میراث مکتوب – تازه ترین شمارۀ دوفصلنامۀ علمی – پژوهشی آینۀ میراث (دورۀ جدید سال سیزدهم، شمارۀ اول، بهار و تابستان 1394 (پیاپی 56)) به صاحب امتیازی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد.
فهرست مطالب این شماره از دوفصلنامۀ آینۀ میراث به این شرح است:
سخن سردبیر / 5
پژوهشی در احوال و آثار شمس سجاسی/ محمد افشینوفایی/9
نقد و بررسی تصحیح سفینۀ شاعران قدیم/ مجید خسروی/33
بررسی نسخهشناسی و سبکشناسی اشعار ترکی مولانا / الهام خلیلی جهرمی و . . . /47
دیباچۀ مرقع شاه محمد مذهب / سعید خودداری نائینی/77
گونهای از بازی شطرنج در شاهنامۀ فردوسی / مهدی رمضانی و احمد گلی/101
صدرالافاضل خوارزمی / عاطفه زندی…/ 121
نقدی بر احادیث و قصص مثنوی / وحید سبزیانپور و/141
بررسی انتقادی تصحیح کتاب «احوال و اخبار برمکیان»/ سارا سعیدی/167
رقم نقاش و مذهب بر جلدهای روغنی … / ریحانه سلیمی و فریبا افکاری/185
بررسی و نقد انتساب رباعیات مشترک خیام و مجدهمگر/ طه صادری و . . . / 231
بررسی انواع جعل و تزویر در … /حبیبالله عظیمی و هلیا هاشمی اصل / 265
ما به کجاییم و امانت کجاست/ سعید کریمی/293
تحقیق در اشعار پراکندۀ ابوالمعالی نحاس رازی / الیاس نورایی و سهیل یاری گلدره / 313
پیشنهادی برای تصحیح چند لغت در … / حامد نوروزی و کلثوم قربانی /329
چکیدۀ عربی / حامد صدقی /357
چکیدۀ انگلیسی / مجدالدین کیوانی/ 6
در سخن سردبیر این شماره به قلم دکتر مجدالدین کیوانی آمده است:
یکی از راههای شناسایی مقالات خوب یا بد دروازههای ورودی مجلات و نشریه‌های جدی، روشمند و مسئول است. در چنین نقطههای «دیدهبانی» است که میتوان کیفیت، مایۀ ابتکار و نوآوری، عمق و سطح تحقیق و پاکیزگی و سلامت نوشتههای رسیده را سنجید، و آنگاه آنها را خوب و بد کرد؛ پذیرفتنیها را چاپ کرد و دور ریختنیها را به کناری نهاد. غیبت چنین جایگاههای دیدهبانی و مراقبت است که راه نوشتههای سست بیمایه را به نشریات و جراید باز میکند. معذلک، آنچه نباید باعث اشتباه شود این است که تمامی مقالات پذیرفته شده در سطحی برابر از اصالت و سلامت نیستند، و لذا نباید این توهم پیدا شود که تمامی مقالات یک شماره از نشریه با گرفتن امتیازهای یکسان به آن راه یافتهاند. به بیان ساده، مقالات منتشر شده همه لزوماً صد در صد مطابقِ ضوابط و ملاکهای مورد انتظار نشریه نیست.
مقالاتی را که به دفتر مجله میرسد میتوان به سه دسته تقسیم کرد. یک دسته ــ که معمولاً به لحاظ تعداد، در اقلیتاند ــ مقالات محققانهای هستند که پیداست نویسندگان کار را جدّی گرفته و برای انجامشان وقت و نیرو صرف کردهاند. این دستنوشتهها کمترین زحمت و معطلی را برای تحریریۀ مجله دارند، و بنابراین در همان دورِ اول به راحتی نمرۀ قبولی میگیرند. دستۀ دوم، که شمارشان چندان هم اندک نیست، آنهایی است که از جهات مختلف کم و کاستی دارند و به هیچ وجهی اصلاحپذیر نیستند یا به چارچوب اهداف و سیاستهای مجله در نمیآیند، و متأسفانه باید کنار گذاشته شوند. و اما دستۀ آخر مقالاتی است که نه میتوان آنها را به طیب خاطر قبول کرد و نه دل به رد کردنِ آنها رضایت میدهد. این دسته مقالات است که هم وقت و نیروی بیشتر میطلبد و هم تاب و تحمل بیشتر. مع ذلک، مجله صلاح را در این میبیند که زحمت و کارِ بیشتر را به جان بخرد با این امید که مؤلفان آنها وقتی مقالات چاپ شدۀ خود را ملاحظه کردند، انگیزۀ قویتری برای نوشتن مقالات بهتر و ارزندهتر پیدا کنند.
آینۀ میراث امیدوار است و مؤکداً توصیه میکند که این گروه از یاران مجله نوشتههای خود را پس از نشر به دقت مطالعه و با اصل اولیۀ نوشتۀ خود مقابله کنند و ببینند چه جاهایی تغییر یافته و چرا. هیچگاه هیچ کس بکمال نیست. همیشه چیزهای تازهای برای آموختن وجود دارد. مجله در اصل موضوع مقالهای که پذیرفت طبعاً دخالتی نمیکند، مگر آنکه از طرف داوران متخصص مقالات، پیشنهادهایی برای مقداری جرح و تعدیل در بعض جاهای مقاله داده شود؛ در اکثر چنین مواردی، مجله ضمن مشورت با مؤلفان به اعمال نظرات پیشنهادی داوران مبادرت میکند. مجله، اما، ناگزیر میشود گاه در طرزِ عرضهداشت و بعضی از اجزاء ساختاری و نوشتاری مقالات دست ببرد، حشو و زوائد را حذف کند، عبارات و جملات تکراری و مترادف را خط بگیرد، ضعفهای دستوری و بلاغی را به حدّ اقل برساند، ندرتاً جابهجاییهایی در توالیِ پاراگرافهای مقاله بدهد و، در یک کلام، قدرِ مقدور، آن را «عرضهشدنیتر» کند. بنابراین، جا دارد که نویسندگان چنین مقالاتی کار ویرایش شدۀ خود را باز با حوصله مرور کنند. در هر شماره، غیر از مقالاتی که با مقداری حکّ و اصلاح، درخورِ چاپ شدن میشوند، آن معدود نوشتههای بدون اشکال یا بسیار کم اشکالی که در بالا بدان اشاره رفت، نیز میتواند الگوهای خوب نگارش برای نو پژومشگران و تازه قلم به دستها باشد. اصولاً انتظارِ آینۀ میراث این است که هر مؤلف فقط مقالۀ خود را نخواند، بلکه همگی تمامی مندرجات مجله را بخواند تا چنانچه اشکالی یا نکتهای به نظرش رسید به دفتر مجله بنویسد. انتقادها و پیشنهادهای کسانی که خود در پدید آوردن هر شماره از مجله دخیل بودهاند، و فی‌الواقع مجله متعلق به آنهاست، میتواند سطح کیفی مجله را ارتقا بخشد.
در پایان فروتنانه به همکاران تازهکارتر توصیه میشود که، مقالۀ خود را پیش از ارسال به دفتر مجله، به دوست یا همکاری که تجربۀ بیشتر در موضوع مقاله و قلم تواناتری در نگارش دارد بدهند تا نگاه منتقدانهای به آن بیندازد و اگر نیاز به اصلاحاتی بود پیشنهاد کند. این رسم نامعمولی در عالم نیست. روانشاد استاد احمد تفضلی دو سه بار پیش آمد که مقالههایش را قبل از تحویل به بخش ویراستاری مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، به اینجانب میداد که چنانچه پیشنهادی دارم به او بگویم، در صورتی که او بالاتر از اینها بود که به توصیههای چون منی نیاز داشته باشد. اخیراً دو تن از جمع همکاران آینۀ میراث مقالۀ خود را برای ویرایش از نظر همکارشان گذرانده، و در پانویس مقالۀ خود نیز از او تشکر کرده بودند؛ این کار شایسته و بسزایی بوده که، لااقل به بهبود طرز نگارش مقالۀ آنها کمک کرده است.
کسانی که مقاله مینویسند، از نظری، دو گروه هستند. یا مطلبی برای گفتن ندارند ولی نسبتاً خوب مینویسند، یا، برعکس، مطلب دارند ولی نمیتوانند آن را با زبان روشن به قلم آورند. به بیان دیگر، بعضی «حرفِ خوب میزنند؛ بعضی خوب حرف میزنند!». آنها که درونمایهای برای خلق مقاله ندارند، بهتر است از فکر مقالهنویسی متصرف شوند یا جداً در فکر کسب درونمایه باشند. اما آنهایی که مطلبی دندانگیر برای گفتن دارند ولی در نگارش به حد کافی ماهر نیستند، هرگز عیبی نیست که بنویسند و برای اصلاحات نگارشی از دیگران استمداد کنند.
امیدِ عافیت آن گه بود موافق ِ عقل
که نبض را به طبیعت شناس بنمایی
بپرس هر چه ندانی که ذُلّ پرسیدن
دلــــیل راه تو باشد به عِزّ دانایی
دوفصلنامۀ آینۀ میراث (دورۀ جدید سال سیزدهم، شمارۀ اول، بهار و تابستان 1394 (پیاپی 56))
صاحب امتیاز: مرکز پژوهشی میراث مکتوب
مدیرمسئول: اکبر ایرانی
سردبیر: مجدالدین کیوانی