میراث مکتوب- سومین پیش‌نشست همایش ملی «بازتاب فرهنگ و هویت ایرانی در زبان و ادبیات فارسی» سی‌ام بهمن‌ماه ۱۴۰۲، به همت پژوهشکده زبان و ادبیات در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد. سخنرانان این پیش‌نشست، دکتر مهرنوش هدایتی (عضو هیأت علمی پژوهشکده اخلاق و تربیت) و دکتر مریم شریف‌نسب (عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان و ادبیات) بودند. دبیر علمی نشست نیز دکتر آمنه بختیاری بود.
هویت‌سازی بر محمل ادبیات
در ابتدای نشست پس از توضیحات کلی دکتر بختیاری دربارة همایش ملی «بازتاب فرهنگ و هویت ایرانی در زبان و ادبیات فارسی» نخستین سخنران، نشست دکتر هدایتی دربارة «هویت‌سازی بر محمل ادبیات» سخن گفت. هدایتی به فرایند شکل‌گیری هویت پایدار و کامیاب در نوجوانی پرداخت و نظام‌های تربیتی اعم از خانواده، مدرسه و جامعه را در تدوین ابزارهای اندیشمندانه برای شکل‌گیری هویت منسجم در نوجوانان مؤثر دانست. به‌زعم این سخنران، کودکان و نوجوانان از طریق محمل‌های فکری مثل داستان‌ها به وادی ساختارهای انتزاعی ارزش‌ها سفر می‌کنند و در آنجا ارزشِ «ارزش‌ها» و الگوهای وجودی مختلف را کشف می‌کنند. آنها با مطالعه ادبیات داستانی قادر به دیدن زیبایی ارزش‌ها و هنجارها می‌شوند و در مورد نقش خود در جهان تصمیم می‌گیرند و با آنچه «جهان را جای بهتری برای زیستن می‌کند» آشنا می‌شوند.
دکتر هدایتی افزود: طی این فرایند کودکان و نوجوانان ازطریق تأمل در شخصیت‌های داستانی، نیازهای خود را کشف و رتبه‌بندی می‌کنند و به آنها معانیِ ارزشی می‌بخشند. در خلال این مطالعات و گفت‌وگو با دیگران، آنها به دیدگاه‌های متفاوت پی می‌برند، همدلی را تمرین می‌کنند، بدون تجربه فردی به پیامد تصمیمات آگاه شده و متوجه جایگاه ارزش‌ها و هنجارها در تصمیم‌گیری و قضاوت‌های خود می‌شوند. همچنین آنها ازطریق فرایند داستان و مباحثات استدلالی متعاقب آن، با فرهنگ جامعه خویش آشنا شده، امور قابل تحسین و شایستة ارج نهادن را در زندگی خود پیدا می‌کنند و با شکل‌دهی به‌هویت کامیاب، با جهان اطراف خویش سازگارتر می‌شوند.
خواندنی‌های کودکان و مؤلفه‌های هویت ملی
در ادامة نشست، دکتر شریف‌نسب دربارة «خواندنی‌های کودکان و مؤلفه‌های هویت ملی» سخن گفت. او در ابتدا، به تبیین کلیدواژه‌های بحث خود (خواندنی‌های کودکان و تفاوت آن با ادبیات کودکان، هویت فردی و جمعی، هویت ملی و مؤلفه‌ها و ابعاد آن) پرداخت. سپس گزارش پژوهش خود در حوزة بررسی مؤلفه‌های ملی در کتاب‌های درسی دورة ابتدایی را ارائه کرد. این گزارش بر کتاب‌های فارسی اول تا پنجم ابتدایی در دو دهة ۶۰ و ۱۴۰۰ متمرکز بود و یکایک مؤلفه‌های متنی و تصویری کتاب‌ها در دو دهه مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.
در پایان نشست جلسه پرسش و پاسخ بین حضار و سخنران‌ها شکل گرفت.
منبع: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی