میراث مکتوب- روز دوشنبه 14 آبان‌ماه 1403 طی آیینی با حضور مدیران ارشد فرهنگی، شهری و سفرای کشورهای تاجیکستان، ترکیه و قزاقستان، مجسمه «مولانا» شاعر و حکیم بزرگ ایرانی اثر استاد نادر قشقایی هنرمند مجسمه ساز در میدان محمدیه تهران رونمایی شد. به همین مناسبت گفتارهایی از داریوش شهبازی، تهران‌شناس، نصرالله حدادی، پزشک و تهران‌شناس، و فرزاد هنرور، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه دوازده تهران را در ادامه می‌خوانید.
نصب مجسمه مفاخر در شهرها، عاملی برای پیوند مردم با فرهنگ ایرانی
داریوش شهبازی تهران شناس برجسته و نامداری است که از اواسط دهه 1360 که مطالعه و تحقیق در زندگی میرزا تقی‌خان امیرکبیر و تالیف «تاریخ سکه» را به پایان رساند، تاکنون در پی تالیف و تدوین مجموعه‌ای بیست جلدی با نام «فرهنگ تاریخ تهران» است. کتاب چند جلدی «برگ‌هایی از تاریخ تهران» که حاوی مقالات و مطالبی است، که اینجا و آنجا گفته شده و یا به چاپ رسیده، بر گرفته از آن مجموعه است.
شهبازی با اشاره به جایگاه و اهمیت مولانا گفت: حضرت مولانا از جمله استوانه ها و قله های متقن و مستحکم فرهنگ و تمدن ایران عزیز است. او سخنی دارد که به نظر من برای تمام قرون و اعصار، برای ما ایرانی ها که فارسی زبان هستیم و البته برای همه جوامع بشری راه گشاست؛ او می گوید در مقابل مشکلات و مسائل، همیشه تعداد راه حل ها، بیش از مسائل و مشکلات است. چون اگر غیر از این می بود، کائنات نمی توانست دوام پیدا کند. به نظر من، این کلیدی ترین توصیه جناب مولانا است.
او در بخش دیگری از این گفت و گو، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی را نهادی مهم و تأثیرگذار دانست و اظهارکرد: یکی از فعالیت های بسیار ارزشمندی که می تواند درجامعه ما جریان داشته باشد؛ تشکیل و گسترش فعالیت های انجمن ها، از جمله انجمن آثار و مفاخر فرهنگی است که می تواند هسته بزرگان و مفاخر را با انرژی زایدالوصفی، در یکجا متمرکز کند. مطمئنا انرژی و دانش این بزرگان به جامعه ساطع می شود و جنبه زاینده نیز دارد.
او در ادامه با قدردانی از مدیریت و دست اندرکاران انجمن آثار و مفاخر فرهنگی که در چندسال اخیر به حوزه ساخت و نصب مجسمه مفاخر ایران در فضاهای شهری روی آورده اند و امسال نیز به کوشش این نهاد، یادمان مولانا در میدان محمدیه تهران جایابی و نصب شده است، گفت: در هزاره های بسیار دور، برای اینکه انسان ها را به مکان ها متصل کنند، خانواده ها، مردگان خود را در منزل و خانه های خودشان دفن می کردند. چون در آن دوران به این ترتیب می خواستند سند آن خانه را متعلق به خاندان خود کنند. چرا که انسان ها باید با مکان زندگی خود ارتباط داشته باشند.
مولف مجموعه بیست جلدی«فرهنگ تاریخ تهران» اضافه کرد: متأسفانه سرعت مهاجرت به تهران ظرف دویست سال گذشته باعث شده است که مساحت این شهر از 4/4 کیلومتر به هشت صد کیلومتر و جمعیت آن از شش – هفت هزار نفر به حدود چهارده میلیون نفر برسد. بنابراین شهروندانی که الان در تهران ساکن هستند احساس ارتباط با این مکان ندارند.
