در سال ۱۳۳۹ پس از پایان سربازی در آن به تدریس پرداخت. اذکائی افزون بر تدریس در مدارس همدان، تصدی کتابخانه دبیرستان امام خمینی (ره) را هم بر عهده گرفت.
شوق به آگاهی از تاریخ و معارف قدیم و قویم، او را به حوزه‌های علمیه کشانید، و بالاخص از محضر تربیت و ارشاد مرحوم آخوند ملاعلی معصومی همدانی (رضوان الله تعالی علیه) استفاده کرد. نخستین مقالات و رسالات او از همان تاریخ در جراید محلی و بعداً در نشریات تهران طبع شد. در سال ۱۳۴۱ که مجله «پیک اسلام» به مثابه رسانه حوزه علمیه همدان به زعامت آقای آخوند نشر یافت، حسب امر، عهده‌دار طبع و ویرایش آن شد و مطالبی هم در آن نوشته است. پرویز اذکائی ۲۵ فروردین ۱۴۰۲ درگذشت. یاد و نامش جاودان.
منبع: ایبنا