میراث مکتوب – علی احمد سعید إسبر (ادونیس) در سال ١٩٠٣ در روستای قصابین از توابعِ شهر جبله در استان ذقیه کشور سوریه به دنیا آمد. وی در سال ١٩٤١ تحصیلات دوره دبیرستان را به پایان برد و در سال ١٩٥٤ در رشته فلسفه از دانشگاه دمشق لیسانس گرفت. ادونیس از برجسته ترین شاعران امروزِ عرب و بی شک زبان آورترین و فرهیخته ترین نظریه پرداز شعر نوی عربی است. تبار نامه شعر ادونیس به دو دنیای دور از هم میرسد.
از یک سو به میراث شعر عربی کهن و آثار صوفیان همچون نفّری و از سوی دیگر به بزرگان مدرنیته غرب مانند هولدرلین ،ریلکه و میشو ..
روایت ها بر مبنای حیات و ممات آن هاست. الکتاب از زاویه ای، رنجنامه و سوگسرود شاعران است از ابتدای ظهور اسلام تا مرگ متنبّی. اما کلیّتِ این اثر سه جلدی، حول زندگی و شعر و داستان سفرهای متنبّی میچرخد. متنبّی شخصّیت اصلی الکتاب است. حتّی آن جا که به سیف الدوله حمدانی، میدان حضور داده میشود و شعر؛ از او و یا حتّی در جاهایی از زبان او سروده میشود مُراد، متنبّی است.
تمام تاریخ عرب را _البته در بازه ی زمانی مذکور_در الکتاب میتوان جستجو کرد. این اثر حتّی از عضدالدوله دیلمی، قابوس بن وشمگیر، بابک خرمدین و … خالی نیست. ولی متنبّی در تمام طول خوانش این اثر جایگاه روشن خود را دارد. تسلط شگفت آور ادونیس به تاریخ و اسطوره – نه فقط تاریخ عرب که تاریخ ایران و جهان – باعث شد که ما در خواندن الکتاب با اثری رو به رو شویم که با هیچ کدام از آثاری که تاکنون به فارسی ترجمه شده و یا حتّی در قلمرو شعر تألیف شده اند قابل قیاس نیست. با این همه، ادونیس در الکتاب خود، جهانی را می آفریند و روایت میکند که در هیچ کدام از آثارِ شاعرانِ معاصر ایران نمونه ندارد. شاید بتوان گفت که الکتاب، یک فرا شعر است. آدونیس در گفتگویی اشاره میكند كه ایده الکتاب را مالارمه بنیان نهاد. او میگفت شاعر باید کتاب شاملی را تالیف کند که تمام مشكلات هستی را در بر گیرد. من نام الکتاب را اختیار کردم تا در آن از رابطه ام با تمدّن عربی و فهم خویش از این تمدّن سخن بگویم و از همه اندیشه های خود در آن گفتگوها بیاورم به گونه ای که کتابِ شامل و کاملی باشد. به این دلیل آن را الکتاب نامیدم. این مدلولِ الکتاب، هزار سال قبل از مالارمه در میراث و سنّتِ ما بوده است.
آدونیس، الکتاب، گذشته مکان اکنون، مترجم: امیرحسین الهیاری، تهران، مولی، ۲۶۴۰ صفحه، قطع: وزیری، ۲۷۵۰۰۰۰ ریال، 1396.