اوتأکید کرد: کار مهم انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در پاسداشت بزرگانی نظیر مولانا، سعدی ، فردوسی و ساخت و نصب مجسمه ایشان در میدان ها و معابر شهری، رابطه مردم را با فرهنگ و محل زندگی آن‌ها به بهترین شکل ممکن برقرار می کند تا از آسیبی که بیان کردم مصون باشند و خود را به تمامی، متعلق به این شهر بزرگ و فرهنگ و تمدن عظیم ایرانی بدانند.
شهبازی اضافه کرد: حضور مجسمه مفاخر در شهرها باعث می شود که لاقل مردم و شهروندان لحظه ای توقف، درنگ و تأمل کنند و در فرهنگ موطن خود بیندیشند و در نهایت خود را متعلق به شهر محل سکونتشان- مانند شهر تهران یا هریک از شهرهای ایران، بدانند.
استاد و پژوهشگر تاریخ و تهران شناسی در پایان تصریح کرد: با توجه به اقدام انجمن در نصب مجسمه حکیم نظامی در گذشته در میدان ونک تهران و هم اکنون مجسمه مولانا در میدان محمدیه تهران، ضروری است که رسانه ها بیش از پیش به این کار مهم بپردازند و مسئولان امر نیز به صورت منظم این فعالیت را اطلاع رسانی کنند و شرایطی را فراهم آورند که رهگذران و شهروندان به بهانه بازدید از مجسمه مولانا و سایر بزرگان، با راهنمایی کارشناسان حاضر در محل، با اندیشه و زندگی این چهره ها آشنا شوند و به نحوی به مقام شامخ این بزرگان نیز ادای احترام نمایند.
تندیس مولانا، یادآور میراث عظیم ادبیِ ایرانیان
نصرالله حدادی، پزشک و از جمله تهران‌شناسان با سابقه کشور است که در این رشته آثار و مقالات متعددی را به رشته تحریر درآورده و نزد بزرگان و مفاخر عرصه تهران شناسی و ایران شناسی از جمله مرحوم جعفر شهری، استاد سید عبدالله انوار و حسین کریمان به کسب علم و دانش پرداخته است.
این استاد و پژوهشگر پرکارِ تهران شناس درباره اهمیت جانمایی و نصب مجسمه مولانا در میدان محمدیه تهران، در یادداشتی نوشته است:
باعث خوشحالی و مسرت است که تندیس شاعر بزرگ سرزمین ما، «مولانا» در یکی از اصلی ترین و در عین حال قدیمی ترین میادین شهر تهران به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و شهرداری تهران نصب شده است. امیدوارم با جانمایی مجسمه مولوی، در میدان محمدیه – که برگرفته از نام محمد شاه قاجار است و در طول تاریخ نام های متعددی داشته، امروز به میدان مولوی هم موسوم شود. من در جایگاهی نیستم که به مقام شامخ مولانا و آثار سترگ آن مرد بزرگ اشاره ای داشته باشم. مولوی یکی از پنج قله ادبیات فارسی در کنار حافظ، فردوسی، سعدی و نظامی است. این مفاخر، مردان همیشه روزگار اند و ادبیات ما بر این پنج پایه شکل گرفته است.
گماردن و استقرار تندیس مولانا در میدان محمدیه، موجب تداعیِ جایگاه بزرگان ایران زمین در ذهن و زبان مردم است. همان طور که از سال 1313، تندیس فردوسی در میدان فردوسی تهران بود و در سال 1328 تعویض شد و به شکل فعلی آن درآمد، این نشان دهنده بستر زمان است و مردم با دیدن این تندیس زیبا به یاد حماسه سرای بزرگ توس و آنچه که آن بزرگوار از خود به عنوان شناسنامه ملت ایران باقی گذاشته است، می افتند. مثنوی و دیوان شمسِ مولانا نیز یکی از ارکان مهم ادبیات فارسی است و او حق بزرگی بر گردن زبان و ادب فارسی دارد.
به بزرگوارانی که در زمینه ساخت و نصب مجسمه مولانا زحمت کشیده اند، تبریک می گویم؛ باید بکوشیم ادبیات کهن مان را به نسل فعلی و حاضر بیاموزیم. چرا که هر کدام از قله هایی که نام بردم در مقام و مرتبتی بالا در ادبیات فارسی قرار دارند. جا دارد که به فرزندان این مرز بوم بیاموزیم که غزل حافظ چیست، حکایات سعدی کدام است، قصه ها و پندهای مولانا چه پیامی دارد و مغازلاتی که از آن بزرگواران باقی مانده چه اهمیتی دارد. خیام و رباعیات بی نظیرش و نظامی با هفت گانه ای که در ادبیات فارسی از خود به جای گذاشته؛ به ما خواهند آموخت که ایرانی و ایران همواره به این ها وام دار است و نسل های آینده باید اندیشه و آثار ایشان را مورد مداقه قرار دهد.
امیدوارم که در آینده نزدیک شاهد باشیم مجسمه عطار، صائب تبریزی، پروین اعتصامی نازنین و همه بزرگانی که بر گردن شعر و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی حقی دارند نیز در پایتخت فرهنگ ها، تهران، به معرض دید عموم گذاشته شوند تا یادآور فرهنگ، هنر و اندیشه رفیع مفاخر ایران باشد.
همکاری مستمر شهرداری تهران و انجمن در زنده نگه داشتن یاد مفاخر در فضای شهری
فرزاد هنرور، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه دوازده تهران، نیز گفت: وجود تندیس های مفاخر ایران در فضاهای شهری خاصه میادین بزرگ پایتخت، تأثیر بسزایی در زیبایی بصری و تقویت هویت فرهنگی و تمدنی دارد. از اینرو نصب مجسمه چهره مهم و تأثیرگذاری چون «مولانا» در میدان محمدیه تهران که قبلا با عنوان میدان «اعدام» معروف بود، می تواند نقش مهمی در ترویج فرهنگ و هنر ایرانی-اسلامی و تلطیف فضای فرهنگی شهر داشته باشد.
میدان محمدیه در منطقه 12 تهران به لحاظ جغرافیای از چند جهت با خیابان های مولوی، خیام و وحدت اسلامی ارتباط دارد و در حقیقت فضای وسیعی را در برمی گیرد. خوشبختانه راه اندازی فضای سبز در پیرامون میدان نیز مزید بر علت شده است و رهگذران و شهروندانی که از این فضا لذت می برند، با تأمل در مجسمه «مولانا» بار دیگر با این شاعر و حکیم بزرگ ایرانی و مسلمان نیز آشنا خواهند شد.
در حقیقت با تغییر نام میدان اعدام به محمدیه، نامی درخور شأن برای این میدان پرتردد تهران انتخاب شد که خوشبختانه هم اکنون مزین به یادمان یک شخصیت والای فرهنگی و ادبی نیز شده است.
وی دربارۀ روند ساخت و نصب این مجسمه که هنر دست استاد قشقایی است نیز گفت: در یک جمله، همکاری انجمن بی نظیر بود. رابطه تنگاتنگی میان ما و انجمن در جریان بود و خوشبختانه هنوز هم هست. پیگیری‌ها با دقت و ظرافت صورت گرفت و دوطرف نظرات کاشناسانه خود را به بهترین شکل ممکن عملیاتی کردند.
خوشبختانه در چند سال اخیر انجمن ارتباط مفید و سازنده ای را با شهرداری تهران در زمینه ترویج بیشتر مفاخر ایران در فضاهای شهری برقرار کرده است و چندی پیش هم به همت این نهاد با همکاری شهرداری تهران و سایر نهادهای اجرایی پایتخت، مجسمه حکیم نظامی در میدان ونک تهران جایابی و نصب گردید.
به نظر من این اقدامات درکنار زیباسازی شهر تهران به نوعی باعث یادآوری و اشاعه هرچه بیشتر فرهنگ و تمدن عظیم ایرانی- اسلامی به خصوص برای نسل های جوان و جدید کشور خواهد شد.
منبع: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی