میراث مکتوب- دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در نود و ششمین نشست میراث مکتوب، با عنوان رونمایی و معرفی کتاب المشیخة (کنز السالکین) که شنبه 14 اسفند 1395 در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران برگزار شد به سخنرانی دربارۀ این کتاب پرداخت که این سخنرانی را در ادامه می‌خوانید.
این افتخاری برای میراث مکتوب است که کتاب المشیخة (کنز السالکین) را به صورت عکسی منتشر کرد و امیدواریم در آیندۀ نزدیک این اثر به صورت حروفی منتشر شود.
جا دارد نام زنده یاد استاد ایرج افشار را که در آستانۀ سالگرد درگذشت ایشان هستیم، گرامی داریم. ایشان بنیانگذار کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران بودند و نام این کتابخانه در تمام دنیا به دلیل آثار ارزشمند موجود در آن به نیکی می درخشد. همچنین گرامی میداریم نام زنده یاد استاد محمدتقی دانش پژوه را که ایشان نیز در این کتابخانه فعالیت داشتند و نسخ خطی کتابخانه را فهرست کردند و در جلد نهم فهرست کتابخانه، نسخۀ المشیخة را معرفی کردند و دربارۀ آن به اجمال نوشته اند. البته بزرگان دیگری مانند مرحوم سعید نفیسی و گلچین معانی نیز این نسخه را معرفی و به مناسبت هایی دربارۀ آن نوشته اند.
نسخۀ نفیس المشیخة تألیف خاندان حموئی یزدی، خاندان فیسلوف، عارف و فرهنگی از حوزۀ یزد، اردکان، شیراز و شهرهای دیگر است و از جهاتی منحصر به فرد است؛ نخست اینکه سنت یادگارنویسی در این اثر به طرز شگفت انگیزی جلوه گر است و همتی که خاندان حمویی کردند برای نگارش یادگارنامه هایی از بزرگان در تاریخ بی بدیل است. پیشینۀ حضور فرهنگی خاندان های ایرانی به دورۀ عباسی بازمی گردد و خاندان هایی مانند آل نوبخت، برمکیان و آل بویه خدمات ارزشمندی به فرهنگ ایران کردند .
در دورۀ برمکیان نهضت ترجمه رونق گرفت و بیت الحکمة تأسیس شد و کتاب هایی زیادی از زبان سانسکریت، یونانی و پهلوی به عربی برگردانده شد و بعد در خاندان سهل می بینیم که علم نجوم و دانش هیئت رونق بسیاری گرفت. مقاله ای اخیراً در شمارۀ سوم مجلۀ «ایرانشهر امروز» به قلم دکتر نصرالله پورجوادی دربارۀ خدمات خاندان های ایرانی منتشر شده است که به تفصیل در این باره سخن گفته است.
خاندان سعدالدین حمویی سرسلسلۀ عرفای قرن هفتم هستند. سعدالدین شاگرد نجم الدین کبری مقتول بوده است که به دست حاکمان مغول کشته شد. اولین گروش به اسلام توسط سعدالدین بود تا اینکه مغولان به اسلام روی آوردند. چنانکه خواجه رشیدالدین فضل الله در جامع التواریخ در تاریخ غازانی به این موضوع اشاره دارد که سعدالدین حمویی همواره همراه غازان خان بود و غازان خان توسط سعدالدین مسلمان شد و به نوعی با اسلام آوردن غازان خان تعداد زیادی از مغولان به اسلام گرویدند و دستور ساخت مدارس، مساجد و خانقاهای بسیاری صادر شد و شاید بعد از آن بود که اسلام در ترکستان رونق پیدا کرد و از خراسان تا حوزۀ آسیای صغیر و بالکان توسعه یافت. این در واقع کوشش صوفیان و عرفای قرن هشتم و نهم به بعد بود که به نوعی باعث ترویج اسلام در این کشورها شد. سید حیدر آملی در جامع الاسرار نکته ای دربارۀ سعدالدین حمویی بیان می کند که سعد لفظ بلیغ را مخصوص امام علی (ع) و فرزندان او ذکر می کند و این را شاهدی گرفته به علاقه و ایمان این خاندان به امامت و ولایت. یعنی رگه هایی از سنیان دوازده امامی را در این خاندان می توان دید چون برخی معتقدند که آنها شیعه بوده اند. مرحوم آقابزرگ در الذریعه با استناد به مطالبی از قاضی نورالله شوشتری علاقۀ این خاندان به اهل بیت (ع) را بیان می کند.
سندی در المشیخة موجود است که محمد یزدی حمویی سفری به مشهد مقدس داشته است و در آن دوره خاندان علاءالملک و امیرغیاث الدین و امیر علاءالملک که از سادات موسوی و رضوی بوده اند در مشهد حاکمیت داشته اند و تولیت حرم با آن ها بوده است و این نشان می دهد بخشی از تاریخ سادات را می توان از همین المشیخة بازسازی کرد.
مقاله ای از مرحوم گلچین معانی که در یک رساله از اعتضادالسلطنه نقل می کند قبر صدرالدین پسر سعدالدین حمویی جایی بین شیان و لویزان است که هنوز هم نمی دانیم چنین جایی وجود خارجی دارد یا خیر.
دربارۀ کتاب المشیخة بیشتر بدانید/ اینجا
گزارش تصویری مراسم رونمایی از المشیخة را هم می‌توانید در اینجا ببینید.