میراث مکتوب – برای بسیاری خواندن تاریخ از آن رو لذت بخش است که شرحی از عبرت‌ها و وقایع گذشته میباشد.
حال اگر این تاریخ با همان شرح وقایع از زبان شعر گفته شود، خواندن آن حال و هوا و جذّابیت دوچندانی برای اهل فرهنگ و ادب خواهد داشت و اگر زبان شعر از زبان همان عصر و زمان باشد، ارزش تاریخی و ادبی آن دوچندان است.
در این میان از جمله کتاب‌های ادبی-تاریخی کهن، کتاب شهنشاه‌نامه، تاریخ منظوم مغولان و ایلخانان از قرن هشتم هجری است که همان‌گونه که از نامش پیداشت بیان تاریخی از بخشی از دورۀ ایلخانان و مغولان در قالب شعر است.
نویسندۀ این کتاب، احمدتبریزی که کتاب خود را در قرن هشتم هجری در دربار سلطان ابوسعدیبهاردخان سروده است، تلاش داشته تا شرحی کلی و عمومی را از تاریخ دورۀ مغولان بصورت منظوم بیان کند.
از سوی دیگر منظومۀ شهنشاه‌نامه یکی از نخستین آثار در دورۀ شکل‌گیری تاریخ منظوم است و از برخی جهات، به خصوص تاکید شاعر بر سره نویسی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، هرچند تا کنون عدم دسترسی به تنها نسخۀ خطی آن باعث شده بود تا کمتر مورد توجه ادبیان و پژوهشگران قرار گیرد.
با این حال مهشید گوهری کاخکی و جواد راشکی علی‌آباد زیر نظر جوادعباسی، با تلاش خود برای دسترسی به تنها نسخۀ خطی شهنشاه‌نامه که در کتابخانۀ ملی بریتانیا نگهداری می‌شود موفق شده‌اند این اثر تاریخی و ادبی را با حمایت بنیاد موقوفات افشار و همکاری انتشارات سخن در سال 1397 تصحیح و منتشر کنند و در حال حاضر این این نسخۀ کمیاب بصورت کتاب منتشر شده است.
تصحیح کنندگان در معرفی شهنشاه‌نامه و در بخش پیشگفتار این کتاب گفته‌اند که منظومۀ شهنشاه‌نامه به ذکر احوال چنگیزخان، اجداد و جانشینان او پرداخته و کار نظم آن در سال 738 به پایان می‌رسد… احمدتبریزی منظومۀ خود را به ابوسعید بهادرخان، آخرین پادشاه ایلخانی تقدیم کرده و در بخش «در تسمیۀ شاهنشاه‌‌نامه به نام شاهنشاه أعظم ابوسعید طاب ثراه» بعد از بیان وجه تسمیۀ منظومه، به مدح سلطان ابوسعید پرداخته است:
شهنشاه‌نامه نهم نام این به نام شهنشاه روی زمین
…..
جوان بخت و فرمانروا بوسعید جهان آفرینش ز جان آفرید
شاعر همچنین در خلال ابیات شهنشاه‌نامه بارها مسعودشاه و پدرش و دلیری و دانش آنان را ستوده است.
در این منظومه، نسل مغولان به یافث بن نوح می‌رسد و پس از شرح مختصری از تاریخ مغول، احوال چنگیزخان و جانشینان او روایت شده است.
همچنین در ارتباط با مشخصات نسخۀ خطی شهنشاه‌نامه گفته شده است که نسخۀ خطی شهنشاه‌نامه به همراه سه منظومۀ دیگر در کتابخانۀ ملی بریتانیا نگهداری می‌شود و شامل 243 برگ است.
با این حال متاسفانه اطلاعات زیادی دربارۀ سرایندۀ شهنشاه‌نامه وجود ندارد و در تمام منابع فقط به نام احمدتبریزی و دوره‌ای که در آن می‌زیسته، اشاره شده است و از زمان تولد، دوران حیات و سایر آثار احتمالی او آگاهی‌ای در دست نیست. هرچند شاعر بارها شهر تبریز را ستایش کرده و آن را سرای هنرپروران و اهل دانش، برتر از بهشت و خاک و هوای آن را دوابخش خوانده است و در انتهای منظومه آشکارا گفته که زادگاه او خاک تبریز است نه خراسان زمین:
مرا خاک پاک و سخن این چنین ز تبریز نه از خراسان زمین
تصحیح‌کنندگان شهنشاه‌نامه همچنین سره‌نویسی، پرهیز از واژگان عربی، بسامد اندک واژه‌های مغولی و ترکی، کاربردهای کهن، گفتار عامیانه، ضعف تألیف و تعقید را از جمله ویژگی‌های این اثر منظوم تاریخی بیان کرده‌اند.
در ارتباط با مقایسه شهنشاه‌نامه و شاهنامۀ فردوسی نیز گفته شده است که شهنشاه‌نامۀ تبریزی منظومه‌ای حماسی-تاریخی است، بنابراین طبیعی است که بسیاری از ویژگی‌های ژانر حماسه را دارا باشد. در این ارتباط ادوارد براون معتقد است که شهنشاه‌نامه به سبک شاهنامه فردوسی سروده شده است و احمدتبریزی در منظومۀ خود تا حدودی تحت تأثیر الگوهای زبانی شاهنامه بوده و برخی از کلمات و ترکیبات پربسامد آن را اقتباس کرده است.
در حال حاضر شهنشاه‌نامۀ تبریزی پس از مقدمه‌ای مفصل و جامع از تصحیح‌کنندگان، در 1067صفحه و از سوی انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار یزدی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.