میراث مکتوب- کتاب «نگاره‌های عیّار» نوشتۀ سید عبدالمجید شریف‌زاده توسط نشر آریارمانا منتشر شده است.
نویسنده در این کتاب پس از پرداختن به تاریخ سلجوقیان و نگارگری در آن دوره، به بررسی ساختاری رمان «سمک عیار» پرداخته و در پایان نگاره‌های به‌كاررفته در آن رمان را تحلیل کرده است.
چنانچه تفکر را اساس فرهنگ و فرهنگ را بنیان تمامی دست‌آوردهای بشری اعم از ادبیات، هنر، علم و تمدن بدانیم، نمی‌توانیم منکر ارتباط مستقیم عناصر مذکور با یکدیگر باشیم. به عبارت بهتر هرگز نمی‌توان تصور کرد که بدون ادبیات غنی، هنری فاخر و جهان‌شمول پا به منصه ظهور بگذارد. از همین‌روی معمولاً اعصار درخشان ادبی با دوره‌های درخشان هنری قرین است و برهه‌های تهی از خلاقیت ادبا، برهوت هنرهای اصیل را در پی داشته است.
به اعتقاد شریف‌زاده: «افزون بر ارتباط مستقیم فرهنگی که میان دواوین ادبی با ابداعات هنری برقرار است، نوعی تعامل مستقیم نیز میان این دو جریان دارد که نوعی هم‌افزایی محسوب می‌شود. مصورکردن نسخ ادبی اعم از منظوم و منثور، کتاب‌آرایان را ناچار کرده بود حتی در حد بضاعت خود تتبع ادبی نموده و از این طریق بر فرهیختگی خود بیفزایند. تعدادی از فحول این عرصه نیز خود صاحب‌نظر و از اعاظم ادبیات محسوب می‌شوند. سخنوران و شعرا نیز به نوبۀ خود با تورق و تأمل در اوراق مصور و مذهّب نسخ نفیس، بیش از پیش به صیقل روح و طراوت طبع خود می‌پرداختند و از این رهگذر بر توان ادبی خود می‌افزودند».
نویسنده در این کتاب به بررسی نسخ داستان سمک عیّار باقی مانده از دوران سلجوقی پرداخته است. به اعتقاد او داستان سمک عیار و نسخه‌ای که به منظور روایت آن پدید آمده، نمونه‌ای درخور در خصوص همراهی میان هنر و ادبیات به شمار میرود. کارویژۀ این کتاب و جذابیت و تمایز آن، بررسی این همراهی در بستر تاریخ است. به عبارتی تاریخ، هنر و ادبیات سه ضلع مثلثی هستند که این کتاب را شکل می‌دهد.
تمرکز نویسنده بر نسخه‌ای ارزشمند از داستان سمک عیار قرار داشته است که در موزۀ بادلیان آکسفورد نگه‌داری می‌شود. نکتۀ حائز اهمیت دربارۀ این نسخه، قدمت آن است که منبعی بی‌بدیل برای نسخه‌پژوهی محسوب می‌شود و بررسی آن می‌تواند به روشن‌شدن برخی از مسائل مکتوم در این عرصه مدد رساند.
اهمیت این نسخه از آنجا مشخص می‌شود که از نگارگری دورۀ سلجوقی به دلیل ویرانگری‌های بعدی مغولان فقط معدودی از آن باقی است. نگارگری در دورۀ سلجوقی نظیر قالب‌های دیگر هنری این دوره، شدیداً آرایشی و دارای ویژگی‌هایی شبیه مشخصه‌های نقاشی روی سفالینه‌هاست. برخی از محققان، مکتب بغداد را در حوزۀ هنر سلجوقی و برخی هنر سلجوقی را در مکتب بغداد معرفی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به احمد کمال‌الدین حلی اشاره کرد که آثار مربوط به مکتب بغداد را مربوط به عصر سلجوقی می‌داند.
سمک عیار از داستان‌های بی‌نظیر عیارانۀ فارسی است که نسخه‌ای از آن مربوط به مکتب سلجوقی است. در داستان‌های فارسی مانند ابومسلم نامه، اسکندر نامه و رموز حمزه گاه عیاران وجود دارند و گاه پای آنان به میان نمی‌آید و بیشتر اوقات اهمیت و اعتبار کارشان به اندازۀ شاهزادگان، شاهان و پهلوانان نیست. همچنین در این آثار قسمت کمتری از داستان به اعمال عیاران اختصاص یافته و آنان فقط برای تفریح خواننده و تنوع وارد داستان می‌شوند. اما در کتاب سمک عیار اهمیت و اعتبار این قهرمان بدان حد است که کتاب به نام او نامگذاری شده است.
آنچنان که در مقدمۀ کتاب آمده است، محمد تجویدی، از اساتید نگارگری، دربارۀ نگاره‌های نسخۀ بادلیان گفته است: «مینیاتورهای برخی از این کتاب‌ها دارای ارزش بسیار است. از جمله باید از یک نسخۀ کتاب سمک عیار که به کتابخانۀ بودلیان تعلق دارد نام بریم. متن کتاب به خط یک خوشنویس ایرانی که از ارجان فارس برخاسته نگاشته شده و نقاشی‌های آن نیز به احتمال زیاد کار یک ایرانی است».
کتاب نگاره‌های عیّار در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول آن به معرفی دورۀ سلجوقی و جایگاه آن در تاریخ ایران می‌پردازد. فصل دوم کتاب بر نگارگری سلجوقی و ویژگی‌های منحصر به فرد آن متمرکز است. فصل سوم کتاب به سمک عیّار و جایگاه آن در حوزه‌های مختلف تاریخ، فرهنگ و ادبیات اختصاص دارد و فصل چهارم کتاب به تحلیل نگاره‌های کتاب سمک عیّار باقی مانده از دورۀ سلجوقی که در موزه بادلیان نگه‌داری می‌شود، پرداخته است.
نشر آریارمانا کتاب «نگاره‌های عیّار» نوشته سید عبدالمجید شریف‌زاده را با تیراژ 500 نسخه، قیمت 25 هزار تومان در 156 صفحه منتشر کرده است.
منبع: ایبنا