میراث مکتوب – التفهیم ابوریحان بیرونی بر اساس کهن‌ترین نسخهٔ موجود آن متعلق به کتابخانهٔ مجلس منتشر شد.
التّفهیم لاوائل صناعه التّنجیم، از روی نسخهٔ خطی کتابخانهٔ مجلس (نسخهٔ ثبت حافظه جهانی در یونسکو)، به صورت چاپ عکسی (فاکسمیله) با مقدمه فرید قاسملو، (ضمن مجموعه تاریخ علم، فرهنگ و تمدن دوره اسلامی – شماره ۶) از سوی انتشارات سفیر اردهال در تهران منتشر شد.
التّفهیم لاوائل صناعه التّنجیم، اثر دانشمند پرآوازهٔ ایرانی، ابوریحان بیرونی (۳۶۲ تا ۴۴۰ ق) کتابی است برای آموزش نجوم. ابوریحان آن را چنان که خود گوید، به روش پرسش و پاسخ و به ترتیبی که درک آن برای نوآموزان علوم آسان باشد، به خواهش ریحانه دختر حسین خوارزمی، در سال ۴۲۰ ق تصنیف نموده است. وی برای درک بهتر خواننده از مطالب این کتاب که یک خودآموز است، آن را با هندسه و حساب آغاز میکند، بعد به هیئت عالم می‌پردازد، سپس به تقویم ایام و انواع گاه شماری، سرانجام پس از معرفی ابزاری چون اسطرلاب و انواع آن به احکام نجوم می‌رسد که هدف اصلی این کتاب و حاوی ۵۳۰ پرسش و پاسخ آن است.
اگرچه کتاب التفهیم را بدون تردید خود ابوریحان در کمال مهارت و استادی، با موجزترین عبارات، به دو زبان فارسی و عربی نگاشته است به ترتیبی که هر کدام از آنها تالیفی مستقل می‌نماید، بدون این که یکی ترجمه دیگری باشد (قدیم ترین نسخه خطّی متن عربی التّفهیم تاریخ کتابت ۵۷۳ دارد و در کتابخانه چستربیتی نگهداری می‌شود، در حالی که نسخه مجلس در تاریخ ۵۳۸ کتابت شده است) ولی باید گفت که این خودآموز نجوم، اساسا برای دختری فارسی زبان نوشته شده و کتاب انباشته از واژه ها و اصطلاحات اصیل و کهن فارسی به‌ویژه درباره تاریخ، آداب و رسوم، ایام معروف و روش گاه شماری ایرانیان است. در واقع این اثر، چکیده‌ای از دانش بیرونی در ریاضی و نجوم، و گنجینه ای مالامال از فوائد علمی و ادبی است.
کتاب حاضر چاپ عکسی (فاکسمیله) از روی کهن‌ترین نسخه فارسی موجود از التفهیم است و کتابت آن، با زمان خود نویسنده کمتر از صد سال فاصله دارد. در واقع این نسخه، قدیمی ترین متن فارسی در ریاضیات و نجوم نیز به شمار می رود. این نسخه با ۲۴۶ برگ، ۴۹۲ صفحه، هر صفحه ۱۵ سطر، به خط نسخ با کتابت محمدبن جورابی در تاریخ روز پنجشنبه ششم صفر سال ۵۳۸ ق، بر روی کاغذ ریحانی با جلد تیماج سرخ ضربدار، به ابعاد ۲۵*۵/۱۹ به شماره ثبت ۲۱۳۲ در مخزن خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران نگهداری می‌شود.
اصالت و اعتبار این اثر را نسخه شناسان و صاحبنظرانی برجسته مانند استاد همایی، استاد نفیسی و استاد حائری تایید کرده‌اند. نسخه دارای نام کاتب (به قلم محمد بن جورابی) و تاریخ دقیق کتابت (در تاریخ یوم الخمیس السادس من صفر سنه ثمان و ثلثین و خمس) است. همچنین ویژگی‌های ظاهری نسخه اعم از رسم الخط و جنس کاغذ همگی بر اصالت نسخه دلالت میکند. بالاخره این نسخه در حافظه جهانی یونسکو ثبت شد. بیش از بیست جلسه با حضور استادان خبره و کارشناسان گروه ارزیابی برای بررسی این نسخه تشکیل شد و نسخه مورد نظر، از نزدیک مورد ارزیابی قرارگرفت. فهرست‌های نسخه‌های خطی موجود، به صورت دقیق و موشکافانه مطالعه شد و در چند جلسه کمیته ملی حافظه جهانی و گروه ارزیابی کمیته این اثر بررسی و تأیید گردید.
التّفهیم لاوائل صناعه التّنجیم ، از روی نسخه خطی کهن از متن فارسی تاریخدار آن موجود در کتابخانه مجلس، به صورت چاپ عکسی (فاکسمیله) با مقدمه فرید قاسملو، ضمن مجموعه تاریخ علم فرهنگ و تمدن دوره اسلامی (شماره ۶) از سوی انتشارات سفیر اردهال منتشر شده است.
التّفهیم لاوائل صناعه التّنجیم، از روی نسخهٔ خطی کتابخانهٔ مجلس (نسخهٔ ثبت حافظه جهانی در یونسکو)، به صورت چاپ عکسی (فاکسمیله) با مقدمه فرید قاسملو، (ضمن مجموعه تاریخ علم، فرهنگ و تمدن دوره اسلامی – شماره ۶) از سوی انتشارات سفیر اردهال در تهران منتشر شد.
التّفهیم لاوائل صناعه التّنجیم، اثر دانشمند پرآوازهٔ ایرانی، ابوریحان بیرونی (۳۶۲ تا ۴۴۰ ق) کتابی است برای آموزش نجوم. ابوریحان آن را چنان که خود گوید، به روش پرسش و پاسخ و به ترتیبی که درک آن برای نوآموزان علوم آسان باشد، به خواهش ریحانه دختر حسین خوارزمی، در سال ۴۲۰ ق تصنیف نموده است. وی برای درک بهتر خواننده از مطالب این کتاب که یک خودآموز است، آن را با هندسه و حساب آغاز میکند، بعد به هیئت عالم می‌پردازد، سپس به تقویم ایام و انواع گاه شماری، سرانجام پس از معرفی ابزاری چون اسطرلاب و انواع آن به احکام نجوم می‌رسد که هدف اصلی این کتاب و حاوی ۵۳۰ پرسش و پاسخ آن است.
اگرچه کتاب التفهیم را بدون تردید خود ابوریحان در کمال مهارت و استادی، با موجزترین عبارات، به دو زبان فارسی و عربی نگاشته است به ترتیبی که هر کدام از آنها تالیفی مستقل می‌نماید، بدون این که یکی ترجمه دیگری باشد (قدیم ترین نسخه خطّی متن عربی التّفهیم تاریخ کتابت ۵۷۳ دارد و در کتابخانه چستربیتی نگهداری می‌شود، در حالی که نسخه مجلس در تاریخ ۵۳۸ کتابت شده است) ولی باید گفت که این خودآموز نجوم، اساسا برای دختری فارسی زبان نوشته شده و کتاب انباشته از واژه ها و اصطلاحات اصیل و کهن فارسی به‌ویژه درباره تاریخ، آداب و رسوم، ایام معروف و روش گاه شماری ایرانیان است. در واقع این اثر، چکیده‌ای از دانش بیرونی در ریاضی و نجوم، و گنجینه ای مالامال از فوائد علمی و ادبی است.
کتاب حاضر چاپ عکسی (فاکسمیله) از روی کهن‌ترین نسخه فارسی موجود از التفهیم است و کتابت آن، با زمان خود نویسنده کمتر از صد سال فاصله دارد. در واقع این نسخه، قدیمی ترین متن فارسی در ریاضیات و نجوم نیز به شمار می رود. این نسخه با ۲۴۶ برگ، ۴۹۲ صفحه، هر صفحه ۱۵ سطر، به خط نسخ با کتابت محمدبن جورابی در تاریخ روز پنجشنبه ششم صفر سال ۵۳۸ ق، بر روی کاغذ ریحانی با جلد تیماج سرخ ضربدار، به ابعاد ۲۵*۵/۱۹ به شماره ثبت ۲۱۳۲ در مخزن خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران نگهداری می‌شود.
اصالت و اعتبار این اثر را نسخه شناسان و صاحبنظرانی برجسته مانند استاد همایی، استاد نفیسی و استاد حائری تایید کرده‌اند. نسخه دارای نام کاتب (به قلم محمد بن جورابی) و تاریخ دقیق کتابت (در تاریخ یوم الخمیس السادس من صفر سنه ثمان و ثلثین و خمس) است. همچنین ویژگی‌های ظاهری نسخه اعم از رسم الخط و جنس کاغذ همگی بر اصالت نسخه دلالت میکند. بالاخره این نسخه در حافظه جهانی یونسکو ثبت شد. بیش از بیست جلسه با حضور استادان خبره و کارشناسان گروه ارزیابی برای بررسی این نسخه تشکیل شد و نسخه مورد نظر، از نزدیک مورد ارزیابی قرارگرفت. فهرست‌های نسخه‌های خطی موجود، به صورت دقیق و موشکافانه مطالعه شد و در چند جلسه کمیته ملی حافظه جهانی و گروه ارزیابی کمیته این اثر بررسی و تأیید گردید.
التّفهیم لاوائل صناعه التّنجیم ، از روی نسخه خطی کهن از متن فارسی تاریخدار آن موجود در کتابخانه مجلس، به صورت چاپ عکسی (فاکسمیله) با مقدمه فرید قاسملو، ضمن مجموعه تاریخ علم فرهنگ و تمدن دوره اسلامی (شماره ۶) از سوی انتشارات سفیر اردهال منتشر شده است.
ابوریحان بیرونیالتفهیمالتفهیم ابوریحان بیرونیالتّفهیم لاوائل صناعة التّنجیمالتفهیم لاوایل صناعة التنجیم در نجومانتشار التفهیم بر اساس کهن‌ترین نسخهٔ موجود در کتابخانهٔ مجلسانتشارات سفیر اردهالچاپ عکسیحافظه جهانیدوره آموزشی التفهیمسعید نفیسیفاکسمیلهفرید قاسملوکتابخانه مجلس شورای اسلامیمجموعه تاریخ علم، فرهنگ و تمدن دوره اسلامیمحمد بن جورابینجومیونسکو