میراث مکتوب- میرحامد حسین موسوی هندی (1246-1308ه.ق) از دانشمندان بزرگ ایرانی ساکن هند بود. وی را می توان یکی از بزرگترین متکلمین شیعه برشمرد. شاهکار کلامی او یعنی عبقات الانوار در اثبات امامت ائمۀ اطهار(ع)، دانشنامه ای است که وی در ردّ کتاب تحفۀ اثنا عشریه و اثبات امامت امامان شیعه نگاشت که مورد توجه و تحسین عامّ و خاص قرار گرفت و همچنان مرجع استناد و استفادۀ اهل تحقیق و پژوهش در مباحث کلامی است.
علامه میر حامد حسین برای چاپ مجلدات کتاب عبقات، از خیرین و مؤمنین درخواست کمک کرد. در این جا به چند مورد از حامیان و بانیان کتاب او اشاره می کنیم. برخی از این نامه ها اخیراً در نشریه میراث شهاب شماره 68-69 منتشر شده و در نوشتن این یادداشت، از آنها بهره جسته ام.
1. وی در نامه ای به سید کرامت حسین یکی از علمای طراز اول زمان خود از وضعیت چاپ و انتشار و اقبال عموم فضلا نسبت به عبقات، اظهار خرسندی می کند و می نویسد:«شکر خدا که ظهور عبقات…. در هر مدرسه و مجالس .. در آذربایجان و عراق … شهرت تام یافته و آراء اصحاب بر ضرورت طبع باقی مجلدات آن است…. شخصی بدون اظهار اسم خود، قریب 900 روپیه برای (طبع) عبقات ارسال داشته است.»
2. در نامۀ دیگری که علامه میرحامد حسین به یکی از حکام بغداد، خان بهادر میرزا محمد می نویسد، می گوید:«…قبل از این در باب طبع مجلدات عبقات، اهتمام و التفات به خدمت احباب … کم بود… حالا که به عنایت و مساعی جمیله ملازمان عالی … بنایت فراغ خاطر اطمینان حاصل است. لهذا سعی و اهتمام و دعوت عام را در باب اشاعت و طبع مجلدات عبقات اهمّ مهام و عمدۀ واجبات… می دانم و در صورت اعراض و تقصیر، خوف مؤاخذۀ کبیر است…»
3. نامه سوم خطاب به الطاف حسین خان صاحب است که طیّ آن در خواست کمک برای چاپ جلد دوم حدیث غدیر نموده و می گوید:« در این زمان… طبع جلد ثانی حدیث غدیراز کتاب عبقات الانوار … قریب شروع است. اگر ملازمان عالی اعانتی در طبع این کتاب مبذول فرمایند، مثوبۀ اسنی… در جریدۀ اعمال ملازمان ثبت خواهد شد…»
اینها نمونه هایی بود از اطلاع رسانی و درخواست مساعدت یک عالم دینی برای چاپ کتابی که تا آن زمان بدان تفصیلی در اثبات حقانیت شیعه و ابطال مطاعن مخالفان، نظریش نوشته نشده بود. با این حال به دلیل شناختی که از وی در کشورهای ایران و عراق و هند وجود داشت، میرحامد حسین توانست با مشقت بسیار برخی از آثار خود را منتشر سازد.
حال اگر اعانت در تولید کتاب در جامعۀ ما به فرهنگ تبدیل شود و مردم خود را در اعتلای علمی و فرهنگی کشور سهیم بدانند، طبعاً صنعت نشر کشور، هم رونق می یابد و هم از آفات بسیاری دور خواهد ماند.
علامه میر حامد حسین برای چاپ مجلدات کتاب عبقات، از خیرین و مؤمنین درخواست کمک کرد. در این جا به چند مورد از حامیان و بانیان کتاب او اشاره می کنیم. برخی از این نامه ها اخیراً در نشریه میراث شهاب شماره 68-69 منتشر شده و در نوشتن این یادداشت، از آنها بهره جسته ام.
1. وی در نامه ای به سید کرامت حسین یکی از علمای طراز اول زمان خود از وضعیت چاپ و انتشار و اقبال عموم فضلا نسبت به عبقات، اظهار خرسندی می کند و می نویسد:«شکر خدا که ظهور عبقات…. در هر مدرسه و مجالس .. در آذربایجان و عراق … شهرت تام یافته و آراء اصحاب بر ضرورت طبع باقی مجلدات آن است…. شخصی بدون اظهار اسم خود، قریب 900 روپیه برای (طبع) عبقات ارسال داشته است.»
2. در نامۀ دیگری که علامه میرحامد حسین به یکی از حکام بغداد، خان بهادر میرزا محمد می نویسد، می گوید:«…قبل از این در باب طبع مجلدات عبقات، اهتمام و التفات به خدمت احباب … کم بود… حالا که به عنایت و مساعی جمیله ملازمان عالی … بنایت فراغ خاطر اطمینان حاصل است. لهذا سعی و اهتمام و دعوت عام را در باب اشاعت و طبع مجلدات عبقات اهمّ مهام و عمدۀ واجبات… می دانم و در صورت اعراض و تقصیر، خوف مؤاخذۀ کبیر است…»
3. نامه سوم خطاب به الطاف حسین خان صاحب است که طیّ آن در خواست کمک برای چاپ جلد دوم حدیث غدیر نموده و می گوید:« در این زمان… طبع جلد ثانی حدیث غدیراز کتاب عبقات الانوار … قریب شروع است. اگر ملازمان عالی اعانتی در طبع این کتاب مبذول فرمایند، مثوبۀ اسنی… در جریدۀ اعمال ملازمان ثبت خواهد شد…»
اینها نمونه هایی بود از اطلاع رسانی و درخواست مساعدت یک عالم دینی برای چاپ کتابی که تا آن زمان بدان تفصیلی در اثبات حقانیت شیعه و ابطال مطاعن مخالفان، نظریش نوشته نشده بود. با این حال به دلیل شناختی که از وی در کشورهای ایران و عراق و هند وجود داشت، میرحامد حسین توانست با مشقت بسیار برخی از آثار خود را منتشر سازد.
حال اگر اعانت در تولید کتاب در جامعۀ ما به فرهنگ تبدیل شود و مردم خود را در اعتلای علمی و فرهنگی کشور سهیم بدانند، طبعاً صنعت نشر کشور، هم رونق می یابد و هم از آفات بسیاری دور خواهد ماند.
اکبر ایرانی- میراث مکتوب