میراث مکتوب – دربارۀ سرگذشت تغییرخط عربی- فارسی، پیش از این، چند نوشتار کوچک، اختصاراً به بخشی از تاریخچۀ تغییر خط پرداخته بودند. کاظم استادی، موضوع تغییر خط را به سه بخش تقسیم نموده و با استفاده از آثار قبلی و دیگر منابع، در ضمن سه عنوان ذیل، به تاریخچۀ تغییر خط فارسی- عربی پرداخته است:
۱- تاریخچۀ تغییر خط در امپراطوری اسلام
۲- تاریخچۀ تغییر خط در کشورهای اسلامی
۳- تاریخچۀ تغییر خط در ایران
بخش اول کتاب تاریخچۀ تغییر خط، به بررسی اجمالی تاریخچۀ تغییر خط، از ابتدای ظهور اسلام تا پیدایش صنعت چاپ، پرداخته شده است و تمرکز آن در تغییرات خط عربی، در قرن اول و دوم هجری قمری می باشد.
بخش دوم، پیرامون تاریخچۀ تغییر خط در کشورهای اسلامی است. پس از اینکه امپراطوری اسلام، از جهت جغرافیایی یکپارچگی خود را از دست داد و کشورهای مستقل، اما مسلمان پدید آمدند. این کشورها پس از پیشرفت های قرون اخیر در اروپا و همچنین رواج صنعت چاپ، رویکردی انتقادی نسبت به خط عربی که خط رایج آن کشورها بود، پیدا نمودند. و همین رویکرد در چندین کشور اسلامی، سبب ساز تغییر خط عربی آنها به خط لاتین و یا سیریلیک است.
بخش سوم، به تاریخچه تغییر خط می پردازد که شامل سه دوره «تغییر خط میان ایرانیان خارج نشین» و نیز «دوران پس از تغییر خط در برخی از کشورهای اسلامی همسایه ایران» و دوران سوم؛ اواخر دهه سی شمسی است، که «داغ ترین دوران بحث تغییر خط در ایران» می باشد.
گفتنی است، نزدیک به سه سال و نیم است که کاظم استادی مشغول تدوین و تنظیم «دانشنامه خط فارسی» است. این دانشنامه، مجموعه ای است منحصر به فرد، که می تواند مرجع یگانه ای برای مطالعات خط فارسی قرار گیرد. این مجموعه شامل دوازده فصل، تحت این عناوین می باشد: فلسفۀ خط؛ اختراع خط؛ انواع خط؛ پیرامون خط؛ خط در ایران؛ پیرامون تغییر خط فارسی؛ پیرامون خط فارسی- عربی؛ بررسی خط فارسی کنونی؛ ملاحظات طراحی خط؛ معرفی خط استادی؛ خط آینده جهان؛ کتاب شناسی خط فارسی.
تاریخچۀ تغییر خط (فارسی، عربی) در امپراطوری اسلام، کشورهای اسلامی و ایران؛ کاظم استادی؛ قم: کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)؛ چاپ اول: ۱۳۹۱؛ در قطع وزیری؛ با ۱۶۰ صفحه و به بهای ۸۰۰۰۰ ریال منتشر شده است.
۱- تاریخچۀ تغییر خط در امپراطوری اسلام
۲- تاریخچۀ تغییر خط در کشورهای اسلامی
۳- تاریخچۀ تغییر خط در ایران
بخش اول کتاب تاریخچۀ تغییر خط، به بررسی اجمالی تاریخچۀ تغییر خط، از ابتدای ظهور اسلام تا پیدایش صنعت چاپ، پرداخته شده است و تمرکز آن در تغییرات خط عربی، در قرن اول و دوم هجری قمری می باشد.
بخش دوم، پیرامون تاریخچۀ تغییر خط در کشورهای اسلامی است. پس از اینکه امپراطوری اسلام، از جهت جغرافیایی یکپارچگی خود را از دست داد و کشورهای مستقل، اما مسلمان پدید آمدند. این کشورها پس از پیشرفت های قرون اخیر در اروپا و همچنین رواج صنعت چاپ، رویکردی انتقادی نسبت به خط عربی که خط رایج آن کشورها بود، پیدا نمودند. و همین رویکرد در چندین کشور اسلامی، سبب ساز تغییر خط عربی آنها به خط لاتین و یا سیریلیک است.
بخش سوم، به تاریخچه تغییر خط می پردازد که شامل سه دوره «تغییر خط میان ایرانیان خارج نشین» و نیز «دوران پس از تغییر خط در برخی از کشورهای اسلامی همسایه ایران» و دوران سوم؛ اواخر دهه سی شمسی است، که «داغ ترین دوران بحث تغییر خط در ایران» می باشد.
گفتنی است، نزدیک به سه سال و نیم است که کاظم استادی مشغول تدوین و تنظیم «دانشنامه خط فارسی» است. این دانشنامه، مجموعه ای است منحصر به فرد، که می تواند مرجع یگانه ای برای مطالعات خط فارسی قرار گیرد. این مجموعه شامل دوازده فصل، تحت این عناوین می باشد: فلسفۀ خط؛ اختراع خط؛ انواع خط؛ پیرامون خط؛ خط در ایران؛ پیرامون تغییر خط فارسی؛ پیرامون خط فارسی- عربی؛ بررسی خط فارسی کنونی؛ ملاحظات طراحی خط؛ معرفی خط استادی؛ خط آینده جهان؛ کتاب شناسی خط فارسی.
تاریخچۀ تغییر خط (فارسی، عربی) در امپراطوری اسلام، کشورهای اسلامی و ایران؛ کاظم استادی؛ قم: کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)؛ چاپ اول: ۱۳۹۱؛ در قطع وزیری؛ با ۱۶۰ صفحه و به بهای ۸۰۰۰۰ ریال منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات