میراث مکتوب- شب بهگود گیتا (سرود خدا، بخشی از مجموعه عظیم مهابهارات؛ بزرگ‌ترین حماسه شعری جهان) به مناسبت رونمایی از چاپ جدید ترجمۀ این کتاب توسط استاد محمدعلی موحد برگزار شد.
محمدعلی موحد ادیب، حقوق‌دان و مولاناشناس در این مجلس با برشمردن دلایل ترجمۀ کتاب عنوان کرد: من به دو دلیل مجذوب گیتا شدم: اول شاعرانگی آن که از زمان طفولیت گرایش به شعر داشتم و مجموعۀ شعرهای من در کتاب شاهد اهل شباب به همت دوست فقیدم محمد زهرایی توسط نشر کارنامه چاپ شده است؛ اما آخرین شعرهای آن متعلق به سال ۱۳۳۹ است که پس از آن میان من و شعر جدایی افتاد. ادامه این گرایش را در گیتا می‌بینید که در ۱۳۴۴ به چاپ رسیده است و پس از آن در مقالات شمس که پاره‌ای از آن شعر است و شاعرانگی در آن مشهود و نیز در مثنوی مولانا که اساس شاعرانگی فارسی است.
عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: من مثنوی را هم از نظر شعری و هم از نظر ادبی، قله قاف و ادبی ایران می‌دانم.
مصصح مثنوی معنوی عامل دوم ترجمه گیتا را آشنایی با مفاهیم آن خواند و افزود: عامل دوم بوی خوش آشنایی بود که از آن می‌شنیدم، اندک مایه چیزی که دربارۀ گیتا و عرفان هندی آموختم را در مقدمۀ ۶۰ صفحۀ ابتدایی کتاب آورده‌ام اما اطلاعات من در این موضوع و در هر موضوع محدود است.
وی در شب بهگود گیتا (عصر دوشنبه، ۱۳ آبان) با خواندن بخش‌هایی از مقالات شمس و مقایسه آن با بخش‌های ششم و هشتم گیتا گفت: آنچه ما در عرفان انسان کامل می‌دانیم در ادبیات مولانا و شمس در گیتا، جوگی کامل است. خداوند مظهر کمال است؛ هر کمالی که در هر موجودی دیده شود، هر کمالی که در فرد اکمل دیده شود.
موحد در این مراسم در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی با خواندن بخش‌هایی از گفتار هفتم و دهم گیتا به تشریح کلمه مایا پرداخت و اظهار داشت: این مایا همان است که عرفای مسلمان آن را مکر گفته‌اند و آن را به حق تعالی نسبت دادند، واژه مکر در قرآن هم بسیار آمده و مایا هم به معنای خدعه و فریب است که در گفتار هجدهم گیتار شرح داده شده است.
مولانا نیز در قالب واژه‌هایی چون نعل واژگونه، خدعه و فریب از این مفهوم استفاده کرده است و در فیه‌مافیه می‌گوید پروردگار مکار است.
نویسنده کتاب تماشای خورشید با گرامی داشتن یاد داریوش شایگان و ایرج افشار گفت: من از خودم پرسیدم چرا می نویسم؟ و دو پاسخ دادم. نخست آن که دوست ندارم بر سر خوانی تنها بنشینم دلم می‌خواهد اگر طعامی قسمتم شد، با دیگران هم‌زانو و هم‌کاسه باشم. دوم آن که تا مطلب را ننویسم، آن را نمی‌فهمم و تا سخن را ننویسم با فراز و فرود آن آشنا نمی شوم. من مصداق کلام بیهقی هستم که گفت مرد آنگاه آگاه می شود که نوشتن گیرد و بداند که آن چیست.
نویسنده کتاب در کشاکش دین و دولت ضمن سپاسگزاری از برگزارکنندگان این رونمایی و نشست گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پدیده‌ای پیدا کرده‌ایم که برای کتاب‌ها رونمایی می‌گیریم این کار مبارکی است که به همت دو نفر راه افتاده؛ علی دهباشی و اصغر محمدخانی در شهر کتاب.
ترجمه موحد مفاهیم را به بهترین شکل بیان می‌کند
رئیس بنیاد دائره المعارف بزرگ اسلامی نیز در این مراسم گفت: کمتر کتابی پیدا می شود که این گونه درباره ذات حق سخن بگوید، به صورت های مختلف، همه تعلقات را می زداید و به ذات حق می رسد و بسیار ماهرانه این کار انجام شده و حکمت عرفانی در این کتاب هست که توجه می طلبد. ما در این کتاب به یگانه به خداوند، می رسیم.
محمد کاظم موسوی بجنوردی افزود: ترجمه موحد به قدری شیواست که شاعرانه است و مفاهیم را به بهترین شکل منتقل می کند. موحد ذوق و قریحه و هنرش را به کار گرفته و نشان داده، همه کارهای ایشان تحسین برانگیز است. ما به حضور ایشان در بنیاد مفتخریم و امیدوارم برای ده ها سال دیگر ایشان به زندگی پربار خود ادامه بدهند.
رئیس مرکز فرهنگی هندوستان، ویژگی های گیتا را برشمرد و گفت: متن مقدس گیتا، وحی الهی نیست، از آنجا که کریشنا بر مبنای سنتی حلول یافته و تجسد بشری ویشنو است، این کتاب موعظه الهی شمرده می شود، محتوایش فوق العاده و متن فلسفی بزرگی برای زندگی روزمره است.
آبهی کومار سینک ادامه داد: از منظر هندویی رهایی رسیدن به رستگاری یا موکشه است علی رغم باور به تناسخ، تلاش زندگی هندو گریز از چرخه حیات و دستیابی به موکشه است، سعادت مادی و عشق به موهبت های دنیای به رستگاری نمی انجامد و فقط به وابستگی ذهن به جهان می افزاید. ایده ای که از گیتا برمی آید این است که جاذبه های مسیر وابسته کننده نخواهند شد و ذهن باید از هر اندیشه وابسته کننده مبرا باشد، از این رو از خود گذشتگی که گاندی آن را تقلا یا سخت کوشی توصیف کرده اهمیت می یابد.
وی با برشمردن روش های رستگاری و تلاش برای رستگاری در گیتا گفت: امیدوارم روزی بتوانم، ترجمه استاد موحد را بخوانم و متن آن را بفهمم.
استاد فرهنگ و زبان های باستانی، گفت: این کتاب وحیانی نیست اما اهمیتش برای هندی ها بیشتر از کتاب های وحیانی است، شرح های مهمی بر این کتاب نوشته شده و شانکارا مهم ترین تفسیر را نوشته و بر اساس توحید وجودی خودش، ودانتا که فلسفه خاصی است که کل هستی را ذات خداوند می داند که برهماست و بعد از او راماناجا، شرح دیگری نوشته مبتنی بر فلسفه خودش که ادویتا است و با فلسفه شانکارا تفاوت دارد.
بسیاری از فلاسفه هندی شرحی بر گیتا نوشته‌اند
فتح‌الله مجتبایی افزود: همه فلاسفه هندی وقتی خواستند خودنمایی کنند، یک شرح بر این کتاب نوشته اند. مهاتما گاندی (فعال سیاسی و وکیل هندی) عاشق این کتاب بود و برای گاندی این کتاب مقدس به شمار می رفت. گاندی هم بر آن شرحی نوشته است. این کتاب گفت و گویی میان کریشنا و آرجونا است. کریشنا که آواتار ویشنو است، در مقام خداوند با آرجون صحبت می‌کند.
وی با برشمردن طریق شهود در عرفان هندی، ادامه داد: همه آنها می گویند کسی نجات پیدا می کند که عاشقانه خداوند را عبادت کند و عشق مهم‌ترین راه نجات است.
مجتبایی به تاریخ نگارش این کتاب اشاره کرد و گفت: خدایان آریایی ها در یک دوره در هند اهمیت پیدا می کنند؛ اما هندوییسم، دراویدی و پیشا آریایی است و بر آیین ودایی غلبه می کند. ویشنو، شیوا و بیشتر خدایان هندی دراویدی هستند، حتی شمایل آنها به ۳ هزار سال قبل برمی گردد.
وی گیتا را بخشی از بهگود گیتا و بهگود گیتا را بخشی از مهابهارات معرفی کرد و افزود: این کتاب ویشنویی است و حتی از نظر لفظ، بیان و حتی وزن با مهابهارات تفاوت دارد؛ اما حتی در فرقه های دیگر یعنی شیوایی ها هم مهابهارات و گیتا را می خوانند. ترجمه موحد از این کتاب بسیار خوب است، چون بر اساس ترجمه رادا کریشنان بوده و روحیه ای عرفانی در آن است که در دیگر ترجمه ها نیست.
بهگود گیتا جزئی است از مجموعه عظیم مهابهارات، بزرگ‌ترین حماسه شعری جهان. گیتا هجده گفتار است که نخستین آنها لحن حماسی دارد. تاریخ تصنیف گیتا را محققان از سده پنجم یا میانه های سده دوم پیش از میلاد تخمین زده‌اند. این کتاب اخیرا برای بار دوم به ترجمۀ استاد موحد و توسط انتشارات خوارزمی چاپ و راهی بازار نشر شده است.