میراث مکتوب – حکیم عسجدی مروزی از جملۀ شاعرانی است که در تذکره ها و سفینه ها نامی نیک از خود به یادگار نهاده است و گاه تذکره نویسان نام او را هم ردیف شاعرانی بزرگ چون حکیم طوس، منوچهری، عنصری و … آورده اند و سبک سیاق نوشتاری وی را ستوده اند.
از عسجدی دیوان مستقلی در دسترس نیست و آنچه از وی بر جای مانده است برگرفته از تذکره ها و آثار ادیبان و شاعران است. همچنین تا به حال، ادیبان و پژوهشگران ادب پارسی دربارۀ اشعار اندک پژوهش و بررسی خاصی انجام نداده اند. نگارنده در این پژوهش سعی دارد ضمن تصحیح و ارائۀ دیوان وی، شناختنامه ای مختصر از دوران زندگی و سبک و سیاق نوشتاری این شاعر کهن ارائه دهد.
به گفتۀ مؤلف این کتاب از آنجا که اشعار به دست آمده از عسجدی پراکنده و محدود است، شاید نتوان به طور کامل شاکلۀ فکری وی را تشریح کرد، ولیکن ساختار نوشتاری و تصویر وی را می توان تا حدودی بازگو کرد.
در این پژوهش علاوه بر جمع آوری و تصحیح اشعار، دوران زندگی عسجدی نیز بررسی و تصویری کلی از اندیشه های وی ارائه شده است و در ادامه، به جریان تخیل و تصویر در شعر عسجدی پرداخته و شیوۀ به کارگیری صور خیال بررسی شده است. در بخش های بعد نیز، عناصر نظم آفرین و کارکرد آن ها در شعر شاعر بررسی و همچنین سعی شده ویژگی های زبانی وی تشریح شود.
این دیوان به پنج بخش قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیات و ابیات تقسیم شده است، پیش از این دیوانی از اشعار عسجدی در سال 1340 منتشر شده بود که هم تصحیح آن مشکل داشت، هم کامل نبود.
شعبانیان در جمع آوری دیوان عسجدی از زندگی این شاعر نیز غافل نمانده و اندیشه های او را نیز مورد بررسی قرار داده است. توجه بیش از اندازه این شاعر به صنایع لفظی از مسائل دیگری است که در این دیوان ریشه یابی شده است. در بخشی از دیوان عسجدی آمده است: «عسجدی از اکثر صنایع لفظی در جهت تحقق معنا استفاده می کند یعنی استفاده از صنایع در هر بخشی دارای دلالت معنایی است و لایه روساختی رابطۀ مستحکمی را با لایۀ ژرف ساختی برقرار می سازد.
فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:
مقدمه
عسجدی و روزگار وی
ویژگی های فکری عسجدی
صور خیال در شعر عسجدی
بررسی ساختار تخیل عسجدی
شیوۀ تصویرسازی در شعر عسجدی
دیوان حکیم عسجدی مروزی
منابع
شعبانیان، علیرضا، دیوان حکیم عسجدی مروزی: شرح احوال و زندگی (بررسی ساختارهای لفظی و معنوی اشعار عسجدی مروزی)، تهران، سورۀ مهر، 196 صفحه، 2500 نسخه، قطع: وزیری، بها: 90000 ریال، 1394.