به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، سخنرانی عارف نوشاهی، استاد بازنشستۀ زبان و ادبیات فارسی کالج دولتی گوردون، راولپندی پاکستان، به مناسبت بزرگداشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب، امرروز دوشنبه 20 اردیبهشت‌ماه 1400، در قالب دومین بخش از یکصد و پنجاهمین نشست مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در صفحۀ اینستاگرام این مؤسسه پخش شد.
نوشاهی با بیان این که هوبت هر ملت و کشور وابسته به گذشته و تاریخ و جغرافیای آنهاست، گفت: ما تا تاریخ و گذشته را نشناسیم نمی‌توانیم هویت ملی و فرهنگی و تاریخی و جغرافیایی را ترسیم کنیم و یکی از ابزارها و وسایل ترسیم این گذشته و تاریخ، نوشته‌هاست که هم می‌تواند یک سند تاریخی باشد و هم یک کتاب یا رساله. بنابراین بررسی اسناد و کتاب‌های گذشته و گذشتگان گام اول در راه شناخت یک ملت و فرهنگ است.
وی ضمن بیان این مطلب که مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در تهران از بدو تأسیس به سوی این هدف گام‌هایی برداشته و هم در شناسایی اسناد و منابع و هم در دسترس عمومی قرار دادن آنها فعالیت کرده است، افزود: با وجود این که این مرکز یک نهاد ایرانی است ولی به کل قلمرو زبان فارسی و فرهنگ فارسی، که جغرافیای آن از بنگال تا بالکان و از خوی تا خیوه و خوارزم است، توجه دارد.
استاد بازنشستۀ زبان و ادبیات فارسی کالج دولتی گوردون پاکستان افزود: منابع و اسناد مکتوب که این مرکز تا کنون نشر و شناسایی کرده است، هم مربوط به شبه قاره بوده و هم آسیای میانه و هم سرزمین‌های خلافت عثمانی که از نظر فرهنگی این مناطق شامل قلمرو فارسی هستند.
نوشاهی با اشاره به این که زبان فارسی تقریبا 700 سال زبان رسمی شبه قاره بوده، از وجود مخازن فراوان کشف ناشدۀ اسناد در این منطقه به زبان فارسی سخن گفت و اظهار کرد: اسناد تاریخی فراوانی به زبان فارسی به صورت فرمان، حکم‌نامه و قرارداد امروزه در آرشیوها و حتی کتابخانه‌های شخصی در منازل، در هند، پاکستان و بنگلادش باقی مانده است و متأسفانه ما متخصصانی نداریم که این اسناد تاریخی را بتوانند بخوانند و نشر کنند.
وی با اشاره به بیگانه بودن نسل امروز این کشورها با زبان عربی و فارسی، این امر را عامل بلااستفاده ماندن اسناد و منابع مهم موجود در شبه قاره به این زبان‌ها دانست و گفت: حتی کتابخانه‌های دولتی فهرست‌نویسی ندارند که آن نسخه‌های خطی فارسی را دقیق فهرست کند، چه رسد به کتابخانه‌های شخصی.
این پژوهشگر نسخ خطی با اشاره به پیشنهادی که پیش از این برای همکاری کتابخانۀ ملی ایران با آرشیوهای ملی و کتابخانه‌های معتبر کشورهای غیر فارسی‌زبانِ دارای منابع و اسناد فارسی، ارائه کرده، گفت: با توجه به این که کشورهای مذکور متخصصان چندانی ندارند اگر این همکاری طی تفاهم‌نامه‌ها و قرادادهایی شکل بگیرد، و اسناد تاریخی خوانده و نشر شود قطعا اطلاعات ارزشمند و تازه‌ای از تاریخ ادبیات ما، تاریخ فرهنگی ما و حتی تاریخ سیاسی ما به دست خواهد آمد.
نوشاهی با بیان این که مؤسسۀ میراث مکتوب در حالی که یک سازمان غیردولتی است، به نوبۀ خود در این زمینه خوب کار کرده و منابعی را منتشر کرده است، اظهار کرد: کتابشناسی آثار چاپ شده در شبه قاره که از سوی این مؤسسه در چهار جلد چاپ و منتشر شده است، سندی محکم برای نشان دادن جایگاه زبان فارسی در شبه قاره است.
استاد بازنشستۀ زبان و ادبیات فارسی کالج دولتی گوردون پاکستان در پایان اظهار امیدواری کرد که کتابخانۀ ملی ایران و سازمان‌های دیگر از جمله مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب توجه و اقدامات بیشتری برای انتشار اسناد تاریخی فارسی موجود در کشورهای همسایۀ ایران مبذول دارند